28.05.2024
Alkoholizm to powszechnie używane określenie na stan, który charakteryzuje się uzależnieniem od alkoholu. Jest to rodzaj zaburzenia psychicznego i zachowania wynikający z nadużywania substancji psychoaktywnej. Główną substancją uzależniającą w przypadku alkoholizmu jest etanol.
Co to jest alkoholizm? Pojęcie alkoholizmu mówi, że jest to cykliczne spożywanie alkoholu w celu doznawania jego działania psychoaktywnego oraz czasami w celu uniknięcia złego samopoczucia po odstawieniu alkoholu. Choroba ta polega na uzależnieniu psychicznym i fizycznym,gdzie uzależnienie psychiczne ma na celu picie dla poprawy nastroju, a fizyczne powoduje zwiększoną tolerancję na trunki wysokoprocentowe, nadużywanie alkoholu, utratą kontroli nad jego spożywaniem oraz wystąpieniem objawów abstynencyjnych po odstawieniu alkoholu, takich jak drgawki i zaburzenia neurologiczne.
Pomoc w alkoholizmie sprowadza się do zrozumienia, że jest to choroba, która wymaga leczenia, a nie moralnego osądu. Istotą tej choroby jest odchodzenie od zdrowia, podobnie jak w przypadku innych schorzeń. Proces ten nie jest nagły, ale dynamiczny, rozwija się długo, trwa przez lata, niszczy zarówno ciało, jak i umysł. Ma również swój początek, przebieg i koniec. Wyróżniamy także ukryty alkoholizm, inaczej zwany utajonym, odnosi się on przede wszystkim do przypadków, gdzie alkohol spożywa się regularnie w nadmiernych ilościach, ale jednocześnie stara się zachować pozory normalnego funkcjonowania.
Możemy też wyróżnić alkoholizm weekendowy. Mimo powszechnego przekonania, że osoba, która nie pije codziennie, ale upija się na przykład tylko w soboty, a jednocześnie nie zaniedbuje rodziny ani obowiązków zawodowych, wygląda dobrze i cieszy się wysokim statusem społecznym, nie ma problemu z alkoholizmem, rzeczywistość może być jednak inna. Takie osoby często bagatelizują problem, który może stopniowo się rozwijać i stanowić zagrożenie dla zdrowia. Pojawia się tutaj określenie tzw. weekendowy alkoholik – czyli osoba wysokofunkcjonująca. Objawy uzależnienia w takim przypadku nie są od razu oczywiste. Sam zainteresowany często ich nie dostrzega lub nie chce przyznać się do problemu, a otoczenie może łatwo je przeoczyć. Choroba rozwija się stopniowo, brak leczenia pogłębia problem, a konsekwencje weekendowego picia stają się z czasem coraz poważniejsze. Dlatego warto zareagować, jeśli tylko jest taka możliwość we wczesnej fazie uzależnienia.
Podobnie, jak w przypadku innych uzależnień chemicznych, uzależnienie alkoholowe charakteryzuje się:
Czynniki ryzyka alkoholizmu
Alkohol, jako substancja psychoaktywna, przejmuje kontrolę nad osobą uzależnioną, zaburzając jej zdolność do kontrolowania własnego ciała, umysłu, zachowań, emocji i motywacji. Wybór alkoholu jako środka spożywczego może być determinowany przez różne czynniki.
Przyczyn alkoholizmu można doszukiwać się w:
Istnieje wiele teorii dotyczących przyczyn rozwoju uzależnienia od alkoholu. Specjaliści w dziedzinie uzależnień wyróżniają trzy główne czynniki prowadzące do alkoholizmu:
Te trzy czynniki mogą działać oddzielnie lub wspólnie, prowadząc do rozwoju uzależnienia u danej osoby. Nie zawsze konieczne jest wystąpienie wszystkich czynników, ale ich obecność może sprawić, że powrót do trzeźwości stanie się wyjątkowo trudnym wyzwaniem.
