Czym jest nieśmiałość : radzenie sobie z nieśmiałością u dzieci i dorosłych

Spis treści:

Nieśmiałość - co to jest?

Życie społeczne dla wielu ludzi jest ważnym elementem codzienności. Warto jednak wiedzieć, że dla niektórych osób nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktu z innymi może stanowić znaczącą trudność. Sytuacje społeczne mogą u danej osoby wywoływać niepokój, a większa grupa osób przytłaczać w bezpośrednim kontakcie. Unikanie kontaktu interpersonalnego może mieć wiele przyczyn – do jednej z nich można zaliczyć nieśmiałość.

Czym jest nieśmiałość? Nieśmiałość jest postrzegana jako pewien stan emocjonalny, który jest utożsamiany z lękiem społecznym lub jako cecha osobowości danej jednostki. Onieśmielenie, jako reakcja emocjonalna, występuje najczęściej wtedy, gdy osoba musi wejść w interakcję z ludźmi obcymi – zwłaszcza autorytetami bądź przedstawicielami płci przeciwnej.

Może pojawić się również w przypadku, gdy kontakt z drugą osobą wymaga zachowania asertywnego lub jest się w sytuacji oceny społecznej (takiej jak np. zdawanie egzaminu). Jako cecha osobowości, nieśmiałość jest oceniana jako niepożądana, ponieważ według wielu osób może świadczyć o niskiej samoocenie czy braku kompetencji. Warto jednak zaznaczyć, że nieśmiałe kobiety są przez społeczeństwo zdecydowanie bardziej akceptowane od nieśmiałych mężczyzn.

Jak zachowuje się osoba nieśmiała? W zależności od nasilenia cech osoby nieśmiałej, można zauważyć jej charakterystyczne zachowania. Osoby nieśmiałe z łagodnym nasileniem objawów są dość wycofane w pierwszym kontakcie, jednak im lepiej uda im się poznać drugą osobę, tym z większą łatwością będą zachować się bardziej pewnie siebie. Jak w takim razie może wyglądać patologiczna nieśmiałość? Skrajna nieśmiałość charakteryzuje się unikaniem jakichkolwiek kontaktów z innymi ludźmi, ponieważ powodują one duży dyskomfort oraz niepokój u osoby nieśmiałej.

Czy osoby nieśmiałe posiadają umiejętności społeczne? Tak, osoby nieśmiałe posiadają umiejętności społeczne, jednak mogą mieć trudności w ich wykorzystywaniu w różnych sytuacjach (zwłaszcza w nowych lub stresujących okolicznościach). Stan onieśmielenia sprawia, że osoby często nawiązują kontakty w sposób bardziej zachowawczy lub w mniejszych grupach, co umożliwia im włączanie się w życie społeczne i poradzenie sobie z lękiem przed oceną.

Jakie można wyróżnić rodzaje nieśmiałości? Rodzaje nieśmiałości można rozróżnić w zależności od tego, jakie jest źródło nieśmiałości u danej osoby. Nieśmiałość prywatna jest oparta na niskim poczuciu własnej wartości oraz lęku. W takim przypadku osoba postrzega swoją nieśmiałość jako kolejną wadę, którą posiada. Nieśmiałość publiczna pojawia się wtedy, gdy jesteśmy silnie zaabsorbowani myślami o tym, co inni o nas myślą. Ten rodzaj nieśmiałości może sprawić, że będziemy zachowywać się nienaturalnie oraz niepodobnie do siebie samych.

Czy nieśmiałość i lęk społeczny to tożsame pojęcia? Cechy osoby nieśmiałej mogą przypominać lęk społeczny, a nawet stanowić jego objaw, jednak należy różnicować oba te pojęcia. Lęk społeczny to zaburzenie lękowe, natomiast nieśmiałość to stan emocjonalny lub cecha osobowości danej osoby.

Czy nieśmiałość powinna martwić? Sytuacyjna nieśmiałość jest powszechnym doświadczeniem wielu osób, tak więc nie powinna ona stanowić powodu do zmartwień. Z kolei onieśmielenie postrzegane jako cecha osobowości, utrudniająca codzienne funkcjonowanie, powinna zostać przepracowana dla dobrostanu osoby nieśmiałej.

