Efekt aureoli (halo) – jak wpływa na nasze postrzeganie innych?

Czym jest efekt aureoli (halo) i w jaki sposób wpływa na nasze postrzeganie innych?

Dowiesz się, dlaczego pierwsze wrażenie bywa tak silne i jak pojedyncza cecha może rzutować na całą ocenę drugiej osoby. Opowiemy również o konsekwencjach tego zjawiska w codziennym życiu – w relacjach międzyludzkich, miejscu pracy, edukacji, a nawet w reklamie i marketingu.

Niniejszy artykuł opisuje mechanizm działania efektu aureoli oraz sposoby, które mogą pomóc go świadomie rozpoznawać i unikać jego wpływu.
 

Jeśli chcesz lepiej zrozumieć, jak Twoje myślenie jest kształtowane przez pierwsze wrażenia, ten tekst jest dla Ciebie!

 

Na czym polega efekt aureoli?

Pozytywne wrażenie ma istotne znaczenie przy nawiązywaniu nowych znajomości czy staraniu się o pewne osiągnięcia, takie jak zdobycie wymarzonej pracy. Przypisanie danej osobie pozytywnych cech na podstawie przyjaznego pierwszego kontaktu, to pewnego rodzaju błąd poznawczy, mający znaczenie w naszym życiu codziennym. Jaką rolę pełni w ocenianiu? Czym jest dokładnie efekt aureoli?

Działania efektu halo po raz pierwszy zauważył amerykański psycholog i badacz,  Edward Thorndike. W jednym z przeprowadzonych przez siebie eksperymentów dostrzegł on, że ludzie przy ocenie innych kierują się nie tylko ich cechami osobowości, ale także wyglądem zewnętrznym, który jest spójny z przypisywanymi atrybutami. Dla wielu badanych, pozytywne przypisanie cech osobom atrakcyjnym fizycznie zdawało się być prawidłowe z ich postrzeganiem rzeczywistości.

 

Jakie są przyczyny efektu aureoli? Czy efekt halo mija po jakimś czasie? Ludzki umysł potrzebuje zgodnego obrazu rzeczywistości, który pozwala mu na unikanie błędów i dysonansu poznawczego. Efekt aureoli sprawia, że spójna ocena danego zjawiska jest możliwa i natychmiastowa, jednak pomija ważne czynniki, takie jak kontekst sytuacyjny.

Efekt aureoli – pozytywne i negatywne skutki. Jakie można wymienić skutki efektu aureoli? Negatywne skutki efektu aureoli mogą obejmować sytuacje, w których ocena jednej cechy osoby wpływa na ocenę innych, niezwiązanych cech, prowadząc do niesprawiedliwych lub nieobiektywnych wniosków. Na przykład, jeśli ktoś jest atrakcyjny fizycznie, może być błędnie uznawany za bardziej inteligentnego lub kompetentnego, co może prowadzić do niezasłużonych przywilejów lub decyzji.

Jak może wyglądać wykorzystanie efektu halo, przykładowo w celu pozyskania korzyści? Osoby pracujące w dużych korporacjach zdają sobie sprawę, jak ważny jest wizerunek osobisty firmy. Ma on kluczowe znaczenie dla uzyskiwania dobrych wyników sprzedażowych, ponieważ gdy dana firma posiada złą reputację oraz nieprzychylne opinie klientów, to traci ona wiele.
 

Czym jest efekt odwróconej aureoli?

Efekt pierwszego wrażenia może być bardzo mylący, szczególnie gdy towarzyszą mu stereotypy czy niezgodna komunikacja niewerbalna. Anielski efekt halo wskazuje na pozytywne aspekty obserwowanego zjawiska lub osoby. Możemy jednak wyróżnić także efekt przeciwny, czyli efekt odwróconej aureoli. Na czym polega? Czy jest możliwe jego kontrolowanie?

Efekt odwróconej aureoli to błąd poznawczy, który opiera się na pierwszym wrażeniu. Odwrócony efekt aureoli polega na przypisaniu osobie negatywnej cechy, w następstwie prowadząc do nieprzychylnego postrzegania wszystkich cech jednostki. Może to dotyczyć zarówno wyglądu zewnętrznego, jak i zachowania, a nawet drobnych błędów czy nieporozumień, które przez pierwszy kontakt zostają uznane za cechy charakterystyczne dla danej osoby. 