Chociaż alkohol przynosi chwilowe odprężenie, to jednak w następstwie prowadzi do poczucia winy i chęci ponownego picia. W takich przypadkach pomoc specjalisty jest niezbędna, aby ocenić czynniki ryzyka i stopień uzależnienia. Czynniki ryzyka uzależnienia od alkoholu można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. Do wewnętrznych należą predyspozycje genetyczne np alkoholizm dziedziczny, ponieważ dzieci alkoholików, które doświadczają alkoholizmu w rodzinie częściej wpadają w nałóg. Zewnętrzne obejmują wiek inicjacji alkoholowej, zaburzenia psychiczne, wpływ otoczenia, traumatyczne doświadczenia, presję społeczną oraz kulturowe przyzwolenie na picie.
Media również mają istotny wpływ na młodzież. Reklamy alkoholu mogą zachęcać do jego spożycia, promując pozytywne wyobrażenia na ten temat. Młodzi ludzie są narażeni na codzienną ekspozycję treści promujących alkohol, co może skłaniać ich do testowania różnych rodzajów i ilości alkoholu.
Uzależnienie alkoholowe to postępująca choroba, która nasila się z czasem, prowadząc do pogłębiania objawów. Mamy cztery fazy alkoholizmu takie jak:
1. Faza prealkoholiczna (objawowa) – Początki alkoholizmu. Osoba spożywa alkohol sporadycznie, zazwyczaj w towarzystwie. Alkohol na tym etapie dostarcza przyjemności, dodaje pewności siebie i działa relaksująco. Stopniowo może być używany jako sposób na radzenie sobie z negatywnymi stanami emocjonalnymi. W tej fazie można zauważyć wzrost potrzeby picia oraz zwiększoną tolerancję na alkohol.
2. Faza ostrzegawcza/zwiastunowa – pojawiają się symptomy wskazujące na rozwój choroby, takie jak zaburzenia pamięci (np. luki w pamięci), rosnące zainteresowanie alkoholem, poszukiwanie okazji do picia, inicjowanie spożycia alkoholu, ukrywanie się z piciem, klinowanie oraz picie w samotności. Alkohol staje się środkiem do redukcji napięcia.
3. Faza krytyczna – następuje utrata kontroli nad piciem, picie aż do upojenia alkoholowego, trudności w zaprzestaniu picia, silne pragnienie alkoholu, nasilenie objawów poprzednich faz, zaprzeczanie problemowi z alkoholem, oszukiwanie siebie, zaniedbywanie obowiązków niezwiązanych z piciem, wzrost agresji, konflikty z prawem, picie ciągami oraz gromadzenie zapasów alkoholu.
4. Faza chroniczna – alkoholizm chroniczny charakteryzuje się spadkiem tolerancji na alkohol, silnymi zespołami abstynencyjnymi, piciem od wczesnych godzin porannych, stanem nietrzeźwości, który przeważa nad stanem trzeźwości, występowaniem padaczki alkoholowej oraz rozwinięciem poważnych chorób somatycznych i psychicznych. Alkoholizm chroniczny może doprowadzić nawet do śmierci.
Z kolei poniżej wyróżniamy pięć typów alkoholizmu do których zalicza się:
1. Alkoholizm typu Alfa – uzależnienie związane głównie z czynnikami psychicznymi, występuje u osób o niskiej tolerancji na stres i frustrację. Alkohol jest używany jako sposób na radzenie sobie z problemami i ucieczkę od rzeczywistości.
2. Alkoholizm typu Beta – charakteryzuje się utratą kontroli nad ilością spożywanego alkoholu, co prowadzi do problemów zdrowotnych, takich jak marskość wątroby i niedożywienie.
3. Alkoholizm typu Gamma – jest to długotrwały i postępujący typ uzależnienia, zaczynający się od uzależnienia psychicznego, a następnie fizycznego, z silnymi objawami zespołu abstynencyjnego.
4. Alkoholizm typu Delta – osoby z tym typem potrafią kontrolować swoje picie w pewnym zakresie (np. nie piją w dni powszednie), ale nie są w stanie całkowicie powstrzymać się od alkoholu, nadrabiając w weekendy. Jest to często spotykane w społecznościach, gdzie picie jest powszechne, ale w umiarkowanych ilościach.
