Dysmorfofobia - cielesne zaburzenie dysmorficzne

Cielesne zaburzenie dysmorficzne ( body dysmorphic disorder ) - charakterystyka

Bez względu na różne koncepcje psychologii wszyscy twierdzą zgodnie, że znaczenie własnej cielesności i własnego ciała są kluczowe do kształtowania się poczucia tożsamości oraz poczucia naszego Ja. Wizerunek własnego ciała możemy więc tłumaczyć jako pewne subiektywne wyobrażenie, obraz własnego ciała stworzony w naszym umyśle.

 

Co jednak w momencie, kiedy postrzeganie własnego ciała jest zaburzone, a subiektywna ocena jest daleka od obiektywnej opinii otoczenia? Czym w przypadku wizerunku ciała będzie dysmorfofobia i jak ona wpływa na ludzkie ciało?
 

Dysmorfofobia co to jest i czym się charakteryzuje? Czy dysmorfofobia body dismorfic disorder jest zaburzeniem psychicznym? Dysmorfia z języka greckiego tłumaczona jest jako brzydota, więc pomyśleć możemy, że zaburzenie dysmorficzne będzie wiązać się z czymś brzydkim, z jakąś brzydotą, czymś odrażającym. 

Odpowiadamy więc w dalszej części na pytanie : Dysmorfofobia co to? W rzeczywistości bowiem jest nieco inaczej, gdyż zaburzenie dysmorficzne ciała można tłumaczyć jako zaburzenie postrzegania siebie, a zwłaszcza swojego ciała. Cielesne zaburzenie dysmorficzne z ang. body dysmorphic disorder odnosi się do zaburzonego obrazu własnego ciała, które uważamy za brzydkie, nieatrakcyjne, niedoskonałe czy wręcz odrażające.

Dlatego też zaburzenie to nazywane jest niekiedy w literaturze psychologicznej jako “zaburzenie obrazu własnego ciała”. To właśnie często u osób dotkniętych dysmorfofobią występuje subiektywne postrzeganie wyglądu całego swojego ciała lub jakiejś jego części jako nienormalny, nienaturalny, odstający od normy i najprościej mówiąc brzydki obszar.

 

Dysmorfofobia należy do zaburzeń związanych z obsesją wyglądu zewnętrznego, gdzie osoba zaburzona permanentnie skupia się na swoim nieestetycznym wyglądzie i ma silne obawy dotyczące ciała. Dodatkowo dysmorfofobia należy do  grupy zaburzeń psychicznych, dysmorfofobia mieści się w Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego DSM-5. Osoby dotknięte dysmorfofobią są przekonane o swoim nieestetycznym wyglądzie, czują się nieatrakcyjne i występuje u nich obsesja wyglądu. Miewają przy tym dręczące i obsesyjne myśli na temat wyglądu różnych części ciała, odczuwając przy tym wstyd, lęk i smutek. Usilnie skupiają się na swojej wyimaginowanej wadzie wyglądu, twierdząc przykładowo, że mają garbaty nos, krzywe nogi lub przypisując sobie różnorakie defekty swoich części swojego ciała. 

Przyczyny dysmorfofobii
 

Objawy dysmorfofobii mogą wystąpić niezależnie od płci, a zaburzenie to pojawia się zarówno u kobiet, jak i mężczyzn.  Choć zaburzenia obrazu ciała i własnego wyglądu mogą wystąpić u osób w każdym wieku to najczęściej możemy zdiagnozować to zaburzenie u młodzieży wchodzącej w okres dojrzewania. Wśród dorastających nastolatków możemy zaobserwować coraz większe zainteresowanie własnym wyglądem oraz porównywanie się z innymi. Ponadto dochodzi u nich do przenoszenia własnego obrazu ciała do aktualnie panujących kanonów piękna. 

Psychologia nie poznała jeszcze dokładnych przyczyn rozwoju dysmorfofobii. Jako przyczyny dysmorfofobii wymienić można czynniki zarówno w obszarze dziedziczenia, biologii, oddziaływania kulturowego czy czynniki psychologiczne.
 

