Borderline - czym jest osobowość z pogranicza?

Co to jest borderline (borderline personality) – krótka charakterystyka zaburzenia osobowości ?

Osobowość typu borderline należy do grupy zaburzeń osobowości; nazywana jest również osobowością z pogranicza lub osobowością chwiejną emocjonalnie. Określenie „z pogranicza” odnosi się tutaj do stanu określającego obraz będący granicą pomiędzy nerwicą a psychozą.

Osobowość borderline (borderline personality) określana jako chwiejna charakteryzuje się przede wszystkim:

• niestabilnością i wysoką impulsywnością, szczególnie w kontaktach interpersonalnych,
• niejasny obraz własnej osoby,
• chwiejność emocjonalna
• skłonności do samouszkadzających, masochistycznych zachowań,
• występujące zachowania impulsywne najczęściej mają charakter autodestrukcyjny i manipulacyjny.
  
  
   

W osobowości borderline (borderline personality) rozróżnić możemy dwa jej podtypy:

Typ impulsywny, gdzie przeważają zachowania :

• impulsywne,
• brak samokontroli swoich popędów wewnętrznych,
• niestabilność nastroju,
• gwałtowność do wybuchów złości,
• konfliktowość,
• nierzadko przemoc

Typ z pogranicza określany jako borderline (borderline personality), oprócz wyżej wymienionych cech przejawia się również jako:

• zaburzenie obrazu własnej osoby i swoich celów,
• silne angażowanie się emocjonalne w związki, które często łączą się z poczuciem odrzucenia oraz pustki.

Diagnoza osobowości borderline (borderline personality)
 

Konieczne do postawienia diagnozy stwierdzającej występowanie zaburzenia osobowości typu borderline jest spełnienie minimum pięciu z wymienionych kryteriów:

• częste zmiany nastroju oraz nasilone odczuwanie emocji, najczęściej rozdrażnienia i lęku,
• trudność w kontrolowaniu złości i gniewu,
• częste wybuchy i gwałtowność skłonność do powodowania konfliktów i kłótni,
• impulsywność przejawiająca się zachowaniami w przynajmniej dwóch różnych obszarach, które charakteryzuje autodestrukcyjność i zagrożenie,
• przeżywanie intensywnych związków romantycznych i angażowanie się w niestabilne relacje,
• zaburzenia związane z obrazem i określeniem własnej osoby,
• długotrwale utrzymujące się poczucie wewnętrznej pustki,
• uczucie ciągłego odrzucenia, często nierealnego i nieadekwatnego do sytuacji,
• samookaleczenia oraz zachowania samobójcze,
• wywołane stresem zachowania dysocjacyjne.

Osobowość borderline – statystyki
 

Szacuje się, że osobowość borderline dotyka aż około 2 populacji ogólnej. Jak podają dane epidemiologiczne 4 razy częściej zaburzenie borderline dotyka kobiety, co stanowi prawie 80 % występowania osobowości tego typu.
 

Statystyki mówią, że borderline (borderline personality):

• diagnozuje się u 10 -15% pacjentów psychiatrycznych leczonych ambulatoryjnie;
• u 30-60 % pacjentów przebywających na dziennych oddziałach psychiatrycznych,
• u 40 % przypadków podejmowania prób samobójczych.

Impulsywność i chwiejność emocjonalna w osobowości borderline
 

Podstawą osobowości typu borderline są zaburzenia afektu (emocji), które łączą się z ogromną intensywnością emocjonalną. Osoby dotknięte borderline (borderline personality) zmagają się z wewnętrznym rozchwianiem własnych emocji i uczuć, dodatkowo doświadczając niemalże jednocześnie lub zaraz po sobie silnych i skrajnych stanów emocjonalnych.
 

Osoby dotknięte borderline o wiele częściej doświadczają intensywnych i negatywnych emocji i odczuwają nieprzyjemne napięcie psychiczne
 

Co ważne u osób z osobowością borderline (borderline personality) występuje nadreaktywność emocjonalna, której przyczyną są problemy z regulacją emocji już na poziomie neurobiologicznym. Tłumaczyć to może zwiększoną tendencję do stosowania strategii regulacji emocji, które w konsekwencji są szkodliwe zarówno dla niej jak i dla otoczenia.