 

Negatywny a pozytywny efekt halo – jakie można zauważyć różnice? Efekt aureoli posiada pozytywne działanie z perspektywy osoby, która chce zrobić na kimś dobre wrażenie. Jako pozytywne aspekty efektu halo wymienia się, m.in. większą możliwość zdobycia pracy czy przyjazne traktowanie ze strony innych. Odwrócony efekt aureoli wykorzystał podobny mechanizm (czyli pierwsze wrażenie), jednak w całkiem innym kontekście. Odwrócony efekt aureoli powoduje, że negatywne cechy mogą wpłynąć na postrzeganie danej osoby w innych obszarach, prowadząc do niekorzystnych ocen. W tym przypadku, niekorzystne pierwsze wrażenie może skutkować trudnościami w nawiązywaniu relacji czy ograniczonymi szansami zawodowymi.

Czym jest efekt Golema i  efekt Pigmaliona? Efekt Golema to zjawisko psychologiczne polegające na tym, że niskie oczekiwania wobec osoby prowadzą do jej słabszych wyników. W kontekście edukacyjnym oraz zawodowym, efekt Golema może pokazywać, w jaki sposób negatywne przekonania i brak wsparcia mogą ograniczać potencjał jednostki. Podobnie jak w przypadku efektu Pigmaliona (gdzie wysokie oczekiwania prowadzą do lepszych wyników), efekt Golema ilustruje, jaki wpływ mają oczekiwania innych osób na sposób postrzegania siebie i własnych zdolności.

Przykłady efektu halo

Czy pozytywne pierwsze wrażenie ma znaczenie w naszej codzienności? Otóż okazuje się, że posiada ono całkiem sporą rolę w kształtowaniu obrazu drugiej osoby.  Efekt aureoli bierze pod uwagę pierwsze, pozytywne wrażenie, jakie druga osoba na nas wyparła. Przykłady efektu halo można zaobserwować w wielu miejscach, jak np. w szkole czy w pracy. Jak jednak wygląda wykorzystanie efektu halo w praktyce? 
 

Przykładowo klient wchodzący do restauracji uznać może, że jedzenie będzie smaczne, ponieważ widzi ładny wystrój sali, zachęcający go do pozostania w tym miejscu. Innym przykładem z życia może być wybranie się do lekarza o przyjaznej aparycji i uznanie go za osobę wartą zaufania.
 

Rekrutacja a pozytywny efekt halo – czy ocena pracowników może charakteryzować się uprzedzeniem? Mimo, iż nie powinno mieć to miejsca, to często następuje przypisywanie cech osobowościowych przyszłemu pracownikowi na podstawie jego wyglądu czy specyficznego usposobienia. Zdarza się, że rekruterzy, zauważając atrakcyjność fizyczną, pewność siebie czy pozytywne nastawienie kandydata, mogą nieświadomie przyznać mu wyższe kompetencje zawodowe lub większą motywację do pracy, pomimo braku twardych dowodów na te cechy.
 

Czym zajmuje się psychologia klienta? Psychologia klienta to dziedzina, która bada, w jaki sposób różne czynniki wpływają na decyzje zakupowe konsumentów, a także ich postrzeganie produktów, usług oraz całych marek. Jak może być wykorzystany efekt aureoli wobec klientów? Bezsprzecznie efekt aureoli posiada pozytywne skutki dla firm, które korzystają z niego w celu autopromocji. Co ciekawe, efekt halo klienci często ignorują, ponieważ nie zauważają wpływu, jaki może mieć na wygląd czy usposobienie osoby reklamującej produkt lub usługę. Często myślą, że ich decyzje są oparte na obiektywnych kryteriach, takich jak cena czy funkcjonalność, nie zdając sobie sprawy z tego, że pierwsze wrażenie może mieć na nich nieświadomy wpływ. 

 

Czy można zauważyć zastosowanie odwróconego efektu aureoli w reklamie? Tak, efekt odwróconej aureoli również bywa wykorzystywany, szczególnie w reklamach, które starają się podważyć zaufanie do konkurencji. Przykłady w reklamie mogą obejmować przedstawienie konkurencji w złym świetle, podkreślanie jej rzekomych wad lub problemów, co ma na celu zniechęcenie konsumentów do wyboru konkretnego produktu lub usługi. Celem jest, aby potencjalny klient, widząc negatywny obraz konkurencyjnej marki, zaczął postrzegać ofertę innej firmy jako bardziej wartościową i godną zaufania.

Negatywne skutki efektu aureoli?
 

W jaki sposób efekt aureoli działa? Efekt halo polega na tym, że pozytywne pierwsze wrażenie ma decydujący wpływ na całościowe postrzeganie danego człowieka. Efekt aureoli pozytywne może budzić skojarzenia, jednak istnieją pewne znaczące, negatywne skutki tego zjawiska, o których wspomina się coraz częściej.
 

Jakie są negatywne aspekty efektu halo?

Pozytywne przypisanie cech na podstawie wyglądu może prowadzić do sformułowania niewłaściwej oceny i posiadania nierealistycznych oczekiwań wobec danej osoby.

