Hiperseksualność - objawy, diagnoza i leczenie

Hiperseksualność - charakterystyka

Seksualność człowieka stanowi ważny element jego prawidłowego funkcjonowania, a występowanie niedostatecznego bądź nadmiernego popędu seksualnego może utrudniać życie danej osoby. Dziedziną naukową, zajmującą się sferą seksualności człowieka, jest seksuologia.

Klasyfikacja zaburzeń seksualnych ICD-10 obejmuje taką kategorię zaburzeń, jak “dysfunkcja seksualna nie spowodowana zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną”. W tej grupie zaburzeń można wyróżnić następujące trudności w sferze seksualnej: 
 

• brak lub utrata potrzeb seksualnych,
• awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej,
• brak reakcji genitalnej, czyli zaburzenia pobudzenia seksualnego:  zaburzenia erekcji, impotencja psychogenna,
• zaburzenia orgazmu polegające na braku lub opóźnieniu orgazmu,
• wytrysk przedwczesny,
• pochwica nieorganiczna,
• dyspareunia nieorganiczna,
• nadmierny popęd seksualny.

Co więcej, oprócz wyżej wymienionych zaburzeń, częste są również następujące problemy sfery seksualnej: zaburzenia identyfikacji płciowej, zaburzenie preferencji seksualnej (parafilie, czyli dewiacyjne zachowania seksualne), zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną.

Czym jest hiperseksualność? Zaburzenie hiperseksualne (inaczej: hiperlibidemia) to nawracająca, intensywna obsesja dotycząca zachowań seksualnych. Hiperseksualność obejmuje nadmierny popęd seksualny oraz częstą obecność fantazji seksualnych, których nie jest się w stanie kontrolować. Kobieca hiperseksualność jest określana mianem nimfomanii, natomiast męski odpowiednik to satyryzm. 
 

Jakie można wyróżnić rodzaje hiperseksualności? Hiperseksualność można podzielić ze względu na wybierane przez jednostkę, dominujące uporczywe zachowania seksualne:
 

• kompulsywna masturbacja, 
• pornografia, 
• cybersex, 
• seks telefoniczny, 
• kluby ze striptizem. 

Istotne jest także wzięcie pod uwagę, jakie fantazje seksualne są najczęstsze u jednostki. 

O czym świadczy duży popęd seksualny? Nadmierna aktywność seksualna oraz zwiększony popęd seksualny może świadczyć o występowaniu trudności natury psychicznej, takich jak zaburzenia psychiczne czy nieumiejętność regulacji emocji. Niekontrolowane zachowania seksualne mogą być również źródłem wysokiego poziomu stresu psychologicznego u jednostki i bliskich jej osób.

 

Przyczyny hiperseksualności  

Potrzeby seksualne są jedną z podstawowych potrzeb fizjologicznych człowieka, natomiast zbyt wysokie libido oraz nadmierna aktywność seksualna może stanowić duże utrudnienie. Jakie koncepcje mechanizmów hiperseksualności są wyróżniane przez badaczy? Jak może dojść do seksualnego uzależnienia? 

Przyczyny hiperseksualności są zróżnicowane i mogą obejmować: 
 

• uwarunkowania neurobiologiczne, 
• przyjmowanie substancji psychoaktywnych oraz niektórych leków, 
• czynniki osobowościowe, 
• sposoby radzenia sobie z trudnościami, 
• emocjonalność,
• procesy poznawcze,
• styl przywiązania osoby przejawiającej impulsywne zachowania seksualne. 
   

Zaburzenia hiperseksualne mogą wynikać z poważnego stanu chorobowego, jakimi są: demencja, padaczka skroniowa czy zespół Tourette’a. Zwiększony popęd seksualny jest również dostrzegalny u osób nadużywających substancje psychoaktywne (głównie metamfetaminę oraz kokainę) a także leczonych dopaminergicznie w związku z występowaniem choroby Parkinsona. Wiele analiz wskazuje na to, iż hiperseksualność może być wynikiem podwyższonego stężenia dopaminy w organizmie. 

