Dramaterapia

Dramaterapia w teorii - charakterystyka

Termin “dramaterapia” został opracowany w latach 30. XX wieku przez Petera Slade’a, który 60 następnych lat swojego życia poświęcił, aby zwrócić uwagę społeczeństwa na rolę dramy w tematyce zdrowia psychicznego. Finalnie, autorski program dramaterapii powstał w latach 60-tych ubiegłego wieku w Wielkiej Brytanii, za to Brytyjskie Stowarzyszenie Dramaterapii (ang. The British Association of Dramatherapists) – w 1977 roku. Co ciekawe, Polskie Stowarzyszenie Dramaterapii zostało założone dopiero ponad 30 lat później, w 2013 roku.

Szczególnie istotnym elementem dramaterapii jest bezwzględna akceptacja oraz brak oceny ze strony terapeuty, co pozwala klientowi na otwarte wyrażanie siebie. Przyjęta przez klienta rola teatralna może pomóc mu w zdystansowaniu się od swoich trudności i spojrzeniu na nie z innej perspektywy. Co więcej, dramaterapia pozwala również na dostrzeganie oraz lepsze rozumienie problemów innych ludzi. 

Jakie elementy dramy kreatywnej  odgrywają kluczową rolę w procesie terapeutycznym?

• kreatywność,
• improwizacja,
• twórcza, spontaniczna zabawa,
• operowanie metaforą,
• forma zajęć dopasowana do umiejętności, możliwości klienta,
• powiązane efekty kierunkowe – osobiste problemy klienta (takie jak problemy emocjonalne) są przedstawione z perspektywy innej osoby.

Czy dramaterapia i psychodrama to jest to samo? Czy w przypadku dramaterapii i psychodramy są potrzebne podobne umiejętności w pracy terapeutycznej? Psychodrama to metoda stworzona przez J.L. Moreno i polega na wcieleniu się w rolę prawdziwej postaci (np. swojego rodzica, przyjaciela), aby lepiej zrozumieć perspektywę drugiego człowieka. Model dramaterapii oparty jest na podobnej technice, ponieważ dramaterapia także obejmuje zajęcia praktyczne na sesji terapeutycznej. Co jednak istotne, w odróżnieniu od psychodramy, w dramaterapii występuje skupienie na fikcyjnych, wymyślonych przez terapeutę postaciach. Dramaterapeuta zatem musi bardziej opierać się na swojej wyobraźni oraz kreatywności. 

 

Cechy procesu terapeutycznego w dramaterapii 

Jakie są podstawowe procesy terapeutyczne w dramaterapii? Model dramaterapii zakłada podjęcie następujących kroków w trakcie sesji:

• Wprowadzenie do odgrywanej roli.
• Szczegółowe nazwanie i określenie roli.
• Zaangażowanie w grę, praca nad sobą poprzez rolę.
• Odgrywanie ról alternatywnych w celu dostrzeżenia innych punktów widzenia.
• Refleksja nad odegraną rolą: określenie cech roli, jej funkcji i stylu.
• Praca fikcyjna przeniesiona do życia codziennego, spostrzeżenie wzajemnych zależności.
• Integracja ról fikcyjnych i rzeczywistych.
• Modelowanie społeczne, czyli określenie sposobu, w jaki zachowania pacjenta w określonej roli oddziaływują na innych w jego społecznym środowisku.

Na czym bazuje nurt terapeutyczny, jakim jest dramaterapia? Metoda pracy terapeutycznej w dramaterapii opiera się na fikcyjnej rzeczywistości, która na początku może wydawać się dla klienta niepowiązana z życiem realnym, jednak obie te materie przeplatają się ze sobą. Osobiste problemy klienta tak naprawdę nadal mają kluczowe znaczenie, jednak podczas sesji dramaterapeutycznej spogląda się na nie z innej perspektywy. Dla klienta wchodzenie w rolę może być o tyle komfortowe, że początkowo nie dochodzi do pełnego odsłonięcia jego własnych mechanizmów funkcjonowania i z czasem może je samodzielnie dokładniej zrozumieć.

Jak można rozumieć proces działań teatralnych i jego wpływ na życie osoby będącej w procesie terapeutycznym? Dramaterapia umożliwia pracę z treściami osobistymi klienta – jego emocjami, potrzebami, myślami, doświadczeniami. Wiele wskazuje na to, że proces działań teatralnych otwiera klienta na jego własne przeżycia wewnętrzne oraz te, posiadane przez innych ludzi. Co więcej, forma zajęć pozwala na pełny zakres w wyrażaniu siebie oraz swoich wyobrażeń. Wiele wskazuje na to, że spontaniczna zabawa w dramaterapii sprzyja eksploracji i podejmowaniu ryzyka. 
 