Dobre pierwsze wrażenie może znacząco wprowadzić w błąd i spowodować podjęcie niesłusznej decyzji. Przykładowo w procesie rekrutacji można nieświadomie wybrać mało kompetentnego kandydata z powodu jego atrakcyjnego wyglądu bądź charyzmy.
 

Efekt aureoli może przyczynić się do powielania uprzedzeń i pogłębiania istniejących stereotypów. Przykładem może być sytuacja, w której przykładowo osoba o korzeniach azjatyckich jest zatrudniona na stanowisko informatyczne, ponieważ “azjata dobrze będzie się na tym znał”. 
 

Jak radzić sobie z efektem aureoli?

Jakie jest znaczenie efektu aureoli? Bez wątpienia efekt aureoli posiada pozytywne działanie, wśród którego można wymienić zwiększenie szans na aprobujące oceny, przyciąganie sympatii, a także budowanie zaufania. Efekt aureoli powoduje uzyskiwanie korzyści w przypadku, gdy ktoś robi dobre pierwsze wrażenie. Co jednak dzieje się w sytuacji, gdy ktoś nie wywoła pozytywnego wrażenia o sobie?

Kiedy ktoś nie wywoła pozytywnego wrażenia, może to prowadzić do negatywnego postrzegania tej osoby, co może wpłynąć na decyzje w jej sprawie czy też dalsze relacje z nią. Co więcej, osoby dotknięte efektem odwróconej aureoli mogą być oceniane jako mniej kompetentne, niegodne zaufania i mniej przyjazne, nawet jeśli nie ma ku temu sensownych podstaw.

Jak poradzić sobie z efektem odwróconej aureoli? Warto skupić się na świadomym poprawianiu wizerunku poprzez dokonywanie przyzwoitych działań oraz pozytywne interakcje z innymi. Ważne jest również budowanie pewności siebie, co pozwoli przełamać pierwsze, negatywne wrażenie.

 

Jak radzić sobie z efektem aureoli jako nadawca i odbiorca przekazu? Efekt aureoli jest często nieświadomym mechanizmem, który wpływa na nasze oceny i decyzje. Jako nadawca przekazu, świadomość istnienia tego efektu pozwala na bardziej przemyślane kształtowanie wizerunku oraz unikanie manipulacji, które mogłyby opierać się jedynie na powierzchownych cechach, takich jak wygląd czy charyzma. Z kolei dla odbiorcy przekazu, świadomość istnienia efektu aureoli jest kluczowa, aby nie podejmować pochopnych decyzji na podstawie początkowych wrażeń, które mogą zniekształcać prawdziwy obraz sytuacji lub danej osoby.

W walce z efektem aureoli pomocna jest także systematyczna analiza sytuacji oraz rozmowa z innymi ludźmi, którzy mogą dostarczyć  nowych perspektyw. Korzystanie z różnych, niezależnych źródeł informacji pozwala zminimalizować ryzyko błędów poznawczych, które mogą wynikać z pojedynczych, jednostronnych ocen. 

Ważne jest, aby pamiętać, że efekt aureoli często wynika z myślenia automatycznego, które może prowadzić do szybkich, ale niejednokrotnie błędnych osądów. Z kolei myślenie analityczne – czyli bardziej świadome i refleksyjne – może znacząco pomóc w wykrywaniu błędów poznawczych oraz w ich skutecznym korygowaniu. Regularna praktyka analitycznego myślenia sprzyja bardziej obiektywnym decyzjom i ogranicza negatywne skutki efektu aureoli w naszym codziennym życiu.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Grcic, J. (2008). The Halo Effect Fallacy. Prague University of Economics and Business, 1, 1-6.
Kahneman, D. (2012) Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Media Rodzina.
Nicolau, J. L., Mellinas, J. P., Martín-Fuentes, E. (2020). The halo effect: A longitudinal approach. Annals of Tourism Research, 83, 102938.
Nisbett, R. E., Wilson, T. D. (1977). The halo effect: Evidence for unconscious alteration of judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 35, 250–256.
Noor, N., Beram, S., Yuet, F. K. C., Gengatharan, K., Rasidi, M. S. M. (2023). Bias, Halo Effect and Horn Effect: A Systematic Literature Review. International Journal of Academic Research in Business & Social Sciences, 13(3), 1116–1140.
Raggio, R. D., Leone, R.P., Black, W. (2014). Beyond “halo”: the identification and implications of differential brand effects across global markets. Journal of Consumer Marketing, 31(2), 133–144.
Ścigała, M. (2021) Impacts of halo effect in the recruitment and selection process. International Eurasian Conference on Educational and Social Studies, 77–86.