5. Alkoholizm typu Epsilon – osoby zmagające się z tym typem nie odczuwają codziennej potrzeby picia, mogą długo powstrzymywać się od alkoholu, ale mimo to upijają się i ich myśli często krążą wokół alkoholu.
Alkoholizm to przewlekła, postępująca choroba, która często rozwija się bez wyraźnych oznak na początku. Chociaż można zauważyć pewne schematy w jej rozwoju, trudno jest określić dokładny moment, w którym staje się poważnym problemem, ponieważ symptomy alkoholizmu zazwyczaj świadczą o zaawansowanym stadium uzależnienia. Ciężko jest więc rozpoznać alkoholizm.
Objawy uzależnienia od alkoholu, takie jak zaniedbanie higieny osobistej, wyglądu zewnętrznego czy utrata masy ciała często stają się widoczne dopiero w zaawansowanym stadium choroby. U osób uzależnionych, które mimo nałogu potrafią funkcjonować na wysokim poziomie, symptomy te mogą nie występować, pomimo tego, że uzależniony nie radzi sobie z codziennymi obowiązkami bez spożycia alkoholu.
Głównym objawem choroby alkoholowej jest to, że picie staje się najważniejszą czynnością w życiu osoby uzależnionej, wypierając inne wartości i zainteresowania. Dom, rodzina, praca czy zainteresowania tracą na znaczeniu, a zaburzenia poznawcze i behawioralne przejmują kontrolę nad życiem, powodując izolację od bliskich i osłabienie relacji interpersonalnych.
Rozpoznanie uzależnienia od alkoholu można ułatwić, identyfikując trzy lub więcej cech i objawów alkoholizmu, które występowały razem lub w różnych okresach w ciągu ostatniego roku. Wyróżniamy fizyczne objawy alkoholizmu, emocjonalne i psychiczne. Kryteria te są zawarte w ICD-10 i obejmują:
Kobiety, ze względu na swoją fizjologię, są bardziej podatne są na negatywne konsekwencje alkoholizmu. Mają mniejszą masę ciała, niższą zawartość wody w organizmie oraz mniejszą aktywność enzymów metabolizujących alkohol, co sprawia, że szybciej odczuwają jego skutki. Większa ilość estrogenów także wpływa na intensywność wchłaniania alkoholu. Skutkiem tego jest szybsze uszkodzenie wątroby, upośledzenie funkcji poznawczych, zaburzenia nastroju i osłabienie zdolności psychomotorycznych.
Alkoholizm u kobiet rozwija się szybciej, dlatego ważne jest, aby nie ignorować pierwszych objawów i jak najszybciej podjąć się leczenia antyalkoholowego. Jeśli zauważysz niepokojące symptomy u siebie lub bliskiej osoby, konieczne jest zwrócenie się po pomoc do specjalistów w tym do terapeutów uzależnień.
Objawy uzależnienia od alkoholu u kobiet mogą w dużej mierze charakteryzować się zaniedbywaniem obowiązków pod wpływem alkoholu, dotyczyć problemów ze snem oraz przejawiać mocniejszym, niż zazwyczaj makijażem, który zakrywa widoczność zmienionej twarzy po alkoholu.
Jak wygląda aspekt dotyczący alkoholizmu w ciąży? Wpływ alkoholu na zdrowie kobiet w ciąży jest szczególnie szkodliwy. Liczne badania naukowe i obserwacje kliniczne wskazują, że picie alkoholu w ciąży, nawet w najmniejszych ilościach, ma negatywne skutki dla dziecka. Nawet jednorazowe spożycie alkoholu w czasie ciąży może mieć szkodliwy wpływ.
Do najpoważniejszych konsekwencji picia alkoholu w ciąży należą poronienia, przedwczesne porody, niska waga urodzeniowa dziecka, uszkodzenia mózgu (w każdym trymestrze ciąży), zespół ADHD, opóźnienia wzrostu, wady serca, nerek, problemy ze wzrokiem i słuchem oraz wystąpienie alkoholowego zespołu płodowego (FAS).
