Mobbing w pracy i jego wpływ na psychikę

Co to jest mobbing - definicja mobbingu

Chcąc wytłumaczyć, co to mobbing wskazuje się, że jest to szereg działań i zachowań, które skoncentrowane są na uporczywym i często długotrwałym nękaniu drugiej osoby. Działania te mają na celu poniżenie czy wyeliminowanie osoby nękanej np. z zespołu pracowników. Jednak dokładniej, na czym polega mobbing w pracy? Mobbing w pracy polega przede wszystkim  na zastraszaniu, poniżaniu, ośmieszaniu, lekceważeniu osoby czy wyłączaniu jej ze wspólnoty organizacyjnej w firmie.  Jak podaje kodeks pracy, prawna definicja mobbingu mówi, że jest to celowe działanie, które kierowane jest przeciwko pracownikowi i polega na uporczywym nękaniu. 

Mobbing potrafi wywołać u pracownika zaniżoną ocenę przydatności zawodowej. Wiele osób zastanawia się, czy mobbing w pracy jest karalny, więc odwołując się do przytoczonego kodeksu, odpowiedź brzmi potwierdzająco, że mobbing w pracy jest karalny. 

Z kolei słowo mobbing - co to oznacza dokładnie? Jest to termin zaczerpnięty z języka angielskiego, w którym czasownik to mob oznacza dosłownie napadać, nachodzić czy nagabywać. Definicja mobbingu podaje nawet kilkanaście rodzajów zachowań mobbingowych, jakie są stosowane zarówno przez kierownictwo, jak i przez współpracowników.

Mobbing - rodzaje 

Jeśli chcecie szczegółowo poznać mobbing w pracy, co to są typy mobbingu,  musimy zacząć od podziału mobbingu. Wiedząc ogólnie, na czym polega mobbing w pracy, najczęściej mamy na myśli przejawy mobbingu stosowane przez przełożonych. Tutaj jednak możemy wymienić pierwszy podział na rodzaje mobbingu:

• mobbing pionowy dotyczący relacji przełożony - pracownik,

• mobbing poziomy, czyli mobbing w pracy stosowany przez koleżankę czy kolegę, którzy potrafią skutecznie uprzykrzyć nam czas spędzony w miejscu pracy.

Mobbing poziomy najczęściej wynika z zazdrości, różnic w osobowości, charakterze czy odmiennych perspektyw patrzenia na wspólne obowiązki. Mobbing w pracy stosowany przez koleżankę czy kolegę, z którymi musimy współpracować potrafi znacznie pogorszyć atmosferę w pracy i przełożyć się negatywnie na pełnienie obowiązków.

Jako kolejne podstawowe rodzaje mobbingu wymienić można:
 

•  mobbing psychiczny,

• mobbing fizyczny.
  
   

Mobbing psychiczny polega na stosowaniu przemocy psychicznej, która koncentruje się na nękaniu werbalnym, obniżeniu poczucia własnej wartości, lekceważeniu czy dręczeniu.

Natomiast do mobbingu fizycznego zaliczymy oprócz przemocy fizycznej, również molestowanie seksualne. 
 

Mobbing w pracy w większości przypadków opiera się na pewnej nierówności sił, która odnosi się do stron zaangażowanych w mobbing. Mobberem często jest zwierzchnik, a więc osoba decyzyjna, która niejako ma pewną władzę nad pracownikami. Tutaj często bardzo subtelnie mogą wkradać się pewne zachowania czy komunikaty,  które mogą już być tym, co jest mobbingiem w pracy.  Ten nierówny rozkład sił daje często sprawcy mobbingu przewagę, a w pracowniku, czyli ofierze mobbingu wytwarza pewną zależność i strach, przez co ciężkie jest przeciwdziałanie mobbingowi.

Mobbing można również podzielić ze względu na działanie, gdzie wyróżnia się takie typy mobbingu jak:
 

• Mobbing bezpośredni – najczęściej są to docinki, uwagi osobiste, przezwiska wyśmiewanie.Jest to najczęściej spotykany typ mobbingu.
   

• Mobbing pośredni  –  działanie podejmowane przez otoczenie ofiary;  rozpowiadanie plotek, nieprawdziwych opinii czy donosicielstwo. Jest to rodzaj mobbingu, który występuje rzadziej, a co ważne trudniej jest ustalić mobbera.