Charakterystyczna impulsywność w borderline pomaga rozładować powstałe silne napięcie wewnętrzne i często przejawia się w formie ryzykownych zachowań będących zagrożeniem dla życia i zdrowia takiej osoby

Huśtawka emocjonalna jaką przeżywa osoba zmagająca się z borderline jest uciążliwa i niezrozumiała dla niej samej. Szybkie zmiany natężenia różnych uczuć powodują chaos tak ogromny, że osoba sama nie wie co dokładnie czuje, jednocześnie zdając sobie sprawę, że nie potrafi nad sobą zapanować. Impulsywna reakcja pojawia się automatycznie, bez kontroli, a tym bardziej zamierzenia. 

Aby poradzić sobie z zalewającymi negatywnymi emocjami osoby takie często sięgają po alkohol czy narkotyki, które  pozwalają się uspokoić i przede wszystkim nie czuć tej intensywnej mieszanki przeżyć i emocji.

Zdarza się również, że chcąc zredukować napięcie psychiczne nawiązują ryzykowne kontakty seksualne, kompulsywnie się objadają oraz impulsywnie i bez przemyślenia wydają pieniądze lub nawet dokonują samookaleczeń.

Wszystkie te zachowania są autodestrukcyjne i nieświadomie niosą ukryty przekaz, że osoba tak bardzo ma dość tego co się z nią dzieje, że sama chciałaby się zniszczuć, zgładzić - innymi słowy przestać istnieć.

Osobowość borderline (borderline personality), a związki i relacje partnerskie
 

Osoby z borderline (borderline personality) mają często kłopoty z przystosowaniem społecznym oraz z utrzymywaniem bliskich relacji, ponieważ chwiejność emocjonalna dotyczy również określenia tego kim są i czego oczekują od innych.

Osoby zmagające się borderline (borderline personality)  mają problem z angażowaniem się emocjonalnie w pełny związek uczuciowy, a dominujące uczucie pustki i osamotnienia nie pozwala im otworzyć się na drugiego człowieka. Chociaż sami tego nie widzą zawierają jedynie powierzchowne relacje, które są w stanie przynieść im jakąś korzyść. Kierują się często irracjonalnym przeświadczeniem, że w każdej bliskiej relacji i tak zostaną odrzuceni,  przy czym nieustannie poszukują bliskości. Zawierając bliską relację oczekują od partnera pełnego zaangażowania i oddania, ponieważ ogromnie boją się bycia porzuconym. Dlatego też starając się zabezpieczyć są podejrzliwi, wypatrują oznak niewierności, chcą nieustannego potwierdzenia uczuć i bezwarunkowej miłości  – jednak gdy jej nie dostają przeżywają silną mieszankę wybuchową porównywalną do wewnętrznego dramatu uczuciowego.

Skrajnie, silne emocje w stosunku do partnera pojawiają się bardzo często: wybuchają gniewem, płaczą, krzyczą i manipulują, grożąc przy tym nawet odebraniem sobie życia. W krótkim odstępie czasu potrafią nienawidzić, obrzucać wyzwiskami i kończyć związek by za chwile płakać, przepraszać i wyznawać miłość. Ta huśtawka emocji, słów i zachowań jest  trudna do wytrzymania dla partnera, dlatego też często takie intensywne związki z osobą z borderline równie intensywnie się kończą. 

Wewnętrzny świat przeżyć i postrzegania świata u osoby z zaburzeniem borderline jest dwukolorowy: występuje jedynie czerń i biel, bez możliwości chociażby dopuszczenia innych odcieni szarości. Zachowania i emocje innych osób odbierane są zawsze zero jedynkowo i najczęściej każdy przejaw krytyki czy dystansu odbierany jest jako odrzucenie, wywołując przy tym silne przykre emocje i nierzadko impulsywne wybuchy złości.

Jak leczyć zaburzenie osobowości typu borderline?

Każde zaburzenie osobowości choć odbiega od normy, nie jest chorobą psychiczną i nie powinno być tak nazywane i odbierane przez społeczeństwo. Jednakże zdiagnozowanie występowania zaburzenia osobowości typu borderline, kwalifikuje osobę do podjęcia psychoterapii. Bardzo ważne jest, aby podjąć działania zmierzające do poprawy jakości życia i funkcjonowania osoby, która zmaga się z borderline.