Przyczyny nieśmiałości

Jakie są przyczyny nieśmiałości? Problem nieśmiałości dotyczy sporej części dzieci, nastolatków, a także niejednej osoby dorosłej. Onieśmielenie może objawiać się poprzez, m.in. trudności w nawiązywaniu kontaktów czy obawę przed byciem ocenianym przez innych. Dla osób nieśmiałych sytuacje społeczne często stanowią źródło silnego niepokoju, stresu i lęku, dlatego warto dotrzeć do tego, jakie mogą być przyczyny nieśmiałości. Zakłada się, iż onieśmielenie może mieć swoje podłoże w ewolucji, genetyce, procesie socjalizacji oraz modelowaniu zachowań.

Jakie jest ewolucyjne wytłumaczenie nieśmiałości? Z ewolucyjnego punktu widzenia, umiarkowany lęk i ostrożność w stosunku do obcych osób czy nieznanych sytuacji mają swoją wartość adaptacyjną. Lęk społeczny może być postrzegany jako przydatny, gdy motywuje osobę do przygotowań przed ważnymi spotkaniami z innymi. Za to nieśmiałość może pomagać jednostce funkcjonować w grupie poprzez powstrzymywanie zachowań, które mogłyby być nieakceptowane społecznie.

W pojawieniu się nieśmiałości kluczową rolę może odgrywać również wiek. Wskazuje się, że okres między 8 a 14 rokiem życia charakteryzuje się wystąpieniem onieśmielenia lub zahamowania w kontakcie z innymi. Szczyt rozwoju nieśmiałości przypada na około 14 rok życia – w tym wieku dwie trzecie dziewcząt i ponad połowa chłopców identyfikuje się jako osoby nieśmiałe. Zmiany w ciele w okresie dojrzewania, umiejętność myślenia o sobie i innych w sposób bardziej abstrakcyjny oraz nowe oczekiwania związane z rolami społecznymi sprawiają, że nastolatki często czują się bardziej niepewnie i niezręcznie w relacjach interpersonalnych.

U wielu osób przyczyną do odczuwania nieśmiałości jest napotkanie nowości oraz zmian. Przykładowo rozpoczynając nową pracę, zrozumiałe jest, że można czuć niepokój w związku z nawiązywaniem nowych kontaktów z innymi współpracownikami, ponieważ znajdujemy się w miejscu dotąd nam nieznanym. Co więcej, warto wiedzieć, że przejście z dzieciństwa do okresu adolescencji wiąże się z wieloma poważnymi zmianami (takimi jak nowe wymagania społeczne czy relacje interpersonalne), dlatego też nastolatki mogą być bardziej podatne na doświadczanie onieśmielenia.

przyczyny nieśmiałości

Można wyróżnić dwa rodzaje nieśmiałości: sytuacyjną oraz jako cechę osobowości. Jakie są ich przyczyny? Nieśmiałość sytuacyjna to przejściowy stan emocjonalny, który zdaje się być naturalnym elementem rozwoju człowieka i codziennego dorosłego życia. Z kolei nieśmiałość jako cecha osobowości charakteryzuje się wyraźnie wyższą częstotliwością i intensywnością oraz może być dziedziczna.

Nieśmiałość a zdrowie psychiczne – czy nieśmiałość może świadczyć o trudnościach natury psychicznej? Osoby nieśmiałe mogą mieć skłonność do zmagania się z problemami emocjonalnymi, takimi jak niskie poczucie własnej wartości czy dotkliwe poczucie samotności. Oprócz tego należy wiedzieć, że depresja, fobia społeczna (inaczej lęk społeczny), zaburzenia lękowe oraz osobowość unikająca mogą stanowić następstwo nieśmiałości.

Nieśmiałość u dzieci - jak pomóc dziecku?