Oprócz mobbingu w pracy pojawia się również mobbing w szkole, który odnosić może się do relacji nauczyciel-uczeń. Mobbing w szkole najczęściej charakteryzuje się dręczeniem ucznia przez nauczyciela i stosowaniem wobec niego zachowań, które dalece odbiegają od norm i zasad panujących w nauczaniu. 

Przejawy mobbingu w szkole mogą koncentrować się wokół karania ucznia negatywnymi stopniami, surowego odpytywania przy tablicy i wyśmiewania na forum klasy czy niesprawiedliwego oceniania. Tutaj ofiary mobbingu w szkole powinny skorzystać z terapii dzieci i młodzieży, aby uporać się ze skutkami złego traktowania przez nauczyciela. Mobbing pozostawia sporą rysę na psychice zarówno dziecka, jak i osoby dorosłej.

Fazy mobbingu

Fazy mobbingu wymieniane w przypadku praktycznie każdego rodzaju mobbingu opisują proces jego powstawania.
 

Faza przygotowawcza; wczesna faza mobbingu
 

W tej fazie ofiara mobbingu jeszcze nie potrafi zdać sobie sprawy, z tego, że padła ofiarą mobbingu i nie wie jak bronić się przed mobbingiem w pracy. Mobbing w większości przypadków powstaje z drobnego, trwającego konfliktu, który z czasem może przerodzić się w prawdziwą wojnę.

Faza eskalacji mobbingu
 

Faza ta nazywana jest również “fazą walki ofiary”, kiedy to ofiara mobbingu stara się logicznie odpierać wszystkie negatywne czy obraźliwe komunikaty wysyłane przez mobbera pod swoim adresem.

Jakie są objawy mobbingu w pracy w tym wypadku? 

Mobber eskaluje swoją agresję, coraz bardziej otwarcie i na forum publicznym obmawia czy wyśmiewa swoją ofiarę. Jednak atakowana osoba, tracąc grunt pod nogami, coraz bardziej nerwowo się broni, przez co zaczyna tracić w oczach współpracowników. Ci z kolei często bojąc się przełożonego-mobbera nie udzielają ofierze mobbingu pomocy czy wsparcia, ale również stają przeciwko niej. Ofiara mobbingu może zacząć odczuwać coraz silniejszy stres, a także zwątpienie, czy rezygnację.

Faza nasilenia agresji mobbera
 

Mobber, gdy widzi, że ma pełną przewagę nad swoją ofiarą, stosuje coraz bardziej wyrachowane działania. Otoczenie współpracowników zaczyna powoli izolować się od ofiary. Z kolei ofiara mobbingu coraz częściej reaguje nerwowo i nieadekwatnie do sytuacji. Ofiara mobbera może pod wpływem dużego stresu niepoprawnie wypełniać swoje obowiązki, co tylko  potwierdza opinie mobbera o swojej niekompetencji.

Degradacja ofiary mobbingu
 

Mobbing w pracy zaczyna przenosić się na  prywatne życie ofiary. To jeden z poważniejszych skutków mobbingu. Mobber swoje niszczycielskie działania może kierować w stronę bliskich ofiary, np. nęka jego współmałżonka czy dzieci w szkole, może zastraszać kogoś bliskiego czy nawet zniszczyć coś, co należy do ofiary, np. samochód. To z kolei może doprowadzić do poważnych stanów depresyjnych, lękowych, problemów rodzinnych lub nawet prób samobójczych ofiary mobbingu.

Jak podają jedne z pierwszych badań z obszaru psychologii pracy i organizacji atmosfera, jaka panuje w miejscu pracy, ma szczególnie duży wpływ na jakość wykonywanej pracy oraz motywację wśród pracowników. Miła i przyjazna atmosfera w pracy jest bardziej ceniona przez pracowników niż nawet korzyści finansowe, natomiast zła atmosfera potrafi skuteczniej obniżyć motywację i satysfakcję z pracy.

Bardziej niż nawet złe warunki fizyczne miejsca pracy. Wiele osób deklaruje, że nawet wysokie zarobki nie są w stanie im zrekompensować niemiłego traktowania przez przełożonego czy współpracowników oraz że to właśnie relacje w zespole są dla nich kluczowe. Satysfakcjonujące relacje w pracy, pełne wzajemnego zaufania pozwalają lepiej radzić sobie ze stresem w pracy.

