Cyberprzemoc - jak uchronić dziecko?

Cyberprzemoc - charakterystyka problemu  

Portale społecznościowe są pomocne, ponieważ służą ludziom do porozumiewania się oraz dzielenia ważnymi informacjami ze swojego życia. Niestety w internecie można spotkać się z takim zachowaniem jak agresja elektroniczna, która może wywołać dotkliwe skutki dla zdrowia psychicznego. Użytkownicy internetu często nie zdają sobie sprawy, jak poważne konsekwencje mogą mieć napisane przez nich słowa. Zjawisko cyberprzemocy jest coraz powszechniejsze, tak więc warto poznać podstawowe informacje w tym temacie, aby móc uchronić siebie lub bliską nam osobę przed negatywnymi skutkami tego problemu. 

Cyberprzemoc, definicja. Co to jest cyberprzemoc? Cyberprzemoc (inaczej: “cyberbullying”, “cybermobbing”) to przemoc internetowa, polegająca na atakowaniu, ośmieszaniu ofiar za pomocą mediów społecznościowych lub/oraz internetowych komunikatorów. Problem cyberprzemocy najczęściej dotyczy osób młodych, czyli dzieci oraz nastolatków. Przeważnie ofiary przemocy internetowej to osoby, które są narażone na nękanie z powodu braku dobrych relacji z rówieśnikami (np. ze względu na wyróżnianie się na tle grupy). 
 

Oto główne z nich:

• potrzeba przynależności do swoich rówieśników,
• potrzeba akceptacji, bycia lubianym,
• lęk przed byciem ofiarą przemocy.

Cyberprzemoc zazwyczaj kojarzona jest z przemocą rówieśniczą, jednak może również dotyczyć relacji między dzieckiem a osobą dorosłą. Przykładem takiego działania może być grooming, który polega na nawiązywaniu bliskiej relacji z dzieckiem jako dorosły, aby w późniejszym czasie móc wykorzystać je seksualnie. Innymi nieodpowiednimi zdarzeniami mogącymi pojawić się między nieletnim a osobą dorosłą to: cyberstalking, osaczanie online, seksting, cyberflashowanie. Jak więc można zauważyć, głównym działaniem dorosłego jest seksualne wymuszenie na dziecku.
 

Formy i rodzaje cyberprzemocy

Co to jest cyberprzemoc i jakie mogą być jej formy? Cyberprzemoc to przemoc internetowa, która ma wiele negatywnych konsekwencji dla ofiar, jak i sprawców. W cyberprzemocy wykorzystuje się pewne niezbędne do tego celu narzędzia, takie jak komunikatory, pocztę elektroniczną, strony internetowe czy media społecznościowe.

 

Cyberprzemoc, przykłady - wyróżnia się różne formy cyberprzemocy:

 

• agresja słowna w komentarzach na mediach społecznościowych (wyzywanie, ośmieszanie, sprawianie przykrości, straszenie)
• agresja słowna poprzez komunikator internetowy, skrzynkę pocztową
• publikacja upokarzających zdjęć i filmów, które mogą być specjalnie przerobione, aby skrzywdzić drugą osobę
• włamanie na konto i podszywanie się pod drugą osobę
• rozprzestrzenianie fałszywych informacji o ofierze
• szantażowanie, grożenie
• ujawnianie sekretów 
• ignorowanie, wykluczanie z grona znajomych

Rodzaje cyberprzemocy najczęściej posiadają swoje nazwy w języku angielskim, dlatego nie każdy może wiedzieć, co dokładnie one oznaczają. Jakie więc mamy rodzaje cyberprzemocy i jakie jest ich objaśnienie?

• doxing - upublicznianie informacji lub danych osobowych bez zgody drugiej osoby; doxing może dotyczyć osób publicznych, jak i prywatnych,
• trolling - umieszczanie w internecie treści o charakterze kontrowersyjnym, nieodpowiednim (np. wulgarnych komentarzy); trolling jest stosowany w celu sprowokowania bądź ośmieszenia innych,
• flaming - prowadzenie rozległej, niemerytorycznej kłótni w komentarzach, np. na różnych forach, mediach społecznościowych,
• bodyshaming - zawstydzanie, obrażanie drugiej osoby ze względu na jej cechy wyglądu zewnętrznego, 
• cyberstalking - stalking internetowy, osaczanie online, nękanie drugiej osoby (np. poprzez wysyłanie wielu niechcianych wiadomości),
• grooming - przemoc wobec dzieci; stopniowe zdobywanie zaufania dziecka przez osobę dorosłą, którego następstwem jest seksualne wymuszenie,
• swatting - rozprzestrzenianie fałszywych informacji w celu oszukania służb mundurowych (np. przekazanie policji zawiadomienia o przemocy panującej w domu sąsiadów pomimo wiedzy, że jest to nieprawdą).

Czy przypadki ofiar cyberprzemocy są częste? Ofiar cyberprzemocy jest więcej niż można byłoby się tego spodziewać. Do najczęstszych ofiar można zaliczyć dzieci i młodzież, którzy są szczególnie wrażliwi na doświadczanie przykrych komentarzy oraz wykluczenia wśród rówieśników.

