Empatia

Czym charakteryzuje się człowiek empatyczny?

Empatia co to takiego? To nie tylko słowo, to sposób, w jaki łączymy się z innymi ludźmi. Umieć okazywać empatię to trochę jak budować most, który pomaga nam przekroczyć granice własnego świata i zrozumieć uczucia drugiej osoby.
 

Empatia jako podstawa współpracy i zrozumienia w zróżnicowanym społeczeństwie, pozwala nam postawić się na miejscu drugiej osoby, przez co łatwiej jest nam rozwiązywać konflikty, budować wspólnotę i działać razem ku wspólnym celom.

Zdolność empatii to nie tylko odczuwanie bólu czy radości innych. To także umiejętność skupienia uwagi na drugim człowieku, zauważania drobnych gestów i wyrażeń twarzy. Zdolności empatyczne to sztuka komunikacji, która pomaga nam budować mosty między ludźmi, nawet gdy zdają się być odlegli kulturowo, społecznie czy emocjonalnie. Empatia jako podstawa relacji międzyludzkich uczy nas rozumieć uczucia drugiej osoby. 

Wczuwanie się w innych, to jednak nie tylko rozumienie drugiej osoby, ale także odkrywanie nowej perspektywy. Empatia zmienia nasze postrzeganie i pozwala uczyć się tolerancji,  budować mosty do lepszego zrozumienia świata, w którym żyjemy. Empatia emocjonalna pozwala nam rozwijać nasze wewnętrzne głębokie czucie i wrażliwość na drugiego człowieka. 

Osoby empatyczne potrafią budować nić zrozumienia między sobą, a innymi. Zdolności empatyczne  pozwalają im przede wszystkim na aktywne zaangażowanie się we wspólnej przestrzeni współczucia. Osoby empatyczne mają otwarte serca, gotowe są  wczuć się w doświadczenia innych ludzi. To nie tylko umiejętność współodczuwania radości czy smutku, lecz także zdolność przenikania poza słowa i dostrzegania głębszych potrzeb drugiego człowieka.

Kim jest człowiek empatyczny?  Wyróżnia się on umiejętnością słuchania bez oceniania, dając innym przestrzeń do wyrażenia swoich uczuć. To nieustanne poszukiwanie zrozumienia, nawet w chwilach, gdy świat zdaje się być skomplikowany i pełen sprzeczności. Jego empatyczne spojrzenie obejmuje także gesty i wyrażenia nie mówione słowami. To zdolność do wyczucia niewysłowionych potrzeb i reagowania z delikatnością, budując mosty zaufania i bliskości.

W społeczeństwie, gdzie nie zawsze zrozumienie i współczucie są kluczowe dla budowania zdrowych relacji, zachowania empatyczne są jak promień światła, rozświetlający otoczenie swoją gotowością do dzielenia się emocjami i tworzenia mostów łączących serca ludzi.

 

Źródła empatii - rodzaje empatii
 

Skąd bierze się empatia?  Jest to cecha i umiejętność, która ma swoje odzwierciedlenie w określonych procesach w naszym mózgu. Źródła empatii powiązane są z działaniem takich struktur jak neurony lustrzane. Jest to grupa neuronów odpowiedzialna za cechy empatycznych osób. 

Obszary mózgu empatii, które pozwalają nam na dostrzeganie emocji innych i odczuwanie stanów osób w naszym otoczeniu są przedmiotem zainteresowania psychologów i neurologów.  Jak działa empatia w naszym mózgu? Neurony lustrzane  pełnią rolę swoistego lustra emocji. Gdy obserwujemy działania lub przeżycia innych, te wyjątkowe komórki mózgowe aktywują się, pozwalając nam "wczuć się" w ich sytuację i zrozumieć ich emocje.

Źródła empatii zaczynają kształtować się we wczesnym dzieciństwie, gdy neurony lustrzane intensywnie pracują, ucząc małe umysły odczuwania współczucia i zrozumienia dla innych.  Empatia, a relacje międzyludzkie - to właśnie w tym okresie kształtuje się podstawowa zdolność do utożsamiania się z emocjami innych ludzi. Obszary mózgu empatii stymulowane są nie tylko przez nasze własne doświadczenia, ale także przez obserwację zachowań innych. Dzieci, obserwując reakcje i interakcje otaczających ich osób, uczą się, jak rozumieć i reagować na różnorodne emocje. 

