Konformizm - jak rozpoznać? Cechy postawy konformistycznej

Konformizm - kim jest konformista? 

Na czym polega konformizm? Co charakteryzuje postawę konformistyczną? Konformizm to podporządkowanie się osoby do określonych norm, zasad, standardów lub modeli postępowania wyznaczonych przez kulturę. Jest to uległość, przystosowanie się do wspólnego, grupowego myślenia. Konformizm stanowi świadome działanie osoby, które jest zgodne z oczekiwaniami otoczenia. Wartości grupy są istotne dla osób wyznających konformizm. 
 

Konformizm - nieunikniony element poprawnego funkcjonowania społeczeństwa? Konformizm w społeczeństwie jest niezbędny, ponieważ dzięki niemu dochodzi do równowagi sił między jednostkami i efektywnego działania grupy społecznej. Czasem w danej grupie społecznej można zaobserwować więcej zachowań konformistycznych, w zależności od dominujących cech charakteru członków oraz ich intencji, celów. 

Konformizm - dobry czy zły? Kiedy należy krytykować konformizm? Skłonni do konformizmu obserwują wiele zalet takiego sposobu rozwiązywania problemów, jednak posiada on również swoje wady. Należy jednak pamiętać, że zachowania konformistyczne, jak i nonkonformistyczne są istotnym elementem funkcjonowania społeczeństwa, dlatego nie może on być dobry bądź zły. 

Czym jest syndrom grupowego myślenia?

Jakie są objawy syndromu grupowego myślenia? Psycholog Irving Janis wyróżnia osiem objawów grupowego myślenia, wyjaśniając przy tym ich funkcje psychologiczne:
 

• poczucie mocy oraz niezwyciężoności służy wzmocnieniu pewności siebie oraz obniżeniu lęku u członków grupy,
• obrona słuszności działań grupy pomaga członkom w redukcji lęku, radzeniu sobie z niepewnością oraz zmniejszeniu wrażliwości na wszelkie ostrzeżenia o niewłaściwości podejmowanych działań,
• niepodważalna wiara w moralność grupy skłaniająca członków do pomijania negatywnych wyników ich działań,
• postrzeganie swoich przeciwników stereotypowo zachęca członków grupy do podejmowania niewłaściwych, niemoralnych decyzji przeciwko nim,
• lojalność wobec grupy, która sprzyja poczuciu wspólnej siły,
• ukrywanie odstępstw od zasad, które mogłyby zaburzyć standardowe funkcjonowanie grupy i zmniejszyć podporządkowanie członków,
• iluzja jednomyślności, która sprzyja występowaniu przekonania o zgraniu grupy,
• ochrona grupy przed nieprzyjemnymi komunikatami, które mogłyby osłabić samozadowolenie członków grupy z podejmowanych decyzji.
  
   

Nonkonformizm (inaczej: antykonformizm) to zdolność do przeciwstawiania się normom, zasadom społecznym, a także do niezgadzania się z poglądami innych ludzi. Jest to również samodzielność w podejmowaniu decyzji oraz działań. Osoba dokonuje ocen swojego postępowania na podstawie własnego punktu widzenia i wyznawanego systemu wartości. Nonkonformista ma tendencję krytykować konformizm, ponieważ uważa go za ograniczający jednostkę. 

Przyczyny konformizmu

Od czego zależy poziom konformizmu? Nie można w łatwy sposób zmierzyć konformizmu, ponieważ może być on zależny od wielu różnych czynników, które nie do końca są sobie równoważne. Powody konformizmu mogą dotyczyć osoby przejawiającej tego typu zachowania bądź być wynikiem aspektów zewnętrznych. W zależności od przyczyny zachowań konformistycznych możemy wyróżnić różne rodzaje konformizmu. 

Jakie są przyczyny konformizmu? Skąd się biorą zachowania konformistyczne? W głównej mierze przyczyny konformizmu dotyczą cech osobowościowych danego człowieka (takich jak wysoka ugodowość), odczuwanego poczucia samotności oraz bezpieczeństwa.
 

Gdy zgadzamy się z innymi osobami, to możemy czuć się akceptowani oraz postrzegani pozytywnie. Dzięki temu nasza samoocena, pewność siebie oraz poczucie własnej wartości jest zwiększone. Konformizm może być związany także z normatywnym wpływem społecznym, który polega na dostosowywaniu się do wymagań innych, pomimo występowania przy tym konfliktu wewnętrznego. Osoby zachowują się konformistycznie, aby otrzymać aprobatę bądź uniknąć negatywnych konsekwencji wynikających z niedopasowania.

