Apatia - przyczyny, objawy i terapia

Czym jest apatia?
 

Czym jest apatia? Apatia oznacza stan psychiczny człowieka, w którym dominuje anhedonia, emocjonalna bezsilność, zobojętnienie wszelkimi sprawami. Stan ciągłego zniechęcenia może posiadać wielowymiarowe podłoże u danej osoby i ma kluczowe znaczenie dla jej funkcjonowania. W przypadku, gdy doświadczanie stanów apatii poważnie utrudnia codzienne życie pacjenta, specjalista może wydać zalecenia do wykonania wnikliwej diagnozy psychiatrycznej, neurologicznej oraz medycznej. Dzięki temu osoba apatyczna może powrócić do swojego dawnego, prawidłowego funkcjonowania emocjonalnego.

Abulia a apatia – jakie są podobieństwa, a czym się od siebie różnią? Abulia to brak chęci i motywacji do wykonywania jakiejkolwiek czynności, z kolei apatia to brak odczuwania emocji oraz całkowite zobojętnienie względem rzeczywistości. W obu wymienionych stanach psychicznych ważną rolę odgrywają czynniki psychologiczne, przyczyniające się do ich rozwoju, jak i stałego utrzymywania się. Istotną różnicą między wspomnianymi pojęciami jest to, że osoby doświadczające apatii mają trudności w wielu sferach, natomiast osoby z abulią – jedynie z motywacją. Co ciekawe, najczęściej abulia stanowi część składową apatii.

Przyczyny apatii 

Jakie są przyczyny apatii? W jaki sposób można je podzielić? Odczuwanie apatii jest doświadczeniem znacznie utrudniającym funkcjonowanie emocjonalne i motywacyjne, które w pewnym momencie może się pojawić u każdej osoby. Przyczyny apatii są wielowymiarowe, dlatego też zostały podzielone na dwie kategorie: podłoże społeczno-środowiskowe oraz podłoże biologiczne.

Społeczno-środowiskowe przyczyny wystąpienia apatii obejmują sytuacje, w których człowiek nie posiada motywacji do działania, ponieważ nie doświadcza on lub nie zauważa pozytywnych następstw swoich starań. W takim przypadku następuje brak chęci do dalszej aktywności oraz utrata reakcji emocjonalnej. 

 

Innymi przypadkami, na skutek których człowiek może zacząć odczuwać apatię, to pojawienie się trudności w sferze społecznej. Utrata dotychczasowej roli społecznej, przejście na emeryturę czy dokonanie innej znaczącej zmiany może doprowadzić do poczucia bezcelowości. Osoby doświadczające apatii często nie są w stanie poradzić sobie z pustką, która pozostała po nadejściu zmiany. Z tego powodu mogą czuć wewnętrzną niemoc i przeżywać ciężki dla nich kryzys.
 

Apatia o choroby somatyczne – czy jest ona powszechna? Apatia, występująca jako skutek utraty zdolności sensorycznych (np. zmysłu dotyku czy węchu) lub mięśniowo-szkieletowych, stanowi dość częste zjawisko. Przypadek przewlekłej apatii można szczególnie zaobserwować u osób starszych, które na skutek utraty słuchu oraz wzroku, tracą wszelką motywację do działania i zadowolenie ze swojej rzeczywistości. 

Apatia u dziecka – jakie mogą być jej przyczyny? Apatia u dziecka występuje najczęściej w odpowiedzi na rozwój określonych chorób, takich jak: infekcje wirusowe oraz bakteryjne, anemia, niedoczynność tarczycy, alergia. Może być także objawem istnienia pewnych trudności natury psychicznej, z którymi dziecko nie jest sobie w stanie poradzić. 

Jakie zaburzenia są powiązane z odczuwaniem apatii?

• psychiczne (depresja, schizofrenia, zaburzenia psychotyczne)
• organiczne (majaczenie, demencja, choroba Alzheimera, zespół Korsakowa)
   

Depresja a apatia – czy są to tożsame pojęcia? Apatia to stan psychiczny, który obejmuje brak odczuwania jakichkolwiek emocji czy chęci do działania. Depresja to zaburzenie psychiczne, w którym mogą pojawić się m. in. długotrwałe stany apatii, głębokie przygnębienie oraz brak zainteresowania czynnościami wcześniej sprawiającymi radość. Należy jednak pamiętać, że apatia i depresja nie są analogicznymi pojęciami. 