W jaki sposób dziecko pokazuje swoją nieśmiałość? W jakich sytuacjach nieśmiałe dziecko najczęściej doświadcza trudności w nawiązaniu kontaktu z innymi? Onieśmielenie u dziecka głównie przejawia się obawą przed nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami oraz nieangażowaniem się w aktywności, którymi jest zainteresowane. W rezultacie dziecko nieśmiałe, w porównaniu do swoich rówieśników, może mieć mniej cennych doświadczeń oraz nie wykorzystywać w pełni swoich możliwości. Często dzieci nieśmiałe posiadają liczne zalety, talenty i zdolności, jednak z powodu lęku przed oceną innych oraz braku wiary we własne możliwości, nie decydują się ich ujawniać ani rozwijać.

Jakie są skutki nieśmiałości? Skutki nieśmiałości są szerokie i mogą obejmować trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami, a także ograniczone możliwości rozwoju w zakresie umiejętności społecznych. Dzieci nieśmiałe mogą mieć trudności z odnalezieniem swojego miejsca w grupie, a także z wyrażaniem własnych potrzeb i opinii. W środowisku szkolnym, gdzie aktywność społeczna jest często niezbędna, nieśmiałość może prowadzić do niższych wyników w nauce i trudności w uczestniczeniu w zajęciach, zwłaszcza w tych, które wymagają interakcji z innymi dziećmi. Ponadto, osoby nieśmiałe mogą wycofywać się z różnorodnych aktywności, mimo że wewnętrznie pragną brać w nich udział, co skutkuje znaczącym brakiem zadowolenia.

Dlaczego tak ważne jest, aby dziecko zdołało przezwyciężyć nieśmiałość?

Dziecko musi przezwyciężyć nieśmiałość, ponieważ jej dłuższe utrzymywanie się może prowadzić do poważniejszych problemów psychicznych, takich jak fobia społeczna, fobia szkolna czy zaburzenie osobowości (np. osobowość lękliwa lub unikająca). Jeśli dziecko nie zdoła przezwyciężyć swojej nieśmiałości, może rozwinąć lęk wobec interakcji z innymi, co ograniczy jego możliwości w wielu aspektach życia.

Początkowo dziecku może wydawać się, że niemożliwe jest by pokonać nieśmiałość, ponieważ słabo wierzy w swoje umiejętności radzenia sobie. Warto wspierać dziecko w procesie zmiany zarówno jako rodzic, jak i jego najbliższe otoczenie, by mogło ono z czasem bardziej cieszyć się swoim życiem.

W jaki sposób pomóc nieśmiałemu dziecku? Ważnym elementem pomocy jest zadbanie o pozytywne doświadczenia społeczne oraz pewność siebie dziecka. Im więcej dziecko ma okazji do doświadczeń, w których czuje się akceptowane i pewne siebie, tym łatwiej jest mu przezwyciężyć onieśmielenie i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. Z tego powodu istotnym jest, aby otoczenie wspierało dziecko w pokonywaniu lęku i stawianiu czoła wyzwaniom, które pozwalają mu budować wysokie poczucie własnej wartości.

Jakie można zastosować działania i ćwiczenia na nieśmiałość w szkole? Przede wszystkim nauczyciele, wychowawcy i pedagodzy powinni być świadomi kluczowych zasad wspierania uczniów nieśmiałych, które mogą mieć istotny wpływ na ich funkcjonowanie w szkole.

Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek, w jaki sposób można pomóc dzieciom nieśmiałym w środowisku szkolnym:

Warto stosować metodę małych kroczków i stopniowo oswajać dziecko z ekspozycją społeczną.
Nauczyciel powinien stworzyć komfortową, bezpieczną przestrzeń, w której dziecko może wypowiedzieć się swobodnie. Na początku pytania wobec dziecka nieśmiałego powinny być niezbyt trudne i niewymagające długiej odpowiedzi. Przydatne mogą okazać się również pochwały oraz uprzejme informacje zwrotne: “Dziękuję Ci za zabranie głosu.”, “Bardzo dobra odpowiedź!”.
Okazywanie zrozumienia podczas przerw w wypowiedzi dziecka oraz próba zachęcenia go do kontynuowania wypowiedzi poprzez takie zdania, jak: „Jesteś na dobrej drodze”, „Słucham Cię uważnie”.
Jeżeli mimo zachęt stres uniemożliwił dziecku kontynuowanie wypowiedzi, należy podsumować sytuację pozytywnym komunikatem, np. “W porządku, rozumiem, że na ten moment to wszystko, co chcesz nam powiedzieć na ten temat. Dziękuję za odpowiedź.”
Kiedy dziecko nieśmiałe chce zabrać głos, należy mu to umożliwić.
Należy okazywać otwartość i akceptację dla potrzeb nieśmiałego dziecka, umożliwiać mu jak najczęstsze wyrażanie siebie.
Warto dawać nieśmiałym dzieciom jak najwięcej okazji do zdobycia sukcesu, np. przydzielając im zadania, w których mają duże szanse na wykazanie się, zadawać pytania „na zachętę”, na które mogą znać odpowiedzi.
Powinno się unikać faworyzowania aktywnych i pewnych siebie uczniów.
Warto zatroszczyć się o stworzenie przyjaznej atmosfery w klasie – uczyć dzieci udzielania konstruktywnej krytyki, zachęcać do życzliwości i empatii, a także oduczać wyśmiewania się z błędów i niepowodzeń innych osób.