Z biologicznego punktu widzenia, około 20% alkoholu wchłania się w żołądku, a reszta w jelicie cienkim. Alkohol szybko dociera do mózgu, co już po kilku kieliszkach może zwiększyć pewność siebie, ale jednocześnie obniżyć koncentrację. Picie alkoholu prowadzi również do odwodnienia, ponieważ utrudnia wchłanianie wody, co powoduje trudności dnia następnego.
Wątroba jest jednym z głównych organów, które cierpią z powodu nadużywania alkoholu. Częste picie prowadzi do stłuszczenia wątroby i marskości, co zakłóca jej funkcje metaboliczne i odpływ żółci. Uszkodzenie wątroby jest nieodwracalne, ale można je spowolnić odpowiednim leczeniem.
Nawet niewielkie spożycie napojów alkoholowych może prowadzić do zaburzeń metabolicznych. Można tu zauważyć ogromny wpływ alkoholu na poziom cukru we krwi. Alkohol może zaburzać proces uwalniania insuliny oraz prowadzić do zmian glikemii, co może skutkować cukrzycą alkoholową. Spożycie alkoholu obniża poziom cukru we krwi, ale jednocześnie zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę wydzielaną przez organizm. Jeśli trzustka jest uszkodzona wskutek długotrwałego, patologicznego wpływu alkoholu, może dojść do poważnych zaburzeń tego procesu.
Alkoholizm ma także drastyczne skutki społeczne, zawodowe i rodzinne.
Skutki społeczne alkoholizmu dotyczą przede wszystkim:
Uzależnieni często tracą pracę i wdają się w konflikty z prawem. Fizycznie, alkohol przyczynia się do otyłości brzusznej, kardiomiopatii i marskości wątroby, co prowadzi do jej niewydolności. Alkoholizm osłabia również ogólną odporność organizmu i utrudnia regenerację kości.
Oprócz skutków fizycznych i skutków zdrowotnych alkoholizmu, uzależnienie prowadzi do zmian osobowości, które mogą zwiększać ryzyko sytuacji zagrażających zdrowiu lub życiu osoby uzależnionej. Szczególnie niebezpieczne jest, gdy pod wpływem alkoholu osoba staje się agresywna i stosuje przemoc fizyczną lub psychiczną. W miarę postępu choroby dochodzi do coraz większej destrukcji układu nerwowego, a ciągłe picie powoduje utratę kontroli nad własnym zachowaniem. Nadużywanie alkoholu prowadzi także do zaniedbywania wyglądu, problemów finansowych, obniżenia nastroju oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Alkoholizm ma również druzgocący wpływ na życie rodzinne, stając się źródłem zmartwień dla najbliższych osób.
Szybka pomoc specjalistów jest kluczowa dla zdrowia i życia osoby uzależnionej.
Alkoholizm jest chorobą wymagającą profesjonalnego, specjalistycznego leczenia. Samodzielne próby leczenia w domu są zazwyczaj nieskuteczne, a oczekiwanie na leczenie w publicznych placówkach może trwać długo.Trudno jest poradzić sobie z alkoholizmem samemu. Leczenie choroby alkoholowej jest niezbędne, aby osoba uzależniona mogła odzyskać kontrolę nad swoim życiem i odbudować relacje z bliskimi. Należy jednak pamiętać, że wyleczenie alkoholizmu nie jest możliwe, a kluczowa jest abstynencja. . Jakie są więc rodzaje terapii uzależnień?
Przez dziesięciolecia w Polsce popularną metodą leczenia alkoholizmu była wszywka z esperalu, która miała wywoływać wstręt do alkoholu. Obecnie w ośrodkach leczenia uzależnień dominuje terapia behawioralno-poznawcza, która skupia się na psychoterapii uzależnienia. Wszelkie formy medycznego postępowania, w tym leczenie farmakologiczne, pełnią rolę wspomagającą: służą kuracji alkoholowego zespołu abstynencyjnego oraz redukcji potrzeby picia alkoholu.