Empatia, a współczucie - podobnie jak mięśnie wymagają treningu, tak i neurony lustrzane można trenować, rozwijając przy tym empatię poprzez świadomą praktykę. 
 

Empatia - w jakich sytuacjach możemy ją rozwijać? Aktywne angażowanie się w sytuacje, które wymagają zrozumienia emocji innych, wzmacnia te neurologiczne połączenia.  Ciemna strona empatii może jednak wiązać się z nadmiernym angażowaniem się w emocje i przeżycia innych. Zbyt dobrze rozwinięte umiejętności współczucia czy empatii mogą niekiedy nam przeszkadzać, ponieważ czujemy wtedy za dużo. Sytuację taką możemy spotkać m.in. u osób z tzw. osobowością wysoko wrażliwą. Osoby WWO to często osoby nadmiernie empatyczne, które cechuje współczucie i zaangażowanie w doświadczenia innych osób. 

Empatia - psychologia zajmując się tym zjawiskiem wyróżniła różne rodzaje empatii. Główny podział dotyczy źródła empatii:

• empatia emocjonalna to umiejętność wczucia się w uczucia, potrzeby i perspektywy innych, jakbyśmy sami przechodzili przez ich doświadczenia. Dzięki empatii emocjonalnej potrafimy współodczuwać emocje i przeżycia innych osób. Empatia emocjonalna pozwala nam nie tylko dostrzegać zewnętrzne oznaki uczuć, ale również wczuć się w ich głębsze znaczenie i znaczenie dla drugiej osoby. W tej wymianie emocji odgrywa kluczową rolę umiejętność empatycznego słuchania. Cechy empatycznych osób to aktywne zanurzenie się w emocje drugiej osoby, bez oceniania czy pragnienia rozwiązania problemów. Współodczuwanie emocji staje się wtedy mostem, łączącym nasze serca w chwilach radości, ale także w trudniejszych momentach,
   
• empatia poznawcza z kolei to wyjątkowa zdolność umysłowa, która pozwala nam przenikać do myśli, przekonań i perspektyw innych ludzi. To nie tylko zdolność do współodczuwania emocji, lecz także umiejętność intelektualnego zrozumienia świata widzianego oczami drugiego człowieka. Jest to język, który pozwala nam czytać myśli innych, odkrywając motywacje, cele i sposoby postrzegania świata. Empatia poznawcza umożliwia nam zidentyfikowanie się z myślami i perspektywami innych, nawet jeśli te różnią się od naszych własnych. Empatia poznawcza obejmuje zdolność do analizy kontekstu społecznego, kulturowego i życiowego drugiej osoby. To nie tylko wiedza o jej doświadczeniach, ale także umiejętność wczucia się w kompleksowość jej życia, zrozumienie wyzwań i radości, które ją kształtują.
  
  
   

Znaczenie empatii w relacjach, w związku

 

Jaką rolę odgrywa empatia w naszym życiu? Czy poziom empatii ma jakiś wpływ na nasze życie i stosunki z innymi? Czym jest empatia w związku z drugim człowiekiem? 

Empatia i relacje - jak to wygląda? Empatia czyli zdolność do współodczuwania jest szczególnie ważnym aspektem w tworzeniu i utrzymywaniu relacji z innymi. Znaczenie empatii w naszej codzienności jest dużo ważniejsze niż nam się wydaje. Określony poziom empatii ma potężną moc kształtowania relacji. To nie tylko słuchanie, ale także skupienie uwagi na drugim człowieku, docenianie jego uczuć i doświadczeń. Jest to gest szacunku, który buduje zaufanie i tworzy przestrzeń, w której każdy może czuć się zrozumiany. 

Empatia, a relacje międzyludzkie - w związku, empatia to nie tylko dodatek, to fundament, który wzmacnia więź między partnerami. Wartość empatii sięga głęboko, wpływając na jakość relacji i tworząc przestrzeń, w której wzajemne zrozumienie i wsparcie stają się naturalnym elementem codziennego życia. Empatia w związku to umiejętność wczuwania się w uczucia partnera, ale także dostrzegania tła jego myśli i doświadczeń. To nie tylko współodczuwanie radości czy smutku, ale również zrozumienie, dlaczego dana sytuacja ma dla niego takie, a nie inne znaczenie. Jednym z kluczowych aspektów empatii w związku jest umiejętność empatycznego słuchania. Aktywne zanurzenie się w słowach partnera, skupienie uwagi na jego emocjach i potrzebach. To nie tylko wysłuchiwanie, ale także zrozumienie kontekstu emocjonalnego, w jakim partner się znajduje.
 