Jakie czynniki osobowościowe mogą predysponować do zachowań hiperseksualnych? Poszukiwanie doznań to jedna z cech osobowościowych powodująca, że dana osoba może angażować się w częste, niebezpieczne seksualne doświadczenia (np. rozwiązłość, seks bez zabezpieczenia).


Hiperseksualność może wiązać się również z takimi cechami, jak:

• negatywny obraz siebie,
• impulsywność,
• niska ugodowość,
• niestabilność emocjonalna (szczególnie zwiększone odczuwanie gniewu),
• postawa wrogości wobec innych ludzi. 
  
   

Czy zaburzenia nastroju mogą spowodować wystąpienie hiperseksualności?

Badania wykazały, że osoby hiperseksualne mają tendencję do odczuwania trudnych, niepożądanych stanów emocjonalnych (lęk, poczucie winy), a aktywność seksualna pomaga im w odwróceniu uwagi od nieprzyjemnych emocji, myśli oraz przykrych wspomnień. Zachowania hiperseksualne oraz niestabilność emocjonalna często współwystępują ze sobą. Leczenie zaburzeń związanych z hiperseksualnością może pomóc osobie w uwolnieniu się od nieadaptacyjnych sposobów radzenia sobie.

Objawy hiperseksualności  

Zaburzenie hiperseksualne rozpoznaje się na podstawie następujących kryteriów diagnostycznych:
 

Przez okres co najmniej 6 miesięcy występuje zbyt wysokie libido, wraz z intensywnymi, nawracającymi fantazjami oraz zachowaniami seksualnymi.  Dodatkowo musi być spełniony trzy lub więcej z pięciu przedstawionych kryteriów:

1. Czas poświęcany na zachowania, popęd lub fantazje seksualne stoi w sprzeczności z ważnymi (nieseksualnymi) czynnościami, planami czy obowiązkami.
2. Zachowania, fantazje seksualne oraz nadmierny popęd pojawia się w odpowiedzi na dysforyczny nastrój: lęk, depresja, nuda, drażliwość.
3. Częste zachowania seksualne oraz fantazje w odpowiedzi na trudne, stresujące wydarzenia życiowe.
4. Nieskuteczne, nawracające próby kontrolowania lub zredukowania popędu, zachowań czy fantazji seksualnych.
5. Angażowanie się w ryzykowne zachowania seksualne pomimo świadomości występowania możliwości wyrządzenia krzywdy fizycznej, emocjonalnej sobie lub innym.
6. Osoba dotkliwie odczuwa niepokój lub ma poważne trudności w zakresie różnych sfer funkcjonowania (np. społecznego, zawodowego), co jest związane z częstotliwością oraz intensywnością popędu płciowego, fantazji, a także zachowań seksualnych.
7. Nadmierny popęd płciowy, fantazje seksualne oraz wysoka aktywność seksualna nie są spowodowane działaniem substancji pozaustrojowych (np. narkotyków, leków).

Jakie można wyróżnić objawy hiperseksualności? Zaburzenia zachowania seksualnego przeważnie współwystępują ze słabą regulacją emocjonalną. Takie stany emocjonalne, jak: nuda, dysocjacja, izolacja społeczna, strach, niepokój, lęk, poczucie winy, wstyd oraz żal, mogą prowadzić jednostkę do przejawiania objawów zaburzeń hiperseksualnych.

 

Hiperseksualność może być także powodem do występowania trudności w relacjach interpersonalnych, a szczególnie w budowaniu trwałych, bliskich więzi z innymi ludźmi. Osobie hiperseksualnej jest szczególnie ciężko nawiązać głębszą relację romantyczną, ponieważ jest głównie skupiona na atrakcyjności fizycznej drugiego człowieka, nie dostrzegając przy tym innych jego cech.