Głównym celem tej terapii jest osiągnięcie i utrzymanie całkowitej abstynencji. Ponadto zajęcia grupowe uznawane są za najskuteczniejszą formę terapii alkoholizmu. Spotkania Anonimowych Alkoholików, prowadzone zarówno przez zawodowych terapeutów, jak i osoby, które same poradziły sobie z alkoholizmem, stanowią kluczowy element wsparcia. Kontakt z osobami mającymi podobne doświadczenia i dążącymi do tego samego celu – trzeźwości – jest niezwykle pomocny i często niezbędny w procesie leczenia.
Psychoterapia behawioralno-poznawcza koncentruje się na teraźniejszości. Zamiast analizowania przyczyn alkoholizmu, terapia alkoholizmu skupia się na strategiach wydostania się z pułapki uzależnienia i wytrwaniu w abstynencji.
Krytycznym momentem w leczeniu alkoholizmu jest przyznanie się do uzależnienia. Jest to warunek konieczny do rozpoczęcia terapii behawioralno-poznawczej. Praca psychoterapeuty z pacjentem koncentruje się nie tylko na powstrzymaniu od picia, ale także na wypracowaniu alternatywnych form aktywności towarzyskiej, które nie wiążą się z alkoholem. Leczenie alkoholizmu kobiet i mężczyzn wykorzystuje te same metody leczenia. Ważne jest, aby osoby z problemem alkoholowym miały dostęp do różnych opcji terapii, które mogą pomóc im wyjść z alkoholizmu i poprawić jakość życia.
Etapy terapii alkoholowej:
Leczenie alkoholizmu składa się z kilku etapów, które obejmują:
1. Uświadomienie problemu: uzależniony musi przyznać, że ma problem i potrzebuje pomocy.
2. Diagnostyka: psychoterapeuta przeprowadza wywiad i testy psychologiczne, a lekarz zleca badania, takie jak EKG, badania krwi i USG narządów wewnętrznych.
3. Dobór terapii: na podstawie fazy choroby oraz stanu fizycznego i psychicznego pacjenta, terapeuta wybiera odpowiednią metodę leczenia.
4. Praca z psychoterapeutą: pacjent uczy się analizy i regulacji emocji poprzez indywidualne oraz grupowe sesje terapeutyczne oraz różne warsztaty.
5. Program po terapii: przygotowanie planu dalszego działania po zakończeniu leczenia w ośrodku, obejmującego mityngi AA, spotkania grup wsparcia i indywidualne sesje z terapeutą.
Czas trwania terapii zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz stopnia zaawansowania uzależnienia.
Alkoholizm metody leczenia:
Leczenie alkoholizmu obejmuje różnorodne techniki, w tym:
Przymusowe leczenie alkoholizmu - w wyjątkowych przypadkach możliwe jest skierowanie osoby uzależnionej na przymusowe leczenie. Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przyjmują wnioski o skierowanie na odwyk, jeśli uzależnienie prowadzi do rozpadu rodziny, zaniedbywania obowiązków pracowniczych lub zakłócania porządku publicznego.
Po zakończonej terapii ważne jest przestrzeganie określonych zasad, aby utrzymać trzeźwość tzn.:
Osoba po terapii musi pamiętać, że alkoholizm jest chorobą nieuleczalną i wymaga stałej samodyscypliny oraz wsparcia terapeutycznego, aby uniknąć nawrotów.
Ponadto terapia dla rodzin alkoholików jest skutecznym rozwiązaniem dla osób, które cierpią z powodu skutków alkoholizmu, mimo że same nie są uzależnione. Problemy osoby uzależnionej od alkoholu wpływają na wszystkich członków rodziny, co może prowadzić do negatywnych zmian w ich osobowości i zachowaniu. W wielu przypadkach prowadzi to również do wystąpienia syndromu DDA – dorosłych dzieci alkoholików. Aby zapobiec poważnym konsekwencjom alkoholizmu w rodzinie, zaleca się specjalistyczną terapię dla jej członków.