Budowanie poziomu empatii  w związku nie kończy się na aktywnym współodczuwaniu. To także umiejętność wyrażania własnych uczuć i potrzeb w taki sposób, który partner może zrozumieć i odwzajemnić. To wzajemne zrozumienie, które buduje trwałą więź, silniejszą niż suma jej indywidualnych elementów. Empatia nie równa się cecha charakteru, z którą się rodzimy to również wybór. Wybór, by być dla siebie obecnym, zrozumieć partnera w chwilach radości i trudności, co w rezultacie tworzy trwałą i budującą wsparcie relację.

W obszarze edukacji i rozwoju osobistego, empatia jest kluczowym narzędziem. Zdolność by okazywać empatię pomaga nam tworzyć bardziej wspierające środowisko, w którym wzrasta szacunek dla różnorodności i rozwija się zdolność do konstruktywnej współpracy.

Empatia u dzieci
 

Wartość empatii ma duże znaczenie już w rozwoju emocjonalnym dziecka, które uczy się rozpoznawać emocje i uczucia u innych osób. Empatia u dzieci rozwija się już około 2 roku życia. Rozwijanie empatii u jak najmłodszych dzieci pozwala na pełny rozwój emocjonalny malucha, w którym uczy się on funkcjonowania w świecie i bycia wrażliwym na innych. 

Dziecko i rozpoznawanie emocji - prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka pozwala by maluch rozumiał czym jest radość, smutek, lęk czy złość oraz potrafił odczytywać sygnały tych emocji. Niższy poziom empatii u dziecka, który jest wyraźny i powoduje problemy w jego codziennym funkcjonowaniu może wskazywać m.in. na zaburzenia ze spektrum autyzmu. 
 

Jak rozwijać empatię u dziecka? Przede wszystkim przykłady empatii okazywanej przez relacje rodzic - dziecko będą najlepszym wzorem do naśladowania. Dzieci mają niesamowitą zdolność do obserwowania i pochłaniania tego, co widzą. Dlatego jeśli dzieci będą widzieć jak my rozpoznajemy emocje i uczucia innych, jak potrafimy współodczuwać z innymi oraz że jesteśmy wrażliwi na to, co dzieje się w naszym otoczeniu, to nauczy ich to przede wszystkim używać empatii. 

Wspieranie empatii u malucha to również aktywna rozmowa z dzieckiem na temat uczuć. Pytaj, jak się czuje, co myśli o danym zdarzeniu i skupiaj się na wyrażaniu emocji. To pomoże dziecku lepiej rozumieć i identyfikować uczucia innych. Cechy empatycznych rodziców pozwalają uczyć dziecko, jak radzić sobie z konfliktami w sposób empatyczny. Pomóż mu zidentyfikować uczucia zaangażowanych stron i poszukać rozwiązania, które uwzględnia potrzeby obu stron. 

 

Empatia w pracy
 

Empatia w pracy jest kluczowa dla efektywnej współpracy. Brak tej zdolności może osłabić dynamikę zespołową, prowadząc do trudności w rozwiązywaniu problemów, dzieleniu się perspektywami i we wspólnym osiąganiu celów. Empatia w grupie współpracowników wspierać będzie lepszą jakość pracy, ale pozwoli też na budowanie wspólnotowości w organizacji. 
 

Empatia w pracy - badania pokazują, że osoby z niskim poziomem empatii bardzo często osiągają awanse oraz pną się po szczeblach kariery. Wiąże się to niekiedy z cechami makiawelicznymi, które pozwalają iść po trupach do celu i nie przejmować się innymi.

Silne jednostki, które potrafią bardzo chłodno podchodzić do zarządzania ludźmi i realizowania projektów, na pewno będą czynnikiem pozwalającym na rozwój organizacji. Jednak bariery na drodze do empatii i brak ludzkiego podejścia w obszarze pracy mogą mieć również swoje negatywne konsekwencje. 


 

Konsekwencje braku empatii

Jak wiemy empatia jest ważna w kontekście naszego pełnego funkcjonowania społecznego i osiągania zdrowia psychicznego. Z czym jednak wiązać się będzie brak empatii i jakie może mieć konsekwencje?