W przypadku borderline niejednokrotnie objawy są tak silne, że całkowicie dezorganizują życie. W tej sytuacji niezbędna staje się wizyta u psychiatry oraz włączenie farmakoterapii. Najczęściej stosowanymi substancjami w leczeniu zaburzenia osobowości typu borderline są neuroleptyki oraz leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), które pozwalają na utrzymanie prawidłowego poziomu serotoniny. Ten nieuroprzekaźnik jest szczególnie ważny jeśli chodzi o regulacje emocji, zwłaszcza takich jak lęk, który u osób z borderline jest często na bardzo wysokim poziomie.

 

„Życie wymaga ciągłej pracy i nakładu energii. Nie jest to praca skierowana na zewnątrz, lecz przede wszystkim praca nad sobą, nad obrazem samego siebie, nad charakterem, uczuciamii emocjami.”

Wiktor Osiatyński

Wśród metod terapii zaburzeń osobowości borderline (borderline personality) nieoceniona jest jednak psychoterapia. Najskuteczniejsze okazują się tutaj dwa nurty terapeutyczne, które od lat wykazują się dużą skutecznością w leczeniu borderline:

terapia dialektyczno-behawioralna w leczeniu borderline, która zakłada nauczenie pacjenta  radzenia sobie z bolesnymi doświadczeniami, poprzez zwiększenie świadomości na temat swoich emocji, uczuć, myśli i zachowań oraz efektywnego radzenia sobie z niechcianymi odczuciami. Skupia się ona głównie na nauce kontrolowania swoich emocji, wytrzymywania trudnych i stresujących sytuacji oraz nauczenia się nowych, zdrowych wzorców wchodzenia w bliskie relacje. Dzięki temu pacjent zaczyna rozumieć swój świat wewnętrzny, podejmuje refleksję na temat swojego zachowania i zaczyna zauważać jak krzywdzące ono jest dla niego samego i bliskich.

terapia psychodynamiczna w leczeniu borderline (borderline personality), która skupia się na psychoanalitycznej ocenie nieuświadomionych konfliktów pacjenta, które stały się przyczyną powstania całego zaburzenia. Celem terapii jest przepracowanie wewnętrznych trudności, często w odniesieniu do wczesnego dzieciństwa, relacji z opiekunami oraz poradzenie sobie z bolesnymi doświadczeniami poprzez zrozumienie własnych stłumionych emocji. Poznanie wypartych doświadczeń i przepracowanie ich w obecności terapeuty pozwala pozbyć się nadmiaru uczuć i pozwala poukładać wywołany nimi chaos.

Bardzo ważnym czynnikiem leczącącym w całym procesie terapii jest również wsparcie bliskich osób,  zrozumienie mechanizmu całego zaburzenia, ale przede wszystkim uświadomienie sobie, że borderline to ogromne cierpienie psychiczne dla tej osoby. Książka autorstwa Jerold J. Kreisman i Hal Straus "Nie nawidze Cie! Nie odchodź!" świetnie opisuje osobowość borderline, ale przede wszystkim pomaga zrozumieć co czuje osoba z borderline, uczy jak się z nią komunikować oraz daje praktyczne wskazówki łagodzenia objawów. Autorzy w łatwy i przystępny sposób tłumaczą jak działa osoba z bordeline  prezentując opisy przypadków.Jest to idealny podręcznik nie tylko dla bliskich, ale również dla samej osoby zmagającej się z tym zaburzeniem. 

Jeżeli masz wątpliwości, odczuwasz charakterystyczne objawy borderline lub czujesz, że problem dotyczy kogoś bliskiego możesz skorzystać z psychoterapii w poradni psychologicznej MyWay.

Literatura
 

1. Wrońska, A. Zaburzenia osobowości typu borderline (zaburzenia z pogranicza) — epidemiologia, etiologia, leczenie. Via Medica. Psychiatria w praktyce ogólno lekarskiej. Tom 7, nr 4, 2007, ISSN 1643–0956.

2. Kocur, D., Mandal, E. Makiawelizm i taktyki manipulacji podejmowane  przez pacjentów z zaburzeniem osobowości typu borderline w życiu codziennym i podczas terapii.  Psychiatria Polska, Tom XLVII, nr 4, 2013, str. trony 667–678.

3. Popiel, A. (2011). Zaburzenie osobowości z pogranicza—wyzwanie terapeutyczne. Psychiatria, 8(2), 64-78.