Zalecenia do dramaterapii 

Metoda pracy oparta na dramaterapii zakłada, że zaangażowanie w działania teatralne podczas sesji terapeutycznej mogą pomóc pacjentowi w poszerzeniu jego horyzontów myślowych oraz lepszym zrozumieniu własnych mechanizmów funkcjonowania. 

Czy istnieje pewna grupa klientów, dla których ta forma terapii nie będzie odpowiednia? Dramaterapia sprawdza się w wielu różnych przypadkach trudności psychicznych. Osoby zmagające się z depresją, lękami, traumami czy zaburzeniami psychosomatycznymi, są w stanie otrzymać odpowiednią pomoc na sesjach dramaterapeutycznych. Dramaterapia jest stosowana w pracy z dziećmi, młodzieżą, jak i dorosłymi, tak więc każdy swobodnie może z niej skorzystać. Proces terapeutyczny w dramaterapii zawsze jest dostosowany do możliwości i umiejętności klienta, dlatego zdolności aktorskie nie są ani trochę wymagane.

Czy warto udać się na grupową dramaterapię? W przypadku dramaterapii grupowej warunkiem dobrej współpracy jest to, aby wszyscy uczestnicy procesu terapeutycznego starali się być zaangażowani w odgrywane przez siebie role. Dopiero wtedy aktywność podejmowana przez dramaterapeutę może przynieść najlepsze rezultaty.

Efektywność dramaterapii 

Zastosowanie dramaterapii w leczeniu zaburzeń natury psychicznej – czy faktycznie ma to sens? Czy program dramaterapii jest ukierunkowany na pomoc osobie w potrzebie? Na początku temat wykorzystania dramaterapii w poprawie zdrowia psychicznego nie był traktowany z należytą powagą. Uznawano, iż techniki dramaterapeutyczne nie mogą być skuteczne, skoro osoba wchodzi w rolę nieznanej, fikcyjnej postaci. 

Okazało się jednak, że dramaterapia to tak naprawdę to zajęcia, mające lepsze efekty terapeutyczne niż początkowo zakładano. Wraz z rozwojem badań nad skutecznością dramaterapii zauważono, iż uczestnicy procesu terapeutycznego wykazują znaczącą poprawę funkcjonowania psychicznego.

Czy dramaterapia może mieć efekty kierunkowe podobne do innych form psychoterapii? Zakres dramaterapii obejmuje wiele czynników, które są spójne z innymi podejściami terapeutycznymi. Do takich aspektów przykładowo można zaliczyć: weryfikacja formy zajęć i odpowiednich strategii pomocowych, pomoc klientowi w dostrzeżeniu własnych trudności (przykładem mogą być problemy emocjonalne), zaangażowanie klienta w proces twórczy na terapii (w dramaterapii jest to gra aktorska, a w innych podejściach może być to, np. narysowanie swojego lęku). Wszystkie te elementy, wspólne dla różnych nurtów terapeutycznych, doprowadzają do jednego głównego następstwa – poprawy codziennego funkcjonowania klienta.

Dramaterapia jako forma psychoterapii 

Psychoterapia powszechnie może być kojarzona z powagą, brakiem swobody oraz sztywnymi ramami, co może znacznie zniechęcać przed podjęciem wskazanych działań terapeutycznych. Dramaterapia jest całkowicie innym podejściem do pracy nad trudnościami psychicznymi, ponieważ opiera się na swobodnych spotkaniach w atmosferze wsparcia oraz bezwarunkowej akceptacji. Klient podczas sesji dramaterapeutycznej zdecydowanie nie musi obawiać się o otwarte wyrażanie swojego zdania czy bycie prawdziwym sobą!

Z tego powodu w dramaterapii kluczowe znaczenie ma proces gry. Dramaterapeuta, poprzez zastosowanie różnych metod (w tym elementy dramy) jest w stanie realizować cel terapii, jakim jest dążenie do polepszenia dobrostanu klienta.
 

Jakie mogą być formy dramaterapii? Dramaterapia posiada szerokie zastosowanie w pomocy terapeutycznej osobom z różnymi doświadczeniami i potrzebami. Można wyróżnić następujące formy dramaterapii:

• indywidualna,
• grupowa,
• dla dzieci i młodzieży,
• dla dorosłych,
• dla par,
• dla rodzin.

