Nerwica serca - przyczyny, objawy, psychoterapia / MyWay Clinic

Spis treści:

Nerwica serca - charakterystyka

Bóle i kłucie w okolicach serca, przyspieszone tętno, kołatanie serca oraz wrażenie ucisku w klatce piersiowej - brzmi jak objawy zawału serca, prawda? Jednakże wymienione symptomy wcale nie muszą oznaczać choroby serca, natomiast mogą świadczyć o występowaniu zaburzeń o podłożu psychicznym związanym z lękiem.

Nerwica serca to dawne określenie używane do opisu stanu pojawiającego się w momencie doświadczenia silnego uczucia stresu, które wpływało na chwilowe kłopoty z sercem. Obecnie jednak pojęcie “nerwica serca” uznawane jest za potoczną nazwę zaburzeń nerwicowych, która utarła się w języku codziennym.

Określenie nerwica serca charakteryzuje się bowiem występowaniem objawów somatycznych nerwicy doświadczanych w momencie strachu, lęku czy stresu, które dotyczą układu sercowo-naczyniowego. Nerwica serca bowiem to inne określenie nerwicy wegetatywnej, która jest jednym z rodzajów nerwicy i charakteryzuje się silnym odczuwaniem objawów płynących z ciała, które mogą przypominać chorobę somatyczną. Nerwica serca należy więc do grupy zaburzeń lękowych. Obecnie nerwica serca więc może odnosić się do szeregu różnych zaburzeń psychicznych, których fundamentem jest lęk. “Nerwicą serca” nazwać możemy stany w przebiegu ataków paniki, agorafobii, zespołu ostrego stresu, zespołu stresu pourazowego PTSD czy też różnych rodzajów nerwicy, np. nerwicy lękowej.

W przypadku dolegliwości jaką jest nerwica serca objawy somatyczne wywoływane są przez czynniki psychogenne. Problem nerwicy serca czy też innymi słowy nerwicy wegetatywnej, a dokładnie jego aspekt fizjologiczny i somatyczny związany jest z silnym wzbudzeniem autonomicznego układu nerwowego.

Ewolucyjnie jesteśmy wyposażeni w pewne instynkty, dzięki którym możemy sobie radzić w rozmaitych sytuacjach, m.in. w momencie zagrożenia. To właśnie w momencie zetknięcia się z niebezpieczną czy zagrażającą nam sytuacją uruchamia się automatycznie tzw. mechanizm walki i ucieczki, który powoduje aktywizację naszego układu nerwowego i stawia w gotowości cały nasz organizm.

Za doświadczanie w momencie stresu takiego stanu jak nerwica serca objawy somatyczne przedstawiają się w postaci takiej jak przyspieszone bicie serca, płytki oddech, pocenie się czy drżenie mięśni odpowiada wzbudzenie współczulnego układu nerwowego, który steruje naszym organizmem tak, byśmy mogli poradzić sobie z zagrożeniem. Stan gotowości do ataku lub ucieczki wiąże się ze zmianami fizjologicznymi, które aktywuje nasza współczulna część układu nerwowego. W pierwszej kolejności nasze nadnercza produkują ogromne dawki kortyzolu, czyli hormonu stresu, który z kolei powoduje wyrzut adrenaliny do krwi. To właśnie adrenalina powoduje, że nasze serce zaczyna szybciej pracować - wzrasta tętno i ciśnienie krwi.

W momencie gdy niebezpieczeństwo mija zdrowy organizm naturalnie wraca do równowagi fizjologicznej - współczulny układ nerwowy wygasza swoją pracę, natomiast aktywuje się przywspółczulny układ nerwowy, który odpowiada za zmniejszenie poziomu kortyzolu i adrenaliny we krwi. Zaczynamy się uspokajać, a nasze serce wraca do swojego naturalnego rytmu. Biorąc więc pod uwagę cały szereg przemian biochemicznych w naszym organizmie w momencie dużego stresu, możemy zauważyć, że to właśnie serce jest jednym z najmocniej obciążonych narządów, którego wzmożona praca pomaga nam radzić sobie ze stresorem.

