Jak radzić sobie z kompleksami?

Wpływ kompleksów na życie człowieka - charakterystyka problemu

Określenia kompleks czy kompleksy używamy często w odniesieniu do samych siebie, zwłaszcza w kwestii tego jak siebie oceniamy. Odczuwane kompleksy to wyraz niezadowolenia z jakiegoś aspektu własnej osoby. Jednak tak naprawdę co to są kompleksy? W niniejszym artykule odpowiemy na kluczowe zagadnienie co to jest kompleks oraz z czym najczęściej kompleksy są związane ?

 

Słowo kompleks zostało wymyślone i użyte po raz pierwszy przez współpracownika Zygmunta Freuda - Josefa Breuera. Sam Freud używał określenia kompleks by opisać konkretne etapy w rozwoju człowieka, które musi on przejść, aby w pełni móc zdrowo się rozwijać i dojrzewać. Pojawianie się kompleksów w życiu człowieka miało więc za zadanie zbudować u niego zdrową i silną osobowość, a pokonywanie konkretnego kompleksu było naturalnym etapem rozwoju człowieka.

Freud rozumiał kompleks jako pewien zestaw pragnień i odczuć, które tkwią głęboko w podświadomości człowieka i są przez niego nie akceptowane, dlatego przejawiają się w postaci różnych obaw czy zahamowań. Przepracowanie kompleksu wiążę się więc z dotarciem do istoty kompleksu, przez co możliwe jest całkowite poradzenie sobie z nim. 

Wśród najpopularniejszych przykładów kompleksów zaproponowanych przez Freuda znajdziemy m.in.:

 

• kompleks Edypa

• kompleks Elektry

• kompleks Demoklesa

• kompleks Diany

• kompleks Medei

• kompleks Dafne

Współcześnie również możemy przyznać, że dany kompleks jest głęboko zakorzeniony w umyśle i często dominuje brak racjonalnego wytłumaczenia skąd on się bierze. Kompleksy przede wszystkim dotyczą tych przestrzeni w naszym życiu, których się wstydzimy i których nie akceptujemy. Względem tego, co się nam w sobie nie podoba odczuwamy niechęć, wstręt, a nawet często pogardę. Kompleksy mogą dotyczyć naszego wyglądu, charakteru, umiejętności, zachowania, pochodzenia czy statusu. Mając konkretny kompleks odczuwamy pewien defekt siebie, coś co kolokwialnie mówiąc “nie działa” w nas. 

Kompleksy pojawiają się niestety u wszystkich ludzi, niezależnie od wieku, płci, rasy, narodowości czy statusu społeczno-ekonomicznego . Ciężko znaleźć osobę, która byłaby całkowicie pozbawiona wszelkich kompleksów, ponieważ nie ma ludzi idealnych. Każdy z nas ma taki obszar swojego życia i własnej samooceny, w której znajduje się pewien kompleks chociażby najmniejszy. Kompleksy mogą jednak zmieniać się w przeciągu życia oraz wraz z rozwojem czy zachodzącymi zmianami. Koncepcja Freuda sprawdza się jednak w odniesieniu do tego, że przepracowanie danego kompleksu pozwala nam wzrastać i jest pewnym zadaniem rozwojowym w naszym życiu. 

Zjawisko charakterystyczne w przypadku kompleksów mają one charakter subiektywny i wiążą się często jedynie z naszą własną samooceną. Oznacza to, że w wielu przypadkach sami wyolbrzymiamy naszą niedoskonałość, choć w rzeczywistości otoczenie wcale nie widzi tego w ten sposób. Kompleksy związane są w większości przypadków z zaburzonym postrzeganiem własnej osoby, a niekiedy mogą nawet być powodem zaburzeń psychicznych, np. zaburzeń depresyjnych i lękowych, zaburzeń osobowości czy zaburzeń dysmorficznych. 