Konsekwencje nieśmiałości

Jakie można wyróżnić korelaty nieśmiałości? Cecha nieśmiałości jest powiązana z szeregiem zmiennych, które mogą wpływać na sposób, w jaki osoba reaguje w sytuacjach społecznych, kształtując jej zachowania, emocje oraz interakcje z innymi ludźmi. Korelaty nieśmiałości, oparte na badaniach, to między innymi: niepokój, strach, wycofywanie się, zahamowanie, irracjonalne myśli, nieprzystosowawcze atrybucje zdarzeń (czyli ich wyjaśnianie) o charakterze wewnętrznym.

Dlaczego osoby nieśmiałe unikają kontaktów interpersonalnych? Osoby nieśmiałe mają tendencję do unikania sytuacji społecznych z powodu lęku przed oceną, obawy przed odrzuceniem lub niepewności w relacjach z innymi. Bardzo ważnym jest, aby przezwyciężyć nieśmiałość, ponieważ wiąże się ona z wieloma nieprzyjemnymi konsekwencjami.

Jakie są konsekwencje nieśmiałości? Oto najważniejsze z nich:

obniżone poczucie własnej wartości,
tendencja do zapamiętywania jedynie przykrych uwag na swój temat,
nieśmiałość miłosna oraz przyjacielska, czyli trudności z nawiązywaniem bliskich relacji,
unikanie kontaktu z innymi prowadzi do poczucia samotności,
poczucie braku bliskich więzi z innymi,
poczucie braku wsparcia społecznego,
problemy społeczne, takie jak trudności z komunikacją czy poczucie stygmatyzacji,
skłonność do obwiniania siebie w przypadku zaistnienia problematycznej sytuacji,
silna obawa przed popełnianiem błędów,
aby unikać sytuacji społecznych, osoba nieśmiała może ukrywać się w bezpiecznych dla siebie miejscach,
duże grupy ludzi wywołują w osobie nieśmiałej dotkliwy lęk oraz niepokój,
odczuwanie ogólnego napięcia w ciele, specyficzne symptomy fizjologiczne (np. potliwość dłoni),
skrajna nieśmiałość może stanowić powód rozwoju zaburzeń natury psychicznej (m.in. depresji, zaburzeń lękowych).

jak pokonać nieśmiałość?

Jak pokonać nieśmiałość?

Jak tak naprawdę wygląda świat osób nieśmiałych? Każda osoba nieśmiała pewnie wie, jak trudno jest pokonać nieśmiałość – a szczególnie samemu. Radzenie sobie samodzielnie z problemem nieśmiałości jest możliwe, jednak wsparcie bliskich osób sprawia, że wszystko staje się łatwiejsze. Jeżeli w swoim otoczeniu dostrzegasz osobę, która mogłaby potrzebować pomocy w związku z nieśmiałością, to zachęcamy do dalszego czytania.

Jak rozmawiać z osobą nieśmiałą?