Nerwica okolic serca jest więc tutaj określeniem nerwicy konkretnego narządu, które jest mocno obciążone poprzez doświadczanie silnego lęku i stresu. To czym charakteryzuje się nerwica serca to niejako stan chronicznego doświadczania stresu, który negatywnie przekłada się na pracę naszego serca i cały układ sercowo naczyniowy. Jak możemy się domyślać częste doświadczanie silnych stanów stresowych może obciążać nasze serce i nieść ryzyko poważnej choroby serca, dlatego też zapobieganie nerwicy serca powinno wiązać się z umiejętnością radzenia sobie ze stresem.

przyczyny rozwoju nerwicy serca

Przyczyny nerwicy serca

Do wystąpienia objawów nerwicy serca czy też nerwicy lękowej przyczynia się silne wzbudzenie procesów fizjologicznych i biochemicznych w naszych organizmie w wyniku doświadczania emocji takich jak strach czy lęk. Jest to całkowicie naturalne i normalne jeśli realnie doświadczamy zagrożenia - wtedy nasz stres oraz gotowość do walki czy ucieczki jest uzasadniona. Problem pojawia się jednak w momencie, kiedy stan ten utrzymuje się pomimo tego, że zagrożenia już nie ma lub autonomiczny układ nerwowy jest wzbudzany w nieadekwatnych momentach.

Przyczynami zaburzeń lękowych w tym nerwicy serca jest więc brak umiejętności regulowania emocji na poziomie neurofizjologicznym. Oznacza to, że nasz mózg i cały układ nerwowy nie jest w stanie radzić sobie z doświadczanym stresem ani nie potrafi zarządzać swoimi procesami emocjonalnymi. Podłożem nerwicy serca będą więc zaburzenia regulacji lęku, które będą pojawiać się nawet w sytuacji, gdy realnie nie ma powodu do tego by się bać.

Jednak jak wiemy lęk często może być bardzo irracjonalny i pojawiać się w różnorakich momentach życia powodując silne objawy stresu. Nerwica serca jest tutaj jednym z takich przykładów, kiedy osoba doświadcza silnych dolegliwości ze strony tego narządu w kontekście sytuacji stresowych. Dlaczego tak się dzieje?

Bezpośrednie przyczyny nerwicy serca leżą w procesach uczenia się naszego mózgu. Organizm, który często będzie doświadczał silnego stresu wypracuje pewien mechanizm reakcji, który zostanie utrwalony w określonych strukturach naszego układu nerwowego. Za regulacje lęku i strachu w naszym mózgu odpowiada taka struktura jak ciało migdałowate. Co ciekawe może ono przetwarzać informacje o zagrożeniu i wzbudzać w nas stan lęku jeszcze zanim świadoma część naszego mózgu pomyśli o tym, że się boi. Jest to kluczowe w napadzie objawów nerwicy serca, ponieważ to ciało migdałowate automatycznie powoduje wzbudzenie procesów fizjologicznych, np. przyspieszenie pracy serca czy objawy kołatania serca, jeszcze zanim zrozumiemy, że się boimy.

Kolejnym ważnym aspektem tego zjawiska jest fakt, że praca ciała migdałowatego jest niezależna od naszej woli, a więc nie jesteśmy w stanie świadomie zarządzać tym, aby wyłączyć w sobie lęk, przestać się bać i tym samym uspokoić nasze serce, by nie biło jak oszalałe. To właśnie ciało migdałowate jest głównym sprawcą objawów zaburzeń lękowych, również tych o podłożu somatycznym. Co więcej chroniczny stres i doświadczanie emocji takiej jak lęk, może uszkodzić pracę tej struktury, przez co nie jesteśmy w stanie radzić sobie z silnymi emocjami ani regulować naszego stresu.

Przyczyny nerwicy serca czy też objawów somatycznych nerwicy ze strony układu nerwowego to nie tylko doświadczanie emocji takich jak strach czy lęk. Nerwicy serca towarzyszą bowiem również emocje takie jak silna złość czy gniew. Co ciekawe przykładem zaburzenia pracy serca w kontekście odczuwania silnych emocji mogą być również emocje pozytywne. Historia pamięta przypadki, gdzie osoba doświadczyła problemów z sercem w wyniku dużej wygranej w lotto czy też sytuacji doświadczenia silnej radości i szczęścia.