Warto wiedzieć jednak o tym, że kompleksy mają ogromną siłę - kompleksy unieszczęśliwiają człowieka, a nawet mogą wywołać u niego realne cierpienie psychiczne. Zaniżone poczucie własnej wartości jak mówi pewien cytat można porównać do jechania przez życie na zaciągniętym hamulcu ręcznym. Kompleksy wpływają na niską jakość życia, bowiem u ludzi niskie poczucie własnej wartości i skupienie się na kompleksach nie pozwala im w pełni żyć i rozwijać swojego potencjału.


 

Z czego biorą się kompleksy - przyczyny kompleksów 

Podstawową przyczyną wszystkich kompleksów jest niskie poczucie własnej wartości, a co za tym idzie niska samoocena i brak pewności siebie. Kompleksy mogą pojawiać się już w dzieciństwie, kiedy to zaczyna się kształtować obraz własnej osoby i własnego Ja oraz rozwijają się tzw. emocje samoświadomościowe. Jedną z takich emocji jest właśnie wstyd, który często jest głównym zapalnikiem do powstawania konkretnego kompleksu. W momencie gdy ktoś wytyka nam jakąś naszą niedoskonałość, krytykuje czy wyśmiewa, powstające poruszenie wywołuje wstyd. 

Czasem źródłem kompleksów jest to, jak postrzegamy samych siebie w odniesieniu do jakiegoś wzorca. Bardzo często taką pierwotną matrycą względem której porównujemy różne swoje cechy są nasi rodzice, którzy od wczesnego dzieciństwa pokazują nam konkretne standardy i budują obraz świata. Krytykowanie dzieci od najmłodszych lat albo co gorsza wyśmiewanie ich może szczególnie przyczynić się do powstawania kompleksów. Dzieci, które nie czują się akceptowane przez swoich rodziców są o wiele bardziej narażone na powstawanie kompleksów i niskiej samooceny. Dzieci zwłaszcza te mniejsze krytykę czy brak aprobaty ze strony rodziców traktują często jako oznakę braku miłości. Uznają bowiem, że zasługują na miłość jedynie wtedy kiedy spełniają oczekiwania - są grzeczne, dobrze się zachowują, mają dobre stopnie w szkole czy robią coś co powoduje dumę u mamy czy taty. 

 

Przykłady kompleksów - najczęstsze kompleksy 

 

Kompleksy mogą być bardzo różne i w zależności od wielu czynników pojedyncze osoby mogą różnić się między sobą posiadanymi kompleksami. Kompleksy kobiet będą całkiem inne niż kompleksy mężczyzn. Powszechnie kompleksy kobiet dotyczą niezadowolenia ze swojej wagi czy figury oraz kompleks zbyt małego biustu, natomiast u panów sprawa wygląda zupełnie inaczej. Kompleksy mężczyzn dotyczą z kolei zbyt szczupłej czy wątłej sylwetki oraz występować może u nich kompleks małego członka. 

Najczęstsze kompleksy dotyczą właśnie naszego wyglądu - mogą odnosić się do naszej wagi, postury, figury czy wyglądu konkretnej części ciała. W przypadku kompleksów związanych z wyglądem mogą one prowadzić do zaburzeń dysmorficznych ciała. Zaburzenia te powodują, że oceniamy wygląd naszego ciała jako brzydki czy nieprawidłowy. Możemy mieć kompleksy związane na przykład ze zbyt dużym nosem czy krzywymi nogami, które jednak w rzeczywistości są bardzo atrakcyjnymi częściami ciała. 

W dzisiejszej kulturze istnieje wiele kanonów piękna czy  wykreowanych ideałów do których dążą ludzie. Nieustanne porównywanie się z innymi powoduje, że zaczynamy u siebie widzieć wiele niedoskonałości. Przyczyny kompleksów to w dużej mierze porównywanie się z osobami w naszym najbliższym otoczeniu - z naszymi rówieśnikami, znajomymi, kolegami z pracy czy nawet przyjaciółmi. 