Jak rozpoznać mobbing? Czym jest mobbing w pracy?

Jeśli zastanawiasz się, co może być mobbingiem albo co jest mobbingiem w pracy, poniższy akapit przybliża to zagadnienie. Mobbing pracownika może mieć bardzo szeroką gamę różnych zachowań, a o tym, co jest mobbingiem w pracy decyduje przede wszystkim stopień, w jakim dane zachowanie przekłada się negatywnie na pracownika i jego psychikę.

Metody mobbingu mogą być niekiedy bardzo subtelne i niezauważalne dla otoczenia, ale również mogą przybierać formę bardzo destrukcyjnych działań, które niekiedy uderzają nawet w godność człowieka.  

Jak rozpoznać mobbing? Jako konkretne przykłady mobbingu wymienić możemy:
 

• obmawianie oraz rozsiewanie plotek,

• nieustanne krytykowanie,

• niedopuszczanie do głosu,

• wyśmiewanie na forum publicznym,

• stosowanie obelg, wyzwisk,

• delegowanie zbyt trudnych zadań,

• wydawanie absurdalnych poleceń,

• stosowanie gróźb.

Mobbing pracownika często odnosi się do młodych pracowników, tzw. żółtodziobów,  którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę zawodową w danej organizacji. Zazwyczaj przejawy mobbingu tutaj odnoszą się do wysługiwania się młodszymi niedoświadczonymi kolegami z pracy przez osoby na wyższym stanowisku i ugruntowanej pozycji w firmie. 

Często są to metody mobbingu, które, choć bywają uwłaczające i destrukcyjne, to są społecznie akceptowalne w danym środowisku. Przykłady zachowań mobbingowych, o którym mowa, to zarzucanie obowiązkami i zmuszanie do zostawania po godzinach, brak możliwości odbywania przerw z racji nieukończonych obowiązków, brak prawa głosu, opryskliwe i złośliwe traktowanie, upokarzanie na forum publicznym.

Objawy mobbingu często też dotyczą obszaru kompetencji pracownika i polegają na obniżeniu jego wartości intelektualnej, umniejszaniu kompetencjom, czy delegowanie zadań, które wykraczają poza zakres obowiązków. Może się to wydawać szokujące, ale niektórzy pracodawcy czy zwierzchnicy potrafią często wysługiwać się pracownikami, którzy są najkrócej w firmie i kazać im robić sobie prywatne zakupy w godzinach pracy lub robić inne absurdalne rzeczy. 

Jako przejawy mobbingu rozumie się również pewnego rodzaju tresowanie pracowników i okropne ich traktowanie przez pewien ustalony okres, przy czym przejście magicznej liczby kilku miesięcy potrafi zakończyć taki mobbing pracownika. Najczęściej wtedy, gdy w zespole pojawia się ktoś nowy.

Taki mobbing może też bezpośrednio celować w wiedzę i doświadczenie młodych pracowników, których otwarcie i głośno krytykuje się czy wyśmiewa z powodu krótkiego stażu pracy. Często objawy mobbingu to również ograniczanie ich udziału w wielu projektach czy zadaniach, w których mogliby nabywać potrzebną wiedzę i praktykę. Jednak niekiedy przełożeni celowo odsuwają ich od ważniejszych zadań, w zamian czego kierują ich do przykładowego mycia toalet czy sprzątania. Tutaj oczywiście nie zawsze odbywa się to jedynie w relacji przełożony-podwładny, ale takie zachowania mogą być również być stosowane jako mobbing poziomy (czyli mobbing stosowany przez współpracownika).

Mobbing jednak nie występuje tylko w stosunku do nowych, młodych pracowników — można go spotkać niezależnie od wieku, doświadczenia, stanowiska czy obszaru, jakim zajmuje się dana organizacja. Mobbing pracownika może dotyczyć zarówno osoby, która pracuje w firmie 30 lat, jak i takiej, która dopiero co została zatrudniona. Tak samo wiedza i zdobyte doświadczenie nie mają tutaj znaczenia. Oczywiście bardziej narażony na mobbing będzie pracownik z krótkim stażem pracy i doświadczeniem, jednak nie jest to wyznacznikiem mobbingu. 