Czy w dramaterapii relacja terapeutyczna ma znaczenie? Czy ocena merytoryczna działań dramaterapeuty jest możliwa? W każdym nurcie psychoterapii, również w dramaterapii, relacja terapeutyczna stanowi istotny aspekt pracy terapeutycznej. Ważnym jest, aby klient uczęszczający na sesje dramaterapeutyczne czuł, że znajduje się w bezpiecznej przestrzeni, w której może wyrazić siebie. Jest to jeden z głównych wskaźników udanego przymierza terapeutycznego. 

Na jakie etapy składa się proces dramaterapii? Sesje prowadzone przez dramaterapeutę składają się z poszczególnych etapów, które mają znaczenie dla efektywności terapii:

• Zastosowanie pewnych działań terapeutycznych, które są dopasowane do potrzeb i umiejętności klienta. 
• Metody weryfikacji działań terapeutycznych oraz ocena merytorycznego zaangażowania dramaterapeuty.
• Ocena merytorycznego zaangażowania klienta w proces terapeutyczny.
• Analiza odgrywanych ról oraz ocena końcowa zajęć dokonana przez klienta.
• Podsumowanie i ocena końcowa zajęć z punktu widzenia dramaterapeuty.

Czym różni się dramaterapia od innych podejść psychoterapeutycznych? W dramaterapii wykorzystywane są powiązane efekty kierunkowe, które polegają na dostrzeganiu pośrednich bądź bezpośrednich zależności pomiędzy historią odgrywanej postaci, a swoją indywidualną. Klient stosuje metody weryfikacji, aby móc lepiej porównać obie sytuacje życiowe. Co ciekawe, powiązane efekty kierunkowe pozwalają klientowi na dystans emocjonalny od własnych doświadczeń i alternatywne metody pracy nad swoimi trudnościami. 

 

Dramaterapia online w klinice psychoterapii MyWay Clinic Online
 

Czy metoda pracy terapeutycznej oparta na dramaterapii jest możliwa online? Czy występują pewne przeciwwskazania? Dramaterapia może mieć formę stacjonarną, jak i online. Warto pamiętać, że obie formy spotkań są dostosowane adekwatnie do sytuacji i nie zaburzają procesu terapeutycznego. Dzięki swojej metodzie pracy, dramaterapeuta online jest w stanie pracować z pacjentem bez ograniczeń związanych z lokalizacją. 

Anna Szymanowska ukończyła studia podyplomowe z psychologii klinicznej oraz z zakresu dramaterapii na Uniwersytecie Roehampton w Londynie. Jest aktywnym członkiem wielu organizacji, do których należą:
 

• Brytyjskie Stowarzyszenie Dramaterapeutów (British Association of Dramatherapists, stworzone przez Sue Jennings oraz Gorgona Wisemana),
• Polskie Stowarzyszenie Dramaterapii (prezes),
• Europejska Federacja Dramaterapii (działaczka, założycielka).

Jakie wyglądają sesje dramaterapii? Atmosfera jest wyjątkowa, nie brakuje pozytywnych emocji, bowiem kluczowe jest wzbudzenie spontanicznych emocji i otwarcie się na dalszą pracę terapeutyczną. Dramaterapia jest metodą elastyczną i można dostosować ją do każdej sytuacji. 

Jakie jest podejście terapeutki Anny Szymanowskiej do procesu terapeutycznego i przyjmowanych klientów? Kluczowe jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni, w której druga osoba będzie czuła się komfortowo i będzie miała poczucie bycia akceptowanym. Anna Szymanowska zwraca również szczególną uwagę na to, aby nie koncentrować się jedynie na trudnościach danej osoby, ale by dostrzegać także jej zasoby oraz mocne strony. 

Dramaterapeutka silnie wierzy w to, że każdy człowiek jest w stanie zacząć żyć zgodnie ze sobą, jeżeli tylko otrzyma odpowiednie wsparcie i pomoc. Jeżeli chcesz zapisać się na wizytę u Pani Anny Szymanowskiej zachęcamy do odwiedzenia jej profilu lub kontakt z recepcją. 


ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Armstrong, C. R., Rozenberg, M., Powell, M. A., Honce, J., Bronstein, L., Gingras, G., Han, E. (2016). A step toward empirical evidence: Operationalizing and uncovering drama therapy change processes. The Arts in Psychotherapy, 49, 27-33. 
De Gruijter, E., Wouters, H., Haeyen, S. (2024). Perceived effects of drama therapy in people diagnosed with personality disorders: A qualitative study. The Arts in Psychotherapy, 87, 1-8.
Nowakowska, M. (2006). Dramaterapia i gra. Czasopismo Psychologiczne, 12(1), 7-24.