 

 
Czasami kompleks niższości  jednak to nie tylko niezadowolenie ze swojego wyglądu. Często możemy się wstydzić również z braku konkretnych umiejętności u siebie na przykłada tego, że nie potrafimy być zabawni czy elokwentni. Kompleksem może dotyczyć również braku wykształcenia  zwłaszcza gdy porównujemy się z innymi osobami, które mają na koncie kilka fakultetów i kursów doszkalających. Wiele osób odczuwa również kompleksy na tle swojego pochodzenia wstydząc się tego, że wychowywali się w biednych domach i nie stać ich na dostanie życie. Niskie poczucie wartości u człowieka bardzo często dotyczy braku pieniędzy czy braku konkretnych dóbr materialnych. Ludzie mają kompleksy związane z tym, że nie stać ich na drogie ubrania czy egzotyczne wakacje. Człowiek w poczuciu własnych kompleksów odbiera sobie często prawo do marzeń i lepszego życia.


 

Jak pozbyć się kompleksów?

 

Pozbycie się kompleksów nie jest proste - wie o tym, każdy kto starał się walczyć z nimi. Jednakże poradzenie sobie ze swoimi kompleksami jest całkowicie możliwe. Więc jak pozbyć się kompleksów, które od lat nam towarzyszą? 

Każdy kto boryka się ze swoimi kompleksami wie, że często kompleksy utrudniają życie człowieka, a poczucie bycia gorszym potrafi przysporzyć wiele frustracji i smutku. Kluczem do tego jest zaakceptować siebie i pokochać się takim jakim jesteś. Zaburzona miłość własna i niskie poczucie własnej wartości jest głównym podłożem na jakim wyrastają kompleksy,  dlatego też pozbycie się ich jest bezpośrednio związane z pracą nad własną samooceną. Zbudowanie solidnego poczucia własnej wartości i zaakceptowania swoich wad czy niedociągnięć powoduje, że z czasem kompleksy przestają być już takie istotne. 

 

Jeśli natomiast przeszkadza nam jakiś aspekt samych siebie np. posiadamy kompleksy z powodu jakiejś niedoskonałości czy braku konkretnej umiejętności warto zadać sobie pytanie czy mogę coś z tym kompleksem zrobić. Jeśli czuje się źle z powodu tego, że czegoś nie umiem zawsze mogę spróbować zdobyć daną umiejętność np. zapisując się na dany kurs czy szkolenie. Jeśli mam kompleksy z powodu tego, że np. przybyło mi parę kilo zawszę mogę zapisać się na siłownie czy postarać się wdrożyć zdrową dietę.

Kompleksy - czy psychoterapia będzie pomocna? 

Gdy kompleksy zaczynają nas jednak przytłaczać powinniśmy poprosić o pomoc specjalistę i umówić się na wizytę z psychologiem czy psychoterapeutą. Podjęcie psychoterapii może być istotnym narzędziem w walce z naszymi kompleksami. Bardzo często nasze kompleksy to jedynie objaw większego problemu, który jest głęboko zakorzeniony w naszej psychice. Przepracowanie źródła naszego problemu jakim jest np. brak miłości do siebie, nieakceptowanie siebie oraz problem z samooceną pozwala przynieść ulgę na wielu płaszczyznach życia. W walce z kompleksami pomocna będzie psychoterapia poznawczo-behawioralna, która pozwala pracować nad naszym myśleniem i interpretowaniem siebie. Skuteczne formy terapii w przypadku kompleksów to również terapia tzw. trzeciej fali - terapia skoncentrowana na rozwiązaniach czy terapia akceptacji i zaangażowania. 

Terapia ACT - akceptacji i zaangażowania pozwala głęboko pracować nad zaakceptowaniem tych obszarów siebie, które są trudne do przyjęcia i są źródłem największych kompleksów. 

W przypadku kompleksów sprawdzi się również psychoterapia psychodynamiczna, która pozwala poruszyć nieuświadomione treści w naszej psychice, będące źródłem naszych kompleksów. 

 

Literatura

Żeromska, E. (2013). Plaster na duszę, czyli jak nie dać się kompleksom. Warszawa.

Corcoles, R., Taborada, L. (2018). Ogarnij się i żyj bez kompleksów. Wydawnictwo Feeria,