Przyczyny mobbingu  często nie są jednoznaczne do ustalenia. Mobbing może być spowodowany jak już wcześniej wspomniano niezakończonym konfliktem, który eskalował do ram otwartej wojny. 

Skutki mobbingu dla zdrowia psychicznego

Skutki mobbingu mogą być bardzo dotkliwe dla ofiary mobbingu, zwłaszcza w obszarze zdrowia psychicznego. Osoba, która przez dłuższy czas doświadczyła terroru psychicznego w miejscu pracy, może potem borykać się przez długi czas z problemami natury psychicznej. 

Najczęstsze skutki mobbingu to:

• obniżone poczucie własnej wartości, 

• brak pewności siebie,

• obniżone poczucie przydatności zawodowej,

• obniżony nastrój,

• stany depresyjne,

• stany lękowe,

• utrata motywacji,

• wypalenie zawodowe - stres w pracy,

• dolegliwości psychosomatyczne,

• problemy ze snem takie jak bezsenność.

Jak radzić sobie z mobbingiem

 

Jak walczyć z mobbingiem w pracy? Jeśli zastanawiamy się, jak reagować na mobbing, to zapewniamy, że są sposoby walki z mobbingiem. Po pierwsze możemy zgłosić mobbing swoim przełożonym, jednak jest to najmniej skuteczna metoda.  Jeśli nasze zgłoszenie zostało zignorowane, ofiara mobbingu często czuje się jeszcze bardziej przytłoczona, a nawet może mieć przez to jeszcze większe kłopoty. Jako drugi sposób podaje się  wystąpienie na drogę sądową w walce o swoje prawa. Ostatnim ze  sposobów jest po prostu zmiana pracy i uwolnienie się od mobbera.

Jak się bronić przed mobbingiem w pracy? Zawsze warto zacząć od naszej postawy w pracy. Przede wszystkim wykonuj swoje obowiązki sumiennie, tak aby efekty pracy były widoczne zarówno przez przełożonego, jak i współpracowników. W przypadku gdy jednak mimo to padłeś ofiarą mobbingu, warto znaleźć współpracowników, którzy staną po Twojej stronie. Bardzo ważne jest zebranie dowodów potwierdzające mobbing, w momencie, gdy będziesz miał wystarczającą ich ilość, możesz skonfrontować się z mobberem i ostrzec go, że jeśli nie przestanie Cię nękać, to możesz zgodnie z prawem wejść na drogę sądową.

Jednak jeśli to nie pomoże, możesz zgłosić skargę do działu HR lub do bezpośredniego przełożonego Twojego mobbera - jakie sposoby walki z mobbingiem wybierzesz, zależy od Ciebie. Pamiętaj jednak, aby takie zgłoszenie mieć zawsze na piśmie.

Twoja postawa może również pokazać innym pracownikom, którzy doświadczają takich samych problemów, jak przeciwdziałać mobbingowi i uwolnić się od dręczącego mobbera. Swoją postawą pokazujesz innym, jak reagować na mobbing, przez co mogą pójść Twoim śladem.

Psychoterapia dla ofiar mobbingu

Często skutki mobbingu odciskają takie piętno na psychice, że ofiara mobbingu powinna, a  nawet musi skorzystać z psychoterapii. Często osoby mobbingowane w pracy zgłaszają się na psychoterapię z objawami wypalenia zawodowego, z silnym stresem, a także zaburzeniami lękowymi, nerwicowymi czy nawet stanami depresyjnymi.

Zdarza się również, że osoba mobbingowana nie do końca zdaje sobie sprawę z powagi swojego problemu. Na początku może jedynie komunikować złe relacje z przełożonym, które napawają ją lękiem, a dopiero podczas spotkania z psychoterapeutą dowiaduje się, co to jest mobbing w pracy i że padła jego ofiarą.  Dobry psycholog dyskretnie jest w stanie wybadać sytuację i ocenić, w jakiej fazie mobbingu jest osoba zgłaszająca się na terapię.