 

Skutki cyberprzemocy dla dzieci ?

W obecnych czasach media społecznościowe są istotnym środkiem komunikacji oraz pokazywania zdarzeń ze swojego życia. Użytkownicy internetu mogą jawnie bądź anonimowo dzielić się swoimi spostrzeżeniami w danym temacie. Niestety często można spotkać się ze zjawiskiem, jakim jest mowa nienawiści w Internecie, która szczególnie negatywnie oddziałuje na odbiorców przykrych komunikatów. 

Kogo najczęściej dotyczy przemoc online? Przeważnie cybermobbing dotyczy osób w młodym wieku, które wykorzystują cyberprzemoc w szkole w celu uzyskania pewnych korzyści (np. akceptacji ze strony rówieśników). Warto jednak wiedzieć, że nie tylko ofiara, ale także dziecko stosujące cyberprzemoc może napotkać niekorzystne konsekwencje swoich działań, takie jak przejawianie nieadaptacyjnych zachowań w przyszłości. 

Jakie mogą być skutki cyberprzemocy dla dzieci i młodzieży? Skutki cyberprzemocy mogą być wielowymiarowe i dotyczyć różnych sfer funkcjonowania. Najbardziej dotkliwe dla dziecka są przypadki, kiedy sprawca cyberprzemocy jest osobą znajomą, a często także uczęszczającą do tej samej klasy, szkoły. W takiej sytuacji dziecko może być zastraszane tak intensywnie, że wyrządzone szkody psychiczne stają się trudne do odwrócenia i mogą trwać do czasów dorosłości. 

 

Cyberbullying wpływa znacząco na nawiązywane i utrzymywane przez dziecko relacje interpersonalne, ponieważ nieustannie obecna jest nieufność oraz obawa przed odrzuceniem. Dziecko, które doświadcza cyberprzemocy, ma obniżone poczucie własnej wartości oraz może przejawiać objawy charakterystyczne dla zaburzenia depresyjnego. W skrajnych przypadkach może również dojść do posiadania przez dziecko myśli oraz prób samobójczych.

Cyberprzemoc a zdrowie psychiczne

Przemoc rówieśnicza najczęściej nie ogranicza się jedynie do środowiska szkolnego. Zazwyczaj jest związana także z przestrzenią internetową, w której może dochodzić do wyśmiewania, obrażania czy zastraszania ofiary. Niestety cyberprzemoc w szkole staje się coraz częstszym zjawiskiem.

Oto kilka z konsekwencji cyberprzemocy:

• niechęć do spotykania się z rówieśnikami,
• obawa przed chodzeniem do szkoły,
• osamotnienie, izolacja,
• skłonności do płaczu,
• poczucie niewystarczalności, brak wiary w siebie,
• myśli depresyjne, samobójcze.

W jaki sposób młode osoby doświadczające przemocy funkcjonują w dorosłości? Ofiara cyberprzemocy, która nie otrzymała odpowiedniego wsparcia oraz pomocy psychologicznej, może w przyszłości zmagać się z wieloma trudnościami natury psychicznej. Do najczęstszych należą: depresja, zachowania autodestrukcyjne (w tym: uzależnienia, samookaleczenia), myśli samobójcze.

 

Jak reagować na cyberprzemoc?

Problem cyberprzemocy dotyczy najczęściej osób młodych, które pragną akceptacji oraz przynależności do swojej grupy rówieśniczej, jednocześnie krzywdząc innych poprzez przemoc online. Większość sprawców cyberprzemocy sądzi, że ich działania pozostaną bezkarne, ponieważ niektóre portale społecznościowe zapewniają anonimowość swoim użytkownikom.

Jakie zachowania dziecka są niepokojące i mogą stanowić przejawy cyberprzemocy?

• unikanie uczęszczania do szkoły, wagarowanie, próby pozostania w domu poprzez przedstawianie wymówek (pomimo wcześniejszej chęci dziecka do chodzenia na lekcje),
• unikanie kontaktów z rówieśnikami lub wszczynanie z nimi kłótni, bójek,
• porzucanie swoich zainteresowań, hobby, ulubionych zajęć,
• przedłużający się obniżony nastrój u dziecka,
• przejawianie trudnych emocji (złość, smutek, zaniepokojenie, rozpacz) w trakcie korzystania z internetu,
• ukrywanie przed rodzicem swojego telefonu lub komputera,
• wycofanie się z aktywności internetowej (poprzez np. usunięcie kont z mediów społecznościowych) lub obsesyjne sprawdzanie sieci,
• unikanie rozmów na temat internetu i swojej aktywności w sieci.

Cyberprzemoc - jak zapobiegać negatywnym konsekwencjom tego zjawiska? Jak reagować na cyberprzemoc jako rodzic?
 

Kluczowe jest podjęcie ośmiu określonych kroków, które pomogą w zniwelowaniu przemocy internetowej oraz pozwolą na wyciągnięcie konsekwencji wobec sprawców.