Nadmierny konformizm może wynikać z dotkliwego poczucia samotności, którego doświadcza jednostka. Poczucie osamotnienia powoduje zaniepokojenie, lęk, gniew czy zmniejszenie radości z życia. W relacjach interpersonalnych osoba odczuwająca samotność może być bardziej nieśmiała, a także nieufna. Konformizm nasila się w przypadkach, gdy wśród grupy czujemy się niewystarczający, odosobnieni, niepasujący. Samotność nie wiąże się jedynie z liczbą dokonywanych interakcji społecznych, lecz także z ich jakością. Zauważa się, że w danej grupie społecznej posiadającej niesatysfakcjonujące relacje interpersonalne, obserwuje się wzrost konformizmu.
 

Jak rozpoznać konformizm? 

Jak rozpoznać konformizm? Na czym polega konformizm wobec grup? Konformizm społeczny to zjawisko psychologiczne, które opiera się na następujących cechach:

• zależność od innych,
• uległość,
• lękliwość,
• pasywność w działaniu,
• niesamodzielność,
• podporządkowanie cudzym zasadom, a także wartościom,
• stereotypowość myślenia i zachowania,
• zahamowanie w dzieleniu się swoimi prawdziwymi przemyśleniami,
• słaba wytrwałość i odporność psychiczna,
• brak odpowiedzialności,
• brak krytycyzmu wobec cudzych działań,
• niskie poczucie własnej wartości. 

W jaki sposób funkcjonuje konformista? Osoba przejawiająca zachowania konformistyczne ma poczucie niższości, nie wierzy w swoje własne siły oraz możliwości. Jest przekonana, że podejmowane przez nią wysiłki czy działania nie mają sensu, ponieważ zazwyczaj kończą się niepowodzeniem. Ma niską odporność na zranienie, dlatego za wszelką cenę próbuje go unikać. Konformista najlepiej odnajduje się w sytuacjach, które są mu dobrze znane. Zdaje sobie sprawę, że podejmując rutynowe zachowania jest mniejsza szansa na popełnienie błędu. Osoba konformistyczna nie przepada za zmianami, a także nie lubi podejmować ryzyka. Najważniejsze dla konformisty jest zapewnienie sobie poczucia bezpieczeństwa.
 

Jak wyjść z konformizmu?

 

Nonkonformizm a konformizm - jakie można dostrzec różnice? Nonkonformizm (antykonformizm) odróżnia się od konformizmu takimi cechami, jak: niezależność, indywidualizm, aktywność, elastyczność w myśleniu i działaniu, przyjmowanie konsekwencji swoich zachowań, wysokie poczucie własnej wartości. Nonkonformiści uważają, że postawa konformistyczna może uniemożliwiać jednostce rozwój, kreatywność oraz realizację siebie. 

Czym różni się oportunizm od konformizmu? Oportunizm to postawa, która charakteryzuje się brakiem stałości przekonań oraz zmiennym postępowaniem w danych sytuacjach. W celu osiągnięcia osobistych celów oraz korzyści, osoba dostosowuje swoje zachowanie do panujących okoliczności. Taką postawę często przypisuje się osobowości autorytarnej, która dopasowuje swoje działania do wymagań społeczeństwa, aby móc w łatwy sposób manipulować swoim otoczeniem. Charakterystycznym elementem działania jednostki oportunistycznej jest dewiacja społeczna. Oportunizm nie jest tym samym co konformizm, ponieważ osoba z postawą oportunizmu posiada nieczyste intencje.
 

Typy i rodzaje konformizmu

Rodzaje konformizmu definiują prawdziwe intencje osoby oraz podejmowane przez nią zachowania. Jakie możemy wyróżnić typy konformizmu? Konformizm - rodzaje: 
 

• konformizm informacyjny (inaczej konformizm informatywny)
• konformizm normatywny,
• konformizm oportunistyczny (inaczej powierzchowny),
• konformizm prawdziwy.