Ciemna strona empatii, a właściwie jej braku jest związana z wieloma zaburzeniami takimi antyspołeczne zaburzenie osobowości, socjopatia czy psychopatia. Empatia, a agresja - badania pokazują, że brak empatii względem innych osób oraz niski poziom wglądu w swoje uczucia może wiązać się z tendencją do agresji i zachowań przemocowych. 

Rozwijanie empatii i radzenie sobie z jej brakiem

Wiemy już jak działa empatia, co możemy więc zrobić by być bardziej empatycznymi? Budowanie poziomu empatii i pozwalanie sobie na głębsze współodczuwanie z innymi nie jest jedynie przeznaczone dla osób pozbawionych tej umiejętności. Wspieranie empatii może być dobrym sposobem pogłębiania swojego rozwoju emocjonalnego i osobistego.


Jak rozwijać empatię w sobie? Przedstawiamy sposoby na rozwój empatii:

1. Zacznij od praktyki świadomego słuchania. Zamiast skupiać się na własnych myślach podczas rozmowy, warto poświęcić uwagę temu, co mówi druga osoba. Staraj się zrozumieć jej uczucia i perspektywę.
2. Próbuj bardziej świadomie zastanawiać się, jakie uczucia i myśli mogą mieć inni ludzie w danej sytuacji. Wchodzenie w ich buty pozwala na lepsze zrozumienie ich doświadczeń.
3. Ćwiczenie empatii to również rozwijanie swojej wyobraźni emocjonalnej poprzez angażowanie się w różne formy sztuki, literatury czy filmów. Dzięki temu lepiej zrozumiesz różnorodność ludzkich emocji, co ułatwi empatyczne reagowanie na uczucia innych.
4. Praktykuj uważność, czyli skupianie się na chwili obecnej bez oceniania. To pozwala na bardziej otwarte i empatyczne podejście do sytuacji, eliminując jednocześnie przyzwyczajenie do automatycznego reagowania.
5. Nie bądź bierny wobec uczuć innych. Aktywnie wyraź swoje zrozumienie, wspieraj i zaoferuj wsparcie, kiedy inni tego potrzebują. Działanie z empatią to kluczowy element jej rozwijania.
6. Rozumienie jak działają własne emocje również przyczynia się do rozwijania empatii. Im lepiej rozumiesz siebie, tym łatwiej zrozumiesz inne osoby.
7. Pogłębiaj swoją wiedzę na temat różnorodności społecznej, kulturowej i psychologicznej. Poznanie różnych perspektyw pomaga rozwijać empatię wobec osób o różnych doświadczeniach.
   
    

Rozwijanie empatii, a psychoterapia

Czy można w sobie wykształcić empatię jeśli do tej pory cechował nas jej brak?  Z pewnością jest to możliwe, jednak będziemy potrzebowali wsparcia specjalisty i przede wszystkim rozpoczęcia psychoterapii. Ćwiczenie empatii samo w sobie może nie przynieść pożądanych rezultatów, jeśli nie zrozumiemy naszych uwarunkowań i przyczyn, które spowodowały brak rozwoju empatii. 

W przypadku niektórych zaburzeń osobowości, w których brak empatii jest jedną z cech charakterystycznych, psychoterapia może okazać się jedyną skuteczną interwencją terapeutyczną. 
 

Psychoterapia w przypadku rozwoju empatii będzie pomocna w takich zaburzeniach jak:

• antyspołeczne zaburzenie osobowości, czyli osobowość dyssocjalna,
• osobowość psychopatyczna,
• socjopatia,
• narcyzm,
• zaburzenia ze spektrum autyzmu,
• zaburzenia zachowania.

Wsparcie w rozwijaniu empatii będzie również ważne w przypadku osób cierpiących na aleksytymię, czyli ślepotę emocjonalną. Empatia, a agresja - w przypadku osób mających tendencje do zachowań agresywnych rozwijanie empatii i własnej samoświadomości może być skutecznym narzędziem do radzenia sobie z wrogością i wybuchami złości. 

 

Pomocna będzie tutaj na pewno terapia poznawczo-behawioralna, terapia schematów czy nurty trzeciej fali takie jak terapia ACT.  Świetnie sprawdzi się również psychoterapia psychodynamiczna czy terapia integracyjna. 
 

ZAREZERWUJ WIZYTĘ
 

Literatura

Jucewicz, A. (2019). Czując. Rozmowy o emocjach. roz. Empatia, Wydawnictwo Agora
Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media Rodzina