Terapia rodzinna jest najczęściej prowadzana, gdy członkowie rodziny mają trudności w komunikacji i porozumieniu. Takie problemy są często spowodowane skomplikowaną sytuacją związaną z alkoholizmem. Podczas sesji terapeutycznych, członkowie rodziny pracują z terapeutą, aby obiektywnie ocenić swoją sytuację i znaleźć rozwiązania. Ważne jest jednak, aby pamiętać, że w przypadku stwierdzenia choroby alkoholowej, sama terapia rodzinna nie wystarczy. Alkoholik musi przejść kompleksową terapię, która może obejmować detoks, psychoterapię i przerwanie ciągu alkoholowego. Zaprzestanie picia alkoholu zmniejsza ryzyko konfliktów i stresu w rodzinie.
Kiedy ktoś przekroczył próg uzależnienia, staje u progu poważnych problemów zdrowotnych. Symptomy uzależnienia powodują nie tylko fizyczne i psychiczne dolegliwości, ale także wpływają na otoczenie, w którym osoba uzależniona żyje. Dlatego tak ważna jest pomoc osobie zmagającej się z nałogiem, aby mogła odzyskać kontrolę nad swoim życiem i miała szansę poprawić swoje relacje z bliskimi.
Statystyki alkoholizmu wskazują, że Polacy piją coraz więcej alkoholu. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) alkohol wpływa na ponad 200 chorób i jest trzecim najważniejszym czynnikiem ryzyka dla zdrowia. Nawet bez uzależnienia, alkohol negatywnie wpływa na zdrowie powodując zaburzenia psychiczne. Obecnie na świecie alkohol spożywa około 2,3 miliarda osób, a Europa przoduje pod względem średniego spożycia na mieszkańca.
W 2016 roku z powodu szkodliwego spożycia alkoholu zmarło blisko 3 miliony osób, co stanowi 5,3% wszystkich zgonów. Spośród tych zgonów 28,7% wynikało z urazów, 21,3% z chorób przewodu pokarmowego, 19% z chorób sercowo-naczyniowych, 12,9% z chorób zakaźnych, a 12,6% z nowotworów. Umieralność kobiet nadużywających alkoholu jest wyższa niż u mężczyzn, głównie z powodu uszkodzeń wątroby, zapalenia trzustki, wypadków, samobójstw, nowotworów i chorób serca.
Na świecie 237 milionów mężczyzn i 46 milionów kobiet cierpi na zaburzenia związane z alkoholem, zwłaszcza w Europie i obu Amerykach. W Polsce nadużywanie alkoholu dotyczy ponad 2,5 miliona osób, a 700-900 tysięcy jest uzależnionych. W rodzinach z problemem alkoholowym żyje 3-4 miliony osób, w tym 1,5-2 miliony dzieci.
Jeśli wpadłeś w szpony alkoholizmu bądź stoisz u progu tej choroby, nie bój się poprosić o pomoc. Pamiętaj, że im szybciej zauważysz problem i zgłosisz się po odpowiednią pomoc do terapeuty uzależnień, tym lepiej. Nieleczony alkoholizm prowadzi do śmierci a symptomy powodują wiele negatywnych konsekwencji dla życia osoby uzależnionej i jej rodziny.
Bibliografia
Ryszkowski, A., Wojciechowska, A., Kopański, Z., Brukwicka, I., Lishchynskyy, Y., & Mazurek, M. (2015). Objawy i skutki nadużywania alkoholu. Journal of Clinical Healthcare, (1).
Kościan, A. (2011). Przyczyny i przejawy uzależnienia od alkoholu. Rada Naukowa, 5.
Frąckowiak, M., & Motyka, M. (2015). Zespół zależności alkoholowej: charakterystyka, fazy rozwoju, metody diagnozowania. Problemy Higieny i Epidemiologii, 96(2), 315-320.
Czech, J. TERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA W LECZENIU UZALEŻNIEŃ część I Janina Krystyna Czech.
A. Kościan, Przyczyny i przejawy uzależnienia od alkoholu, „Kwartalnik Naukowy Towarzystwa Uniwersyteckiego Fides Et Ratio” 2011, t. 4, nr 8, s. 5-13;