 

Różnice między seksoholizmem a hiperseksualnością 

Seksoholizm, jak i hiperseksualność to uporczywe zachowania seksualne, które charakteryzuje nadmierny popęd płciowy oraz nałogowe zachowania seksualne. Seksoholizm to inaczej uzależnienie od seksu, natomiast hiperseksualność - dysfunkcja seksualna. 

W hiperseksualności nadmierny popęd seksualny może posiadać zróżnicowane przyczyny. Zachowania hiperseksualne mogą być objawem zaburzeń psychicznych (np. osobowości histrionicznej, schizofrenii), być konsekwencją problemów neurologicznych (takich jak uszkodzenie mózgu), czy wynikać z przyjmowania pewnych leków. Seksoholizm głównie posiada swoją przyczynę w nieumiejętności do adaptacyjnej regulacji emocjonalnej. 

W przypadku seksoholizmu, tak jak każdego innego uzależnienia, można zauważyć potrzebę zwiększenia intensywności oraz częstotliwości bodźców. Dotychczasowe zachowania seksualne stają się dla osoby z zaburzeniem niewystarczające do poradzenia sobie z trudnymi emocjami. Hiperseksualność jest pod tym względem bardziej zróżnicowana, ponieważ szansa na progresję objawów jest zależna od przyczyn występowania zachowań hiperseksualnych.

Czy leczenie hiperseksualności oraz seksoholizmu jest możliwe? Objawy nadmiernego popędu płciowego mogą zdawać się trudne do przezwyciężenia, ze względu na przyjemność, której osoba może doświadczać. W procesie leczenia bardzo ważna jest motywacja do zmiany, dlatego warto zadbać o to, aby osoba chora dostrzegła negatywne konsekwencje utrzymywania się zachowań hiperseksualnych. 

Leczenie hiperseksualności  

Dlaczego leczenie hiperseksualności jest istotne? Jakie mogą być skutki uporczywych zachowań seksualnych? Powikłania hiperseksualności obejmują wiele obszarów życia człowieka. Ryzykowne zachowania seksualne mogą mieć negatywne konsekwencje w postaci infekcji przenoszonych drogą płciową czy nieplanowanej ciąży. Co więcej, objawy nadmiernego popędu seksualnego mogą powodować znaczące trudności w relacjach z innymi, a szczególnie w związku romantycznym. Liczne kłamstwa, a także zdrady mogą doprowadzić do wielu konfliktów z partnerem, a następnie do rozpadu nawiązanej relacji.
 

Skutki hiperseksualności obejmują również obecność poważnego stresu psychologicznego, który w dużym stopniu obniża satysfakcję z życia. Osoba hiperseksualna zmaga się z niskim poczuciem własnej wartości i uważa, że nie jest zdolna do przezwyciężenia nieadaptacyjnych wzorców zachowania oraz myślenia. Nadmierny popęd seksualny oraz wysoka aktywność seksualna mogą doprowadzić jednostkę do rozwoju zaburzeń lękowych i depresyjnych.

Osoby doświadczające trudności w związku z hiperseksualnością stanowią heterogeniczną grupę, co oznacza, że przyczyny oraz objawy zaburzenia mogą być u nich mocno zróżnicowane. Z tego powodu bardzo ważne jest przeprowadzenie kompleksowego wywiadu klinicznego, który powinien obejmować następujące informacje: seksualne doświadczenia na przestrzeni życia, historia medyczna (istotne leczenie neurologiczne, psychiatryczne oraz psychologiczne), historia przyjmowania substancji psychoaktywnych, dokładny opis funkcjonowania psychospołecznego pacjenta. Istotnym elementem leczenia jest określenie, czy hiperseksualność może wynikać z chorób psychicznych bądź neurologicznych, takich jak choroba afektywna dwubiegunowa lub demencja. 

 

Jak radzić sobie z nadmiernym popędem seksualnym? Czy terapia zaburzeń seksualnych może pomóc? Hiperseksualność to dysfunkcja seksualna, która jest możliwa do wyleczenia. Jedną z częstych przyczyn występowania hiperseksualności jest obecność dogłębnych trudności w sferze psychicznej. Jeżeli podejrzewasz, że przejawiane przez ciebie zachowania hiperseksualne mogą być wywołane zaburzeniami psychicznymi, to w takiej sytuacji warto udać się do psychologa bądź psychoterapeuty, który będzie w stanie pomóc w wyleczeniu zaburzenia seksualnego.