KROK PIERWSZY: Zareaguj właściwie - zachowaj spokój oraz zdrowy rozsądek. Spróbuj dowiedzieć się od dziecka, co się dokładnie stało. 

KROK DRUGI: Porozmawiaj szczerze z dzieckiem. Wskazówki odnośnie rozmowy można znaleźć w dalszej części artykułu.

KROK TRZECI: Zaproponuj dziecku działania, które zapewnią mu poczucie bezpieczeństwa i uchronią je przed przyszłą cyberprzemocą: brak kontaktu ze sprawcami przemocy, zmiana swoich danych kontaktowych w komunikatorach (a najlepiej ukrycie ich), nieusuwanie dowodów, zablokowanie konta sprawcy

KROK CZWARTY: Zabezpiecz dowody cyberbullyingu. Mogą to być wiadomości na czacie, wpisy na forach internetowych czy różnego rodzaju prześmiewcze grafiki, zdjęcia.

KROK PIĄTY: Zgłoś naruszenie regulaminu do administratora serwisu internetowego.

KROK SZÓSTY: Jeżeli znasz tożsamość sprawcy to porozmawiaj z nim. Postaraj się dowiedzieć o okolicznościach zdarzenia oraz znajdźcie wspólne rozwiązanie konfliktowej sytuacji. 

KROK SIÓDMY: Podejmij współpracę ze szkołą w celu znalezienia oraz wyjaśnienia sytuacji ze sprawcą cyberprzemocy.

KROK ÓSMY (opcjonalny): Jeżeli uważasz, że doszło do popełnienia przestępstwa, które miało bezpośredni, destrukcyjny wpływ na twoje dziecko - zgłoś sprawę na policję. Może być tak, że osoby poszkodowane oraz sprawcy dojdą do wspólnego porozumienia, ale jeżeli problem się nawarstwia nie należy czekać z podjęciem odpowiednich działań.
 

Jak rozmawiać o cyberprzemocy z dziećmi ?

Elektroniczna przemoc rówieśnicza to doświadczenie, o którym wiele dzieci nie chce rozmawiać. Dla sporej części młodych osób jest to trudny temat ze względu na to, że wywołuje on lęk, smutek oraz przywołuje przykre wspomnienia. Warto jednak zachęcać dzieci doświadczające cyberprzemocy do rozmowy, ponieważ dzięki temu mogą one lepiej radzić sobie z dotkliwymi skutkami cyberbullyingu.

Cyberprzemoc - jak zapobiegać negatywnym skutkom cybermobbingu poprzez rozmowę z dzieckiem? Przede wszystkim warto regularnie zwracać uwagę, co młoda osoba przegląda w internecie. Można to zrobić poprzez bezpośrednie zapytanie dziecka o to, co zazwyczaj lubi robić, gdy już korzysta z telefonu/laptopa.

 

Jak najlepiej rozmawiać o cybermobbingu? Oto kilka przydatnych wskazówek, które mogą pomóc w dobrej komunikacji między rodzicem a dzieckiem będącym ofiarą cyberprzemocy:

• podziękuj dziecku, że podzieliło się z tobą trudnym doświadczeniem,
• powiedz, że widzisz i rozumiesz, jak ciężka mogło być dla niego rozmowa o przykrych wspomnieniach,
• powiedz dziecku, że nikt nie ma prawa go krzywdzić i sytuacja nie jest jego winą,
• zapewnij dziecko, że postarasz się mu pomóc jak najlepiej,
• omów z dzieckiem dokładne kroki działania, jakie należy podjąć, aby dziecko nie doświadczyło więcej przemocy,
• zauważ emocje dziecka, takie jak: lęk, smutek, przerażenie, wstyd czy poczucie winy

Pomoc psychologiczna dla ofiar cyberprzemocy
 

Jak reagować na cyberprzemoc, aby zapewnić ofiarom adekwatną pomoc? W przypadku cyberbullyingu najlepszą formą niesienia pomocy jest szczera rozmowa z psychologiem bądź psychoterapeutą, który pomoże przepracować trudne doświadczenia.
 

Dorosłe osoby doświadczające przemocy online także mogą liczyć na pomoc. W przypadku nieradzenia sobie z konsekwencjami cyberbullyingu poleca się umówienie kilkunastu sesji psychoterapeutycznych, które umożliwią poradzenie sobie z nieprzyjemnymi wspomnieniami i negatywnymi skutkami cyberprzemocy. 

 

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Borkowska, A. (2019). Cyberprzemoc, włącz blokadę na nękanie - poradnik dla rodziców. NASK Państwowy Instytut Badawczy.
Fenik, K. Psychologiczne aspekty cyberprzemocy. Helpline.org.pl, 17-20. [data dostępu: 16.09.2024]
Wojtasik, Ł. Cyberprzemoc – charakterystyka zjawiska, skala problemu, działania profilaktyczne. Fundacja Dzieci Niczyje, 1-5. [data dostępu: 16.09.2024]