Warto pamiętać, że osoby nieśmiałe unikają kontaktu głównie w sytuacjach oraz miejscach, które nie są im dobrze znane lub kojarzą się negatywnie. W takim przypadku na początku należy zadbać o to, by rozmowa odbywała się w bezpiecznej, komfortowej przestrzeni dla osoby nieśmiałej. Wymiana zdań z osobą nieśmiałą wymaga delikatności i cierpliwości – ważne jest okazywanie wyrozumiałości, wsparcia, akceptacji. Podejście pełne zrozumienia i spokoju może pomóc osobie nieśmiałej poczuć się bezpiecznie, co ułatwi jej otwarcie się w rozmowę.

Jak pomóc przepracować kłopotliwą nieśmiałość? Należy pamiętać, że w przypadku osób nieśmiałych podstawą działań pomocowych jest wzmacnianie ich poczucia własnej wartości i pewności siebie. Co więcej, nieustannie należy kształtować i wzmacniać kompetencje społeczne osoby, ponieważ to one są najlepszym sposobem na przepracowanie onieśmielenia. Wskazane jest także, aby osoby o cechach nieśmiałości rozwijały umiejętność asertywności, która polegają na byciu sobą bez zahamowań i lęków.

Kiedy warto sięgnąć po wsparcie psychologa? Terapia nieśmiałości może być szczególnie pomocna osobom, które z powodu swojego onieśmielenia czują spore ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu lub są mniej zadowolone z życia. Warto rozważyć pomoc specjalisty, gdy nieśmiałość wpływa na relacje interpersonalne, pracę zawodową lub edukację, a także gdy osoba doświadcza chronicznego lęku w sytuacjach społecznych.

Wsparcie psychoterapii w radzeniu sobie z nieśmiałością

Problem nieśmiałości dotyczy osób w każdym wieku i może być powodem wielu trudności natury psychicznej. Osoba nieśmiała może zmagać się z problemami emocjonalnymi, niskim poczuciem własnej wartości oraz trudnościami w nawiązywaniu bliskich, trwałych relacji międzyludzkich. Co więcej, może doświadczać chronicznej samotności, przyczyniającej się do poczucia odrzucenia i pogłębiających się stanów depresyjnych.

Z jakimi zaburzeniami psychicznymi może być związana nieśmiałość? Do najczęstszych można zaliczyć: zaburzenia lękowe (w tym fobię społeczną), zaburzenia osobowości (takie jak osobowość unikającą), depresję.

Jak wygląda terapia nieśmiałości u dzieci? W przypadku dzieci często stosowany jest trening umiejętności społecznych (TUS), który wspiera umiejętności społeczne i emocjonalne poprzez ćwiczenie interakcji z rówieśnikami, naukę rozpoznawania i wyrażania emocji, a także rozwijanie pewności siebie w różnych sytuacjach społecznych. Odpowiednią pomoc dziecko może również uzyskać u psychologa/psychoterapeuty dziecięcego, który pomoże mu przezwyciężyć lęki związane z doświadczeniami społecznymi.

Na czym polega terapia nieśmiałości u osoby dorosłej? Aby przepracować swoją nieśmiałość, osoba dorosła może skorzystać z psychoterapii, która oferuje bezpieczną przestrzeń do pracy nad lękiem społecznym, rozwija umiejętności interpersonalne oraz pozwala budować wysokie poczucie własnej wartości. Możliwe jest wybranie terapii indywidualnej bądź grupowej, w zależności od preferencji osoby nieśmiałej i jej gotowości na otworzenie się na innych. Najważniejsze jest, by pamiętać, że nie powinno się zostawać samemu ze swoimi trudnościami i warto poszukiwać profesjonalnej pomocy.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Cheek, J.M., Carpentieri, A.M., Smith, T.G., Rierdan, J., Koff, E. (1986). Adolescent shyness. W: W.H. Jones, J.M. Cheek, S.R. Briggs (red.), Shyness: Perspectives on research and treatment (105-115). New York: Plenum.
Dzwonkowska, I. (2003). Nieśmiałość i jej korelaty. Przegląd Psychologiczny, 46(3), 307-322.
Lengkat, P.E., Juliana, B.R. (2021). Causes And Consequences Of Shyness In Adults. Sapientia Global Journal of Arts, Humanities and Development Studies, 4(1), 125-136.
Łoś, I. (2018). Nieśmiałość – poważny problem dzieci i młodzieży. Wydawnictwo NSU, 51-53.