Psychoterapia w hiperseksualności 

Seksualność człowieka jest istotnym elementem funkcjonowania i może oddziaływać na różne sfery życia. Z tego powodu ważnym jest, by w przypadku dysfunkcji seksualnej skorzystać z pomocy właściwych specjalistów. 

Terapia hiperseksualności - czy warto ją podjąć? Jaką wykazuje skuteczność? Koncepcje mechanizmów hiperseksualności są dobrze znane psychoterapeutom, co pozwala im na podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych. Należy jednak zaznaczyć, że terapeuci mogą napotykać pewne przeszkody w procesie leczenia osób z zaburzeniami seksualnymi. Największym utrudnieniem zdaje się być brak lub niska motywacja pacjenta do zmiany swojego funkcjonowania. W takiej sytuacji psychoterapeuta wykorzystuje dialog motywujący, który pozwala osobie dostrzec powody, dla których warto wyleczyć swoją hiperseksualność.

Terapia poznawczo-behawioralna jako terapia hiperseksualności - czy jest skuteczna? Techniki behawioralne wykazują skuteczność w przypadku leczenia parafilii oraz uzależnień seksualnych. Z tej przyczyny mogą być także stosowane do terapii hiperseksualności. Jaka technika jest głównie wykorzystywana, aby zminimalizować kompulsywne zachowania seksualne? Powszechnie stosowaną techniką pracy w nurcie CBT jest odwrażliwienie wyobrażeniowe, która polega na zmianie pewnych przyjemnych wyobrażeń na mniej satysfakcjonujące. Dzięki regularnemu wykorzystywaniu tej techniki, osoba z hiperseksualnością zaprzestaje nadmiernej aktywności seksualnej.
 

Terapia psychodynamiczna jest zalecana osobom, których wzorce hiperseksualne mogą być powiązane z innymi problemami natury psychicznej (np. z zaburzeniami osobowości). Obszarami analizowanymi podczas terapii psychodynamicznej to podstawowa samoocena, tożsamość oraz trudności interpersonalne. Szczególnie istotna zdaje się być interpretacja historii romantyczno-seksualnej pacjenta na przestrzeni życia, ponieważ według terapeutów psychodynamicznych to w niej może tkwić przyczyna problemów hiperseksualnych. 

Terapia dla par jako psychoterapia w hiperseksualności - dlaczego jest potrzebna? Zaburzenia nawyków seksualnych negatywnie wpływają na relację romantyczną, ponieważ osoba dotknięta tym zaburzeniem może wielokrotnie okłamywać swojego partnera, zdradzać go czy powodować, że partner będzie miał obniżoną samoocenę. W przypadku dotkliwych skutków relacji romantycznej z osobą hiperseksualną, często potrzebna jest także psychoterapia indywidualna. Aby uratować związek, najważniejsza zdaje się być nauka radzenia sobie z niewiernością partnera, polepszenie intymności seksualnej oraz budowanie poczucia zaufania. Podczas terapii dla par można dowiedzieć się także, czy nadal pragniemy odbudowywać relację z osobą, która nas zraniła, czy jednak lepiej jest odejść.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia 

Brajkovic, L., Hernandez, R., Navarro-Cremades, F., Azim, S.A., Palha, A.P. (2016). Sexual Disorders. Person Centered Psychiatry, 393-411.
Kaplan, M. S., Krueger, R. B. (2010). Diagnosis, assessment, and treatment of hypersexuality. Journal of sex research, 47(2), 181–198.
Walton, M. T., Cantor, J. M., Bhullar, N., Lykins, A. D. (2017). Hypersexuality: A Critical Review and Introduction to the "Sexhavior Cycle". Archives of sexual behavior, 46(8), 2231–2251.