Przyczyn nerwicy serca w kontekście zaburzeń psychicznych należy upatrywać m.in. w nieumiejętności radzenia sobie ze stresem. Osoby, które stosują nieadaptacyjne strategie radzenia sobie ze stresem o wiele częściej doświadczają zaburzeń lękowych i nerwicowych. Kolejnym przykładem przyczyn nerwicy serca będzie również tłumienie emocji takich jak strach, lęk czy nawet złość. Badania z zakresu psychosomatyki pokazują, że osoby które mają tendencję do tłumienia zarówno emocji pozytywnych jak i negatywnych o wiele częściej chorują na chorobę wieńcową oraz doświadczają zawału serca. Co więcej nerwica serca może dotyczyć również problemów z regulacją emocji, której podłożem jest aleksytymia, czyli ślepota emocjonalna. Nieumiejętność rozpoznawania swoich emocji i zarządzania nimi powoduje więc zawieszanie ich w ciele, a brak odreagowania psychicznego, przekłada się na odreagowanie fizyczne. Organizm bowiem chce poradzić sobie z nagromadzonym napięciem i stresem.

W kwestii tłumienia emocji i związanego z nimi napięcia, które osadza się w naszym ciele powodując zaburzenia nerwicowe możemy się odnieść do teorii psychoanalitycznych. Zygmunt Freud twierdził bowiem, że przyczyny nerwic dotyczą nieświadomych konfliktów wewnętrznych. Według Freuda tłumienie swoich popędów seksualnych i brak możliwości rozładowania nagromadzonego napięcia seksualnego powodowało silne wyparcie uczuć i emocji do nieświadomości. Z kolei wyparte uczucia chcąc znaleźć drogę ujścia przekładały się na wzmożoną pracę nerwowego układu autonomicznego i powodowały objawy somatyczne nerwicy serca.

Somatyzacja procesów psychicznych według Freuda dotyczyła stanu, kiedy wyparte treści nieświadome w naszej psychice próbują się przedrzeć do naszej świadomości by zostać uregulowane. Według Freuda początek zaburzeń nerwicowych dotykał momentu wczesnego dzieciństwa, relacji z rodzicami oraz tłumienia pierwszych podstawowych popędów u człowieka.

Obecnie uważa się, że przyczynami zaburzeń lękowych, w tym również nerwicy serca są m.in. wczesne doświadczenia traumatyczne czy też doświadczanie silnego stresu już w dzieciństwie. Objawy nerwicy serca zdecydowanie częściej pojawiają się u osób pochodzących z dysfunkcyjnych rodzin, o zaburzonych relacjach, gdzie dziecko od małego nie doświadczyło poczucia bezpieczeństwa. Wczesny stres przekłada się tutaj na większą wrażliwość układu nerwowego w życiu dorosłym i gorsze radzenie sobie z negatywnymi emocjami, a także niesie ryzyko zaburzeń psychicznych w późniejszym życiu.

Jak już wspomnieliśmy silny, chroniczny stres będzie powodował zaburzenia nazywane mianem ciężkiej nerwicy serca. Przyczyną rozwoju nerwicy serca będzie również doświadczenie silnych sytuacji stresowych czy sytuacji traumatycznych. Diagnoza nerwicy serca może więc dotyczyć osób z zespołem stresu pourazowego oraz tych, które doświadczyły traumy np. w wyniku wypadku, napadu, wojny czy innej katastrofy.

Do wywołania nerwicy serca mogą przyczynić się szczególnie silnie negatywne doświadczenia takie jak wieść o nagłej śmierci kogoś bliskiego, sytuacja bezpośredniego zagrożenia swojego życia, utrata pracy czy dachu nad głową.

Nerwica serca objawy

Objawy somatyczne nerwicy serca to głównie objawy płynące z ciała. Bardzo często somatyczne objawy nerwicy wegetatywnej czy nerwicy lękowej kojarzone są z dolegliwościami takimi jak zawał serca czy choroba wieńcowa.