Specjaliści z zakresu psychologii i neurologii upatrują przyczyn rozwoju zaburzenia dysmorfofobii w  obszarze dysfunkcji mózgu, a dokładnie w działaniu określonych jego struktur, takich jak obwód podkorowo-czołowy oraz obszary korowe prawego płata skroniowego, płaty ciemieniowe czy struktury limbiczne, które to odpowiadają za regulację emocji.  

Jednakże przyczyny rozwoju dysmorfofobii należy rozpatrywać nie tylko w kontekście dysfunkcji układu nerwowego, ale również czynników środowiskowych. Głównie do rozwoju zaburzenia dysmorfofobii może przyczyniać się oddziaływanie otoczenia, a zwłaszcza wychowanie i wczesne doświadczenia z okresu dzieciństwa czy też wczesnego okresu dorastania.



 

W kwestii wychowania istotne znaczenie tutaj ma teoria społecznego uczenia się zaproponowana przez Alberta Bandurę. Według niej dziecko uczy się pewnych przekonań czy zachowań obserwując osoby w swoim otoczeniu, przykładowo swoich rodziców. Dlatego też osoby, które wychowywały się w domach, gdzie na co dzień przywiązywano znaczną uwagę do wyglądu lub od młodych lat krytykowano je za wygląd ciała, ubioru lub inne kwestie związane z atrakcyjnością mogą przywiązywać znaczną uwagę do swojego wizerunku i wyglądu zewnętrznego.
 

Literatura podaje, że cielesne zaburzenie dysmorficzne i obsesja wyglądu rozwija się często u osób z problemami dermatologicznymi takimi jak trądzik, atopowe zapalenie skóry czy też łuszczyca. Niestety często zaburzenia te powodują znaczne pogorszenie się samooceny i oceny własnego wizerunku, dlatego że dotyczą najważniejszej chyba części naszego ciała, czyli twarzy. Twarz bowiem utożsamiana jest głównie z naszym wizerunkiem i w aspekcie społecznym to właśnie na jej podstawie najbardziej oceniamy ludzi w naszym otoczeniu. Dlatego też istotne kompleksy i obsesja wyglądu twarzy może mieć znaczenie w rozwoju dysmorfofobii. Dodatkowo osoba zaburzona ma ogromne obawy dotyczące własnego wyglądu, przez co usilnie stara się go poprawić. U osób z problemami dermatologicznymi występuje więc często uszkadzanie skóry, w celu poradzenia sobie z trądzikiem i zmianami skórnymi. 

Wśród przyczyn dysmorfofobii wymienić możemy również obecnie funkcjonujące kanony piękna i wyglądu. Nie pomagają w tym coraz bardziej popularne media społecznościowe, w których najbardziej promowany jest obraz szczupłej, zgrabnej i wysportowanej sylwetki, proporcjonalnej twarzy i nieskazitelnej cery, pięknych i lśniących włosów. Nieustanne porównywanie swojego wyglądu  z innymi osobami, które umieszczają w sieci swoje atrakcyjne zdjęcia czy filmy, powoduje że zaczynamy coraz bardziej skupiać się na swoich ewentualnych defektach. Do tego dochodzą różnego rodzaju aplikacje, ulepszenia w mediach społecznościowych, które umożliwiają zmiany swojego wizerunku podczas nagrania, nałożenia tzw. filtrów. To wszystko sprawia, że młodzież korzystająca z mediów społecznościowych widzi określony obraz piękna przez social media, który nie jest zgodny z rzeczywistością, a znacznie wpływa na osłabienie u nich poczucia własnej wartości w kwestii wyglądu. 

Rozpoznanie dysmorfofobii może bardzo często występować w przebiegu różnorakich zaburzeń odżywiania takich jak anoreksja, bulimia czy bigoreksja. Zaburzenia odżywiania są bowiem istotnie skorelowane z obsesją na punkcie własnego wyglądu. Prawie w każdym przypadku u osoby zmagającej się z anoreksją czy bulimią występuje dysmorficzne zaburzenie ciała.
 

