Bulimia - zaburzenia odżywiania

Czym jest bulimia?

Bulimia to choroba o podłożu psychicznym polegająca na zaburzeniach odżywiania. U chorego można zaobserwować dwa nawracające epizody. Pierwszy z nich polega na niepohamowanym objadaniu, gdzie w krótkim czasie może on przyjąć nawet 3,5 tysiąca kalorii. Kolejno następuje etap wydalania pokarmu. Najczęściej odbywa się to poprzez prowokowanie wymiotów. Kiedy już organizm zostanie oczyszczony, rozpoczyna się kolejne stadium, czyli narzucanie sobie bardzo restrykcyjnej diety. Wówczas chory wylicza sobie, ile może zjeść, oszukuje na temat przyjętych pokarmów lub przez pewien czas w ogóle ich nie przyjmuje. Tę metodę stosuje się jako karę za wcześniejsze obżarstwo. Głównym problemem osób cierpiących na bulimię jest brak kontroli nad swoim zachowaniem, któremu towarzyszy cała gama uczuć, począwszy od ulgi, kończąc na wstydzie. Zauważenie u bliskiej osoby, takiego zachowania stanowi jednak duże wyzwanie, bowiem chorzy perfekcyjnie potrafią ukrywać swoje problemy i często przez lata nie zostają zdiagnozowani.

Etiologia bulimii – przyczyny występowania zaburzeń odżywiania

Trudno mówić o jednej przyczynie występowania bulimii, jednak ryzyko jej pojawienia się warunkują takie czynniki jak:

• kultura, w której wychowuje się osoba chora,
• system rodzinny,
• stresujące zmiany w życiu,
• uwarunkowania genetyczne,
• czynniki biologiczne
• uwarunkowania osobowościowe,
• inne czynniki psychospołeczne.
  
   

W kwestii podłoża bulimii spore znaczenie odgrywa struktura rodziny.  Psychoterapeuci systemowi zwracają uwagę na to, iż zaburzenia odżywiania można określać mianem chorób rodziny.

Analizując literaturę w zakresie zaburzeń odżywiania (anoreksji i bulimii) oraz licznych badań klinicznych można wyodrębnić kilka elementów występujących w rodzinach osób z bulimią (lub anoreksją) do których zaliczyć można:

• uwikłanie; każdy członek rodziny czuje się odpowiedzialny tylko za siebie a nie za innych lub każdy członek zbyt mocno podporządkowany jest strukturze rodziny
• nadopiekuńczość; sztywne granice utrudniające rozwój autonomii i zainteresowań,
• małą tolerancję konfliktu; negowanie istnienia jakichkolwiek problemów,
• sztywność; lęk przed zmianami i skuteczne ich blokowanie,       
• włączenie dziecka w konflikt rodzinny;

„(…) podłoże anoreksji czy bulimii jest bardziej złożone. Czynników ryzyka jest wiele. To mogą być głodówki, odchudzanie się, perfekcjonizm, nadwaga, depresja, ale też alkoholizm w rodzinie, wykorzystywanie seksualne albo przemoc. Stereotypy – jak mówi dr Żechowski – lokują całą winę po stronie rodziców, ale nikomu nie pomaga. – ideałem byłaby praca z całą rodziną – przyznaje psychoterapeutka pracująca z cierpiącymi na zaburzenia odżywiania – bo choroba to tylko najbardziej widoczny, ale jednak element źle działającego systemu rodzinnego”

Elżbieta Turlej, Naciągnięte. Jak Polki uwierzyły, że tylko piękne będą szczęśliwe

Objawy bulimii, które powinny Cię zaalarmować
 

Bulimia to choroba, trudna do zdiagnozowania głównie dlatego, że w odróżnieniu od anoreksji nie występuje tutaj drastyczne obniżenie masy ciała. Osoby z bulimią utrzymują stałą wagę, a problemy z żarłocznością psychiczną potrafią ukrywać miesiącami. Choroba ta powiązana jest ściśle z inną groźną chorobą, czyli depresją. Wówczas osoba się z nią zmagająca ma obniżone poczucie własnej wartości, zaniżoną samoocenę, a widząc własne odbicie w lustrze, nie potrafi dostrzec prawdziwego piękna. Osoba z bulimią poza brakiem kontroli nad swoim zachowaniem ma też problem z poskromieniem emocji. Powoduje to powstawanie stanów lękowych i silnego stresu, który skutkują napadami żarłoczności. Osoba kompulsywnie się objadająca czuje chwilową ulgę, zapominając o swoich problemach i otaczającym ją świecie. W przypadku bulimii istnieje również ryzyko popadania w inne nałogi jak np. palenie papierosów, nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych.

Oto cechy, po których można poznać, że bliska nam osoba cierpi na bulimię:

• częste napady głodu, objadanie się i restrykcyjna dieta,
• prowokowanie wymiotów po posiłkach,
• popadnięcie w nałóg, z którym wcześniej chory nie miał problemu,
• niskie poczucie własnej wartości,
• strach przed przytyciem,
• niezadowolenie z własnego wyglądu,
• częste zmiany nastrój.

Wyciągam z wody dłoń. Jest jak kłoda. Gdy wkładam ją do wody, staje się jeszcze większa. Ludzie widzą kłodę i nazywają ją gałązką. Krzyczą na mnie, bo nie potrafię zobaczyć tego, co widzą oni. Nikt nie umie mi wyjaśnić, dlaczego moje oczy działają inaczej niż ich.