Początkowo objawy nerwicy serca nie są utożsamiane z zaburzeniami na tle emocjonalnym czy psychicznym. Osoba z podejrzeniem nerwicy serca w pierwszym momencie trafia do lekarza pierwszego kontaktu, obawiając się, że ma choroby serca. Często po dłuższej diagnostyce okazuje się, że odczuwane objawy dotyczą nerwicy sercowej. Jednakże nerwica serca obejmuje nie tylko objawy kardiologiczne, ale również te pochodzące z układu pokarmowego. Co ciekawe dolegliwość taka jak nerwica serca objawy kaszel może również występować w przebiegu tego schorzenia.

Wśród charakterystycznych objawów nerwicy lękowej serca, które przypominać mogą zawał mięśnia sercowego możemy wymienić:

kołatanie serca,
przyspieszone bicie serca,
uczucie ucisku w klatce piersiowej,
kłucie w okolicach serca i klatce piersiowej,
duszności,
hiperwentylacja i krótki, płytki oddech,
suchość w ustach,
ucisk w gardle, tzw. kula w gardle,
pieczenie w przełyku i klatce piersiowej,
nudności i wymioty,
pocenie się,
drżenie ciała,
mrowienie w twarzy i kończynach,
drętwienie rąk i nóg,
zawroty głowy,
uderzenia gorąca.

Silna nerwica serca często może być mylona właśnie z atakiem serca i być traktowana jako zawał serca. W nerwicy serca niepokojące mogą być skoki ciśnienia tętniczego w szczególności u starszych osób. Wśród objawów nerwicy warto wspomnieć również o tych symptomach, które występują już ustąpieniu stresora i wyciszeniu silnego ataku paniki. Niespecyficznym objawem nerwicy może być:

duże zmęczenie fizyczne,
nieustające napięcie mięśni,
bóle głowy czy brzucha.

W nerwicy sercowej często diagnozuje się również zaburzenia hormonalne, które wiążą się głównie z wzmożoną pracą gruczołów takich jak nadnercza. Podłoże fizjologiczne nerwicy serca, wahania neuroprzekaźników i hormonów w organizmie, a także podwyższony poziom kortyzolu mogą objawiać się jako problemy z tarczycą.

Jednakże w momencie doświadczania ataku nerwicy sercowej osoby odczuwają również psychiczne objawy nerwicy lękowej. Objawy towarzyszące nerwicy serca to również:

uczucie silnego lęku i zagrożenia,
obawa o swoje zdrowie i życie,
lęk przed śmiercią,
wrażenie, że zaraz zwariuje,
uczucie odrealnienia,
problemy z koncentracją i uwagą,
splątanie,
problemy z pamięcią,
zaburzenia snu.

Co ciekawe niespecyficznym objawem nerwicy lękowej może być również stan depresyjny jaki pojawia się w odpowiedzi na przytłoczenie doświadczonymi objawami.

Diagnoza nerwicy serca

Objawy nerwicy serca z racji swojego charakteru mogą być często traktowane jako zawał serca. Osoba doświadczająca nerwicy stresowej nie jest w stanie rozpoznać czy w danym momencie doświadcza jedynie somatyzacji lęku i stresu, czy jednak realnie może grozić jej ryzyko zawału mięśnia sercowego. Dlatego też diagnoza nerwicy serca powinna być przeprowadzona przez specjalistę - lekarza pierwszego kontaktu czy też psychiatrę, aby odróżnić nerwicę serca od innych chorób. W przypadku nerwicy serca należy wykonać szereg podstawowych badań wykluczających inne możliwe choroby, których objawy mogą przypominać nerwicę serca. Badania które warto przeprowadzić w diagnozie problemu to m.in. badania krwi, badanie EKG czy USG serca.

Jest to szczególnie ważne, ponieważ odczuwane objawy towarzyszące nerwicy serca mogą przypominać poważną chorobę serca, dlatego też prawidłowa diagnoza nerwicy serca