W dysmorfofobii osoba chora może mieć różnego rodzaju urojenia dotyczące własnego wyglądu, na przykład obawy dotyczące wyglądu w przypadku bigoreksji ma nieco inny wydźwięk. O ile anoreksja dotyczy w większości kobiet, w tym młodych dziewczyn, o tyle bigoreksja jest zaburzeniem dotykającym głównie chłopców i mężczyzn, którzy chcą być “więksi” i bardziej umięśnieni, ponieważ nie są zadowoleni ze swojej budowy ciała.  W swojej ocenie więc uważają się za osoby zbyt szczupłe, mało umięśnione, co utożsamiają z brakiem męskości. Skupiają się więc intensywnie na specjalnych dietach i ciężkich treningach rozbudowujących mięśnie czy też przyjmowaniu różnego rodzaju substancji zwiększających przyrost masy mięśniowej. Zmiana w wyglądzie ma tutaj na celu przede wszystkim poradzenie sobie z kompleksem i niską samooceną.

Objawy dysmorfofobii

Jak wspomnieliśmy objawy dysmorfofobii można zaobserwować już w okresie dorastania, kiedy to zwracamy coraz większą uwagę na własną aparycję oraz przede wszystkim defekty ciała i własnego wyglądu.  Rozpoznanie dysmorfofobii jest jednak trudne do jednoznacznego zdiagnozowania już na etapie okresu dojrzewania.

Objawy dysmorfofobii wskazujące na zaburzenia obrazu własnego ciała często traktowane są przez rodziców nastolatków czy psychologów jako kompleksy. Ponadto utożsamia się takie odczucia u nastolatków jako niska samoocena, obniżone poczucie własnej wartości czy problemy związane z dojrzewaniem.

 

Osoby cierpiące na dysmorfofobię poświęcają ogromną ilość czasu na zajmowanie się swoim wyimaginowanym mankamentem, co ma na celu obniżenie poziomu lęku, ale jednocześnie również istnienie danej wady w wyglądzie. 


 

Wśród objawów dysmorfofobii możemy zauważyć również objawy innych zaburzeń psychicznych. Zaburzenia obrazu ciała mogą współwystępować razem z innymi zaburzeniami psychicznymi takimi jak:

• zaburzenia lękowe,

• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,

• zaburzenia depresyjne,

• zaburzenia odżywiania

• zaburzenia psychotyczne

• schizofrenia.

Wśród najczęstszych objawów dysmorfofobii, na podstawie których możemy rozpoznać to zaburzenie to:

• częste przeglądanie się w lustrze,

• nieustanne skupienie na wyglądzie swojego ciała,

• częste pytanie innych o to czy dobrze wyglądamy,

• szukanie potwierdzenia swoich defektów u innych,

• odczuwanie wstydu względem swojego wyglądu zewnętrznego,

• ukrywanie subiektywnych defektów ciała pod makijażem, ubiorem czy w jakikolwiek inny sposób,

• próby zmiany swojego wizerunku, np. częste wizyty u kosmetyczki, fryzjera, lekarza medycyny estetycznej,

• nadmierne dbanie o swój wygląd,

• poddawanie się operacjom plastycznym w celu zmiany swojego wizerunku,

• ukrywanie defektów w zmienionym sposobie poruszania się,

• uszkadzanie skóry zwłaszcza u osób z zaburzeniami dermatologicznymi.

W klasyfikacji problemów zdrowotnych ICD-10 zdiagnozowanie dysmorfofobii zależy od wystąpienia u osoby, konkretnych kryteriów, takich jak:
 

• nieustanne skupienie się i pochłonięcie jednym lub większą ilością defektów swojego ciała i wyglądu, które przez osoby z otoczenia są niezauważalne lub traktowane jako błahe,

• występowanie okresu, w którym osoba obsesyjnie myśli dotyczą wyglądu i dokonuje kompulsywnych zachowań mających na celu sprawdzanie tego defektu - najczęściej patrzenie w lustro lub pytanie innych o widoczność tego defektu,

• osoba skupiona na danym defekcie ciała w konsekwencji odczuwa znaczne cierpienie psychiczne - wstyd, smutek i lęk, co przeszkadza jej w codziennym życiu społecznym czy zawodowym,

• u osoby występują silne obawy dotyczące ciała zwłaszcza o nadmiar tkanki tłuszczowej lub zwiększoną masę ciała w przebiegu zaburzeń odżywiania.