Wiele osób jednak właśnie przez mobbing przechodzi załamanie psychiczne i pomoc wydaje się odległa. Osoby takie często mają problem z tym, gdzie szukać psychoterapii lub nawet jak umówić się na wizytę do psychologa online.  Ofiary mobbingu często z powodu odrzucenia przez grupę, mają ogromny problem z zaufaniem do innym ludziom, w tym nawet specjalistów, którzy mogą im pomóc. Częstą obawą przed podjęciem psychoterapii jest dyskrecja  i anonimowość. Warto pamiętać, że psycholog online pracuje zgodnie z etyką zawodową, która go obowiązuje i przede wszystkim jest związany tajemnicą zawodową. Gwarancja dyskrecji u psychologa online daje nam duże poczucie bezpieczeństwa i szansę na podjęcie anonimowej terapii w domowym zaciszu. 

W kwestii leczenia skutków mobbingu stosuje takie formy terapii jak:
 

• terapia indywidualna,

• coaching terapeutyczny,

• terapia radzenia sobie ze stresem,

• terapia integracyjna,

• terapia ericksonowksa,

• terapia poznawczo behawioralna online.

Terapia stresu ma za zadanie uspokoić ciało i umysł oraz przywrócić równowagę psychofizyczną, która utracona została przez mobbing. Jeśli doświadczyłeś mobbingu i chciałbyś sprawdzić jakie konsekwencje on wywołał, możesz wykonać bezpłatny test na depresję lub test na lęk - DASS 21. Jego wynik nie będzie diagnozą, jednak przybliży Ci skalę Twojego problemu. Co ważne terapia stresu pozwala nie tylko wrócić do równowagi wewnętrznej, ale również często uczy nas nowych sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, a także pomaga w byciu bardziej opanowanym i asertywnym. W przypadku współwystępowania wypalenia zawodowego psycholog pomaga poradzić sobie z utratą motywacji i satysfakcji z pracy, która mogła zostać załamana w atmosferze mobbingu.

Psychoterapia mobbingu - gdzie szukać psychoterapii?

Psycholog dla dorosłych może również prowadzić spotkania w formie online, ponieważ niekiedy osoba, która doświadczyła mobbingu, przeżywa tak ciężkie załamanie psychiczne, że pomoc może przynieść jedynie terapia w domu. 

Psycholog online również będzie w stanie pomóc Ci, nawet jeśli wydaje się, że nie wiesz, jak poradzić sobie z lękami, a Twój stan psychiczny jest bardzo słaby. Pamiętaj, że dyskrecja u psychologa online jest tak samo gwarantowana, jak podczas spotkania w gabinecie - nie musisz się więc obawiać, że Twój problem wyjdzie na światło dzienne.

Psycholog online tak samo, jak każdy inny psycholog musi przestrzegać tajemnicy zawodowej i nie może ujawniać żadnych szczegółów dotyczących terapii. Jedną ze skuteczniejszych metod leczenia skutków mobbingu będzie terapia poznawczo-behawioralna online, która przede wszystkim koncentruje się na tym, jak poradzić sobie z lękami i korygowaniu błędnego postrzeganiem wielu sytuacji. Psychoterapia poznawczo-behawioralna mobbingu pozwala na naukę nowych konstruktywnych nawyków czy postaw. Tutaj również duże znaczenie ma terapia radzenia sobie ze stresem, która pozwala nauczyć się metod opanowywania lęku i napięcia na przykład w sytuacji spotykania się z mobberem lub próbowania sił w nowym miejscu pracy.

Jeśli zastanawiasz się gdzie szukać psychoterapii lub jak umówić się na wizytę do psychologa online zapraszamy Cię do naszego formularza kontaktowego lub na czat z konsultantami.  Terapia w domu jest dla Ciebie możliwa od zaraz - zarówno coaching terapeutyczny, jak i terapia poznawczo behawioralna online, psychodynamiczna, eickosonowka czy integracyjna. Pomoc psychologa online jest w zasięgu Twojej ręki. W naszej Klinice Psychoterapii online oprócz psychoterapii dorosłych znajdziesz również terapię dzieci i młodzieży, a także coaching.

Literatura

Kamińska, B., Mobbing jako patologia w kierowaniu personelem,  Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Zarządzanie, 2014.

Warszewska - Makuch, M.,  Mobbing w pracy - przyczyny i konsekwencje, Bezpieczeństwo pracy 3/2005.