Konformizm informacyjny polega na zmianie swojej pierwotnej postawy w niepewnych bądź nieznanych okolicznościach. Konformizm informatywny powoduje, że osoba podporządkowuje się opinii grupowej, gdy sama nie jest pewna swojego zdania w pewnym temacie i nie wie, w jaki sposób powinna się zachować. Przykładem może być sytuacja, w której idziemy do restauracji i nie wiemy, w jaki sposób powinniśmy jeść daną potrawę. Obserwujemy wtedy zachowanie innych osób, aby wiedzieć, jak się zachować.
 

Konformizm normatywny opiera się o chęć bycia zaakceptowanym przez grupę. Ten typ konformizmu pojawia się także z obawy przed negatywnymi konsekwencjami, takimi jak wykluczenie czy wyśmiewanie. Osoba ulegająca konformizmowi normatywnemu posiada własne poglądy oraz wartości, jednak zachowuje je dla siebie, aby nie spotkać się z nieprzychylnością innych ludzi.  
 

Czym jest konformizm oportunistyczny oraz prawdziwy? Są to dwie sprzeczne ze sobą postawy i dotyczą one zgodności własnych poglądów z przekonaniami grupy. Konformizm oportunistyczny zakłada, że osoba zgadza się zewnętrznie ze zdaniem otoczenia, jednak wewnętrznie jest to niezgodne z jej systemem wartości. W konformizmie prawdziwym można dostrzec, że dana osoba zgadza się z grupą zewnętrznie, jak i wewnętrznie. 
 

Przykłady konformizmu

Przykłady konformizmu można zauważyć w codziennym życiu, ponieważ stanowi on naturalny element funkcjonowania społeczności. Możemy wyróżnić dwa rodzaje zachowań konformistycznych: odpowiednie oraz nieodpowiednie. 
 

Nieodpowiednie zachowania konformistyczne to podejmowanie działań, które mogą być niemoralne, jednakże zgodne z pewnymi przyjętymi zasadami w danym środowisku oraz akceptowanymi przez daną społeczność. Jednym z przykładów może być sytuacja, w której niesłusznie wykluczamy pewną osobę z rozmowy, ponieważ większość ludzi nie chce z nią rozmawiać.

Konformizm, eksperyment Solomona Ascha - na czym dokładnie polegał? Eksperyment Ascha miał miejsce w 1951 roku i obejmował siedmioro uczestników. Uczestnicy eksperymentu zostali poinformowani, że będą brać udział w eksperymencie dotyczącym oceny wzrokowej. Na początku eksperymentator pokazał uczestnikom białą kartkę z pojedynczą, pionową linią na środku. Następnie przedstawił kolejną białą kartkę, tym razem z trzema liniami różnej długości. Zadaniem uczestników było wskazanie, która z linii przedstawionych na drugiej kartce najbardziej przypomina tą z pierwszej kartki. 

Warto zaznaczyć, że prawdziwym uczestnikiem była tak naprawdę tylko jedna osoba - przedostatnia w szeregu. Pozostałe osoby były pozorantami, które wykonywały polecenia zgodnie z wcześniejszymi wskazówkami eksperymentatora. Pozoranci mieli za zadanie wskazywać tę samą błędną linię, aby przekonać uczestnika eksperymentu do wybrania niewłaściwej odpowiedzi. Solomon Asch powtórzył swój eksperyment kilkukrotnie wykazując, że ponad 30% uczestniczących osób wybrała linię zgodną ze zdaniem pozorantów. 

W 1956 roku eksperyment Solomona Ascha został przez niego powtórzony, jednak w trochę innych warunkach. Tym razem wynik eksperymentu pokazał, że skłonność do konformizmu znacznie maleje, gdy podczas doświadczenia eksperymentalnego chociaż jeden pozorant udzieli poprawnej odpowiedzi. W takiej sytuacji własna obserwacja dominuje nad presją dostosowania się do większości uczestników. 
 

Wpływ konformizmu na życie
 

Konformizm edukacji - na czym polega? W szkołach można zauważyć wiele sytuacji, w których uczniowie przejawiają postawę konformistyczną. Jedną z nich jest pisanie sprawdzianu na zajęciach. Gdy uczeń nie zna odpowiedzi na jakieś pytanie, może mieć on tendencję do przepisania odpowiedzi ze sprawdzianu swojego kolegi z ławki. Mówimy wtedy o konformizmie informacyjnym, ponieważ uczeń nieposiadający wiedzy zaczyna polegać na informacjach zaczerpniętych od drugiej osoby.