Jak negatywny stres wpływa na nas w zależności od swojej częstotliwości? Powszechnie wiadomo, że stres oddziałuje negatywnie na samopoczucie i zdrowie człowieka. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę, że długość odczuwania stresu także ma kluczowe znaczenie. Chroniczny stres powoduje szereg o wiele bardziej natężonych objawów. 

Jakie można wyróżnić psychiczne symptomy utrzymywania się kortyzolu w naszym organizmie? Oto kilka z nich:

• obniżenie nastroju, głębokie przygnębienie,
• brak chęci do życia codziennego, poczucie przeciążenia,
• brak zainteresowania czymkolwiek.

Czy narkotyki mogą wywoływać apatię? Stosowanie takich używek jak marihuana, kokaina czy amfetamina, może przyczynić się do odczuwania stanu apatycznego. Potwierdzono również, że przyjmowanie leków neuroleptycznych może zaburzać procesy emocjonalno-motywacyjne i doprowadzać do apatii.

Objawy apatii

Objawy apatii występują jako symptom w sporej części zaburzeń i chorób. Warto jednak wiedzieć, że rozpoznawanie objawów apatii oraz różnicowanie ich z zaburzeniami psychicznymi jest niezwykle istotne, ponieważ osoby doświadczające apatii niekoniecznie chorują na inne schorzenia natury psychicznej. 

Jakie są najczęstsze objawy apatii? Objawy apatii obejmują:

 

• Brak lub zmniejszona motywacja do działania.
• Trudności w inicjowaniu zachowań, rozpoczynaniu czynności. 
• Codzienne czynności sprawiają sporą trudność.
• Codzienne obowiązki są zaniedbywane.
• Niemożność podejmowania spontanicznych decyzji.
• Brak odczuwania emocji lub ograniczone ich przeżywanie.
• Zobojętnienie wobec wszelkich spraw, utrata zainteresowania.
• Ciągłe zmęczenie, ociężałość.
• Nadmierna senność , rzadziej bezsenność, związana z doświadczaniem życiowych trudności.

Ile trwa apatia? W którym momencie długość utrzymywania się apatii powinna zmartwić? Czas odczuwania apatii różni się w zależności od uwarunkowań indywidualnych i sytuacyjnych. Przyjmuje się jednak, że niepokojące objawy apatii utrzymują się przez okres co najmniej czterech tygodni, dominując codzienność osoby jej doświadczającej. 

Na czym polega apatia seksualna? Apatia seksualna przejawia się brakiem lub niewielkim zainteresowaniem sferą seksualną. Może być wynikiem wielu różnych czynników, takich jak: przemęczenie, przeżywanie chronicznego stresu, utrzymywanie niezbyt zdrowego trybu życia, występowanie zaburzenia psychicznego.

Profilaktyka i radzenie sobie z apatią

Profilaktyka apatii jest istotna, ponieważ stan ciągłego zniechęcenia może wpływać negatywnie na zdrowie psychiczne. Na czym powinna opierać się profilaktyka apatii? 

Odczuwanie emocji a apatia – jakie można dostrzec zależności? Apatia to nieumiejętność odczuwania stanów emocjonalnych, a także poczucie pustki wewnętrznej. W szeregu przypadków zostało potwierdzone, że osoba apatyczna posiada trudności w zakresie prawidłowej regulacji emocji. Kluczowym aspektem zdaje się być to, aby osoba doświadczająca stanów apatycznych nauczyła się bardziej adaptacyjnych stylów radzenia sobie z emocjami.

Jak zapobiegać apatii? Zapobieganie apatii składa się z wielu możliwych zachowań, których chociaż część warto przestrzegać regularnie. Wpłynie to pozytywnie nie tylko na stany apatii, a także na całościowe funkcjonowanie człowieka. 
 

Czy posiadasz pewne zainteresowania, których realizowanie do tej pory sprawiało ci radość? Czy może tęsknisz za tym uczuciem? Odpowiednim rozwiązaniem na apatię jest dostrzeżenie tego, co jeszcze do niedawna przywoływało uśmiech na twojej twarzy. Może było to oglądanie komedii romantycznych lub czytanie książek? Postaraj się wykonywać ulubione czynności każdego dnia, aby móc ponownie poczuć się lepiej.