Konsekwencje nieleczonej dysmorfofobii 

Nieleczona dysmorfofobia może mieć negatywne konsekwencje dla jakości naszego życia. Skutki tego zaburzenia możemy odczuwać zarówno na płaszczyźnie pracy, relacji z bliskimi, kontaktów społecznych, ale również w sferze interpersonalnej. Nieustanne skupianie się na swoim wyglądzie czy obsesyjne myślenie o defekcie ciała może odciągać nas od ważnych obowiązków zawodowych czy zubażać nasze relacje z innymi. 

 

Dodatkowo nie leczenie dysmorfofobii powoduje, że samoocena osoby chorej zaczyna się pogarszać. Według danych specjaliści sugerują, że około 50% osób cierpiących na dysmorficzne zaburzenie ciała cierpi na tendencje samobójcze i odczuwa myśli samobójcze. 

W niektórych przypadkach z powodu dysmorfofobii występuję izolowanie się, przykładowo unikanie wychodzenia z domu, pokazywania się na niektórych wydarzeniach publicznych czy odmawianie spotkań towarzyskich z powodu znacznego przejmowania się swoim wyglądem. 

 

Brak specjalistycznego leczenia dysmorfofobii powoduje, że osoba zaburzona zamiast do gabinetu psychoterapeuty trafia do chirurga plastycznego czy innych specjalistów, którzy mogą pomóc w walce z defektem ciała, ale nie wyleczą problemu. 

Leczenie dysmorfofobii

Leczenie dysmorfofobii - dysmorfofobia jest zaburzeniem psychicznym, które wymaga odpowiedniego i specjalistycznego leczenia. Zwłaszcza jeśli objawy dysmorfofobii współwystępują z innymi zaburzeniami psychicznymi takimi jak stany lękowe, depresja, zaburzenia odżywiania czy epizody psychotyczne.
 

W zależności od tego czy osoba dotknięta dysmorfofobią cierpi na zaburzenia regulacji lęku i silne napięcie czy wykazuje objawy depresji można stosować odpowiednie środki farmakologiczne. Mogą one pomóc przywrócić równowagę biochemiczną w układzie nerwowym i zniwelować niektóre problemy emocjonalne, które często są jedną z przyczyn dysmorfofobii. 

Jeśli zaburzenie dysmorficzne ciała występuje razem z anoreksja i bulimią bardzo ważne jest holistyczne leczenie dysmorfobofii. W takich przypadkach bowiem zalecana jest współpraca kilku specjalistów takich jak lekarz psychiatra, psychoterapeuta, endokrynolog, dietetyk czy nawet kardiolog. Zaburzenia odżywiania choć są zaliczane do zaburzeń psychicznych to jednak przez zaburzoną relację z jedzeniem mogą prowadzić do zachwiania w funkcjonowaniu całego organizmu. 

 

Dysmorfofobia - psychoterapia w leczeniu
 

W leczeniu dysmorfofobii stosuje się najczęściej psychoterapię. Bowiem kluczem do poradzenia sobie z rzekomymi mankamentami ciała nie jest pozbycie się ich, ale zmiana postrzegania własnego ciała oraz zmiana przekonań na temat własnego wyglądu.

 

W leczeniu dysmorfofobii stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną, terapię poznawczą, terapię dialektyczno-behawioralną, jak i również psychoterapię psychodynamiczną. W leczeniu zaburzenia dysmorfofobii kluczowa jest również psychoedukacja najbliższych z otoczenia osoby chorej, którzy powinni stanowić dla niej wsparcie bardzo ważne w procesie zdrowienia. 

Dysmorfofobia test - czy istnieje test na dysmorfofobię, który pomoże nam rozpoznać u siebie to zaburzenie? W internecie możemy znaleźć różnego rodzaju testy pomagające w rozpoznaniu dysmorfofobii, jednak nie są to rzetelne narzędzia diagnostyczne.

Jeżeli szukasz w przeglądarce hasła : dysmorfofobia test - to najlepiej skorzystać ze specjalistycznej pomocy psychologicznej online.  W celu uzyskania diagnozy dysmorfofobii należy udać się do psychologa czy psychoterapeuty online. 
 

Literatura

Kurpisz, J., Nitsch, K., Prajs, E., Tyburski, E.(2012). Obraz ciała i jego zaburzenia. Aspekty teoretyczne w kontekście wybranych jednostek psychopatologicznych. Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2012 (3).

ICD-10