Konformizm pracy - jakie można wymienić przykłady? Przykłady konformizmu w pracy: zaakceptowanie zasad panujących w danym środowisku pracy, niezabieranie głosu podczas spotkań pracowniczych, nieprzedstawianie swoich uwag pracodawcy dotyczących pracy. 

Jakie są główne konsekwencje konformizmu, jego wpływ na życie ludzi? Konformizm to rodzaj wpływu społecznego, który opiera się na unikaniu niezgody z innymi ludźmi oraz na podejmowaniu działań obronnych. Konformiści preferują w swojej codzienności rutynowość oraz przewidywalność, ponieważ wiedzą jak zachować się w znanej sytuacji. Gdy osoba konformistyczna napotka nową sytuację to wykazuje niepewność, brak zdecydowania oraz słabą motywację do zapoznania się z nietypowymi dla siebie warunkami. Konformiści nie potrafią poradzić sobie z napięciami wewnętrznymi ze względu na to, że nie wierzą w swoje własne siły czy możliwości. Często odczuwają presję społeczną, której nie potrafią się sprzeciwić.

.

Praca zespołowa a konformizm - jak konformista funkcjonuje w środowisku pracy, gdy musi współpracować z innymi? Osoba o postawie konformistycznej preferuje pracę w grupie, ponieważ dzięki temu może liczyć na wsparcie innych osób w zespole. Może posiadać wiele pomysłów dotyczących wspólnego projektu, jednak często zasługi za nie są przypisywane innym osobom. Konformista nie potrafi odmawiać, przez co łatwo jest go wykorzystać oraz nim manipulować. Najbardziej w pracy zespołowej konformista nie lubi rywalizacji z innymi grupami.

Nadmierny konformizm powoduje pojawianie się trudności w relacjach interpersonalnych. Konformista nie przepada za spotkaniami towarzyskimi oraz unika zbytniej zażyłości z innymi ludźmi. Podczas rozmowy jest uprzejmy i wyrozumiały, jednak obawia się utrzymywania bliższych kontaktów. Konformista niechętnie nawiązuje nowe znajomości, ponieważ nie wie, czego może się spodziewać po drugiej osobie.

Co robić, gdy postawa konformistyczna obniża jakość życia? Jak wyjść z konformizmu? Wsparcie psychologiczne oraz terapia mogą pomóc z negatywnymi skutkami postawy konformistycznej.
 

Może także udzielić pomocy w innych obszarach problematycznych dla danej osoby. Czy terapia może pomóc osobie zmagającej się z nadmiernym konformizmem? W przypadku przeżywania poważniejszych trudności związanych z konformizmem, warto umówić wizytę u psychoterapeuty. Nadmierny konformizm może być wynikiem pewnych nieprzepracowanych doświadczeń czy schematów myślowych, które utrudniają funkcjonowanie osoby. Psychoterapia pomoże wyjść z konformizmu i pozwoli na uzyskanie większego zadowolenia ze swojego życia.

Czy konformizm jest zły?
 

Jaki jest konformizm - dobry czy zły? Konformizm w społeczeństwie jest potrzebny, ponieważ dzięki niemu dochodzi do równowagi sił między jednostkami. W sytuacjach nieznanych lub niekomfortowych, konformizm jest w stanie nam pomóc poprzez zapewnienie poczucia bezpieczeństwa oraz pewności siebie. Warto jednak pamiętać, że ludzie szczególnie skłonni do konformizmu zmagają się z wieloma trudnościami w codziennym życiu. Należy zachować pewien balans w zachowaniach konformistycznych, aby wyciągnąć z niego jak najwięcej zalet. Konformizm nie jest dobry, ani zły, ponieważ to od nas zależy, w jakim stopniu będzie dominował w naszym życiu.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Ciccarelli, S., White, J.N. (2019). Psychologia społeczna. W: Domachowski, W. (red.), Psychologia, 448-451, Dom Wydawniczy REBIS.
Hałasa, S. (2023). Konformizm - nonkonformizm a wybrane składniki osobowości w okresie średniej dorosłości. HUMANITAS Pedagogika i Psychologia, 1(27)(null), 219-235. 
Welskop, W. (2014). Konformizm i nonkonformizm uczniów a socjalizacja szkolna. Kwartalnik PERSPEKTYWY EDUKACYJNO-SPOŁECZNE, 2, 45-49