Codzienne aktywności warto potraktować jako zadanie, które można podzielić na kilka części. Jeżeli masz trudność z posprzątaniem salonu, to zacznij na początku od pojedynczej czynności, na przykład od starcia kurzu. Pamiętaj, aby wykonywać obowiązki zgodnie ze swoim stanem fizycznym. W przypadku, gdy czujesz się przemęczony i z tego powodu odczuwasz apatię, to w takiej sytuacji skup się na swoim odpoczynku. Jeżeli czujesz, że w ciągu dnia zbyt wiele odpoczywasz i nie posiadasz odpowiedniej motywacji, to rozpoczęcie działania małymi krokami pomoże Ci w wyjściu ze stanu apatycznego. 

Dbałość o zdrowie fizyczne oddziałuje korzystnie na sferę psychiczną człowieka. Utrzymywanie zbilansowanej diety, aktywność fizyczna czy troska o jakość snu może zmniejszyć nasilenie stanu apatycznego. Każdego dnia postaraj się ograniczać niezdrową żywność, poruszać się (najlepiej na świeżym powietrzu) oraz spać właściwą liczbę godzin. 

 

Bagatelizowanie objawów apatii może mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne osoby, dlatego tak ważnym jest zapobieganie oraz leczenie apatii. 

Leczenie apatii - psychoterapia

Najczęstsze objawy apatii mogą stanowić sygnał występowania poważniejszych trudności natury psychicznej. Przeważnie stan apatii u pacjenta może wskazywać na obecność zaburzeń emocjonalnych bądź psychotycznych. Należy pamiętać, że warto diagnozować oraz leczyć stany apatyczne, ponieważ długofalowo apatia wpływa negatywnie na samopoczucie, poczucie własnej wartości, a także poczucie skuteczności. 

Na czym powinna polegać terapia apatii? Odpowiednie leczenie powinno opierać się na znalezieniu właściwego psychoterapeuty, przy którym osoba będzie czuła się komfortowo. Pacjent powinien czuć, że może porozmawiać ze specjalistą otwarcie o swoich przeżyciach wewnętrznych i przykrych doświadczeniach życiowych. To właśnie chęć rozmowy oraz pracy nad swoimi trudnościami jest w stanie umożliwić  wyleczenie stanu apatii. 

Czasem leczenie apatii wymaga rozpoczęcia farmakoterapii, ponieważ stany apatyczne mogą niepokojąco się przedłużać lub być wynikiem występowania innych zaburzeń natury psychicznej. Najczęściej przepisywanymi lekami na apatię są leki antydepresyjne, które podwyższają nastrój oraz oddziałują pozytywnie na motywację osoby chorej. Często wspomina się także o apatii, jako o objawie negatywnym schizofrenii i tutaj wymagane jest leczenie psychiatryczne. 

Czy terapia apatii ma sens? Osoby doświadczające apatii mogą odczuwać emocjonalną bezsilność i mieć poczucie, że muszą radzić sobie same ze swoimi problemami. Nie jest to jednak prawdą. Rozpoczęcie psychoterapii jest istotne, ponieważ dzięki niej można poczuć wsparcie oraz wyeliminować osamotnienie w przeżywanych trudnościach. Należy mieć na uwadze, że apatia jest możliwa do leczenia, jednak wskazane jest aby jak najszybciej zauważyć u siebie stan apatyczny, by móc prędko oraz efektywnie go wyleczyć.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Marin R. S. (1990). Differential diagnosis and classification of apathy. The American journal of psychiatry, 147(1), 22–30.

Mulin, E., Leone, E., Dujardin, K., Delliaux, M., Leentjens, A., Nobili, F., Dessi, B., Tible, O., Agüera-Ortiz, L., Osorio, R. S., Yessavage, J., Dachevsky, D., Verhey, F. R., Cruz Jentoft, A. J., Blanc, O., Llorca, P. M., Robert, P. H. (2011). Diagnostic criteria for apathy in clinical practice. International journal of geriatric psychiatry, 26(2), 158–165. 

Seed, S. (2024). Apathy and Avolition: What You Need to Know. WebMD Editorial Contributor. [21.10.2024]

van Reekum, R., Stuss, D. T., Ostrander, L. (2005). Apathy: why care?. The Journal of neuropsychiatry and clinical neurosciences, 17(1), 7–19.