Laurie Halse Anderson, Motylki

Jak pomóc bliskiemu wyleczyć się z bulimii?
 

Bulimia to ciężka choroba, potrzeba wiele czasu i pozytywnego nastawienia. Pierwszym jednak krokiem jest przyznanie się przed samym sobą, że ma się problem. Gdy już nastąpi ten przełomowy moment, należy podjąć leczenie, które przebiega na kilku płaszczyznach. Poza zastosowaniem farmakoterapii, konieczna jest psychoterapia. Wiele osób nie rozumie, jak wielkie ma ona znaczenie, a przecież bulimia to zaburzenie psychiczne.

Do jej leczenia zaleca się psychoterapie poznawczo-behawioralną oraz terapię rodzinną. Pomoc i wsparcie najbliższych jest ważne zarówno dla chorego, jak i dla nich samych. Często odzywa się w nich poczucie winy, z którym nie potrafią sobie poradzić. Członkowie rodziny nie rozumieją, dlaczego nie zauważyli problemu wcześniej, co nie wpływa pozytywnie terapię, ani relacje.  

„Osoba z depresją i zaburzeniami odżywiania zwykle nie chce sięgnąć po jakąkolwiek pomoc. Zawsze uważa, że ze wszystkim poradzi sobie sama, a właściwie to nie ma z czym sobie radzić, bo wszystko jest w jak najlepszym porządku.”

Natalia Krzesłowska, Na krawędzi widelca. Spowiedź bulimiczki

Najlepiej udokumentowaną w badaniach charakteryzującą się sporą skutecznością w obszarze leczenia bulimii jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Wykorzystując ten rodzaj psychoterapii warto skupić się na objawach, które stanowią najważniejsze procesy podtrzymujące  (np.: nadmierną koncentracją na wadze i wyglądzie, zachowaniami kompensacyjnymi).  Opierając się na tym założeniu, można wnioskować że pozostałe, poboczne objawy mogą zanikać jeżeli główne mechanizmy podtrzymujące nie są już aktywne.
 

Kluczowym celem terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu bulimii jest zdystansowanie się pacjenta od występującego zaburzenia i jego objawów.

Terapia poznawczo-behawioralna bulimii obejmuje:

• unormowanie nawyków żywieniowych,
• wprowadzenie regularnych posiłków i planowanie ich,
• naukę poznawczo-behawioralnych technik radzenia sobie w sytuacjach mogących wyzwalać napady objadania się i wymioty,
• modyfikację dysfunkcjonalnych przekonań dotyczących znaczenia wagi, jedzenia i figury oraz budowanie samooceny w oparciu o inne sfery życia i zapobieganie nawrotom [Fairburn CG, 2013].

Bardzo istotna z punktu terapeutycznego bulimii jest psychoterapia w nurcie systemowym. Założeniem terapii systemowej jest traktowanie rodziny jako mechanizmu/systemy, w którym wszystkie elementy wzajemnie się uzupełniają. Bardzo ważna jest mobilizacja całej rodziny do pomocy osobie chorej na bulimie oraz zweryfikowanie trudności, z którymi borykają się pozostali członkowie systemu rodziny. Bardzo ważne staje się psychoedukacja, która pozwala konstruktywnie rozwiązywać problemy oraz wpływa na poprawę komunikacji interpersonalnej.

Wykluczenie społeczne z powodu zaburzeń odżywiania (bulimii i anoreksji)

Warte podkreślenia jest, że bulimia nie stanowi wymysłu społeczeństwa, natomiast jest poważnym problemem w zakresie zdrowia psychicznego.

„Nie mogłam jeść, i to nie z obawy przed utyciem, ale dlatego że dusił mnie ten chory, smutny świat. Wypełniał mnie i nie pozostawiał miejsca na jedzenie”

Judith Fathallah, Chuda
 

Niestety często osoby z bulimią czy anoreksją spotykają się z brakiem rozumienia trudnej sytuacji w której się znalazły. Narażone są na wysłuchiwanie komentarzy, które zdecydowanie utrudniają leczenie np. „ Sama to sobie zrobiłaś”, „To tylko twój wymysł”, „Zacznij w końcu jeść i przestań użalać się nad sobą”, „Spójrz w lustro jak ty wyglądasz i zacznij się zachowywać normalnie”, „Spójrz ludzie mają prawdziwe problemy, a ty sobie coś wymyślasz” i wiele innym…..

Jedyną szansą na wyjście z bulimii jest zrozumienie swojego zaburzenia i rozpoczęcie psychoterapii, która stanie się pierwszym krokiem w kierunku zmian.

Bibliografia
 

Dudzińska, M.  PSYCHOTERAPIA 4 (187) 2018 strony: 19–30 PSYCHOTERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA BULIMII PSYCHICZNEJ: TEORIA, METODA, STATUS EMPIRYCZNY I PRZYSZŁE KIERUNKI ROZWOJU

Fairburn CG. Terapia poznawczo-behawioralna i zaburzenia odżywiania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2013

Górska, A. „ Bulimia i anoreksja – przyczyny skutki i sposoby leczenia . Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie. Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne 2014 | 4 | 101-112

Ogden J.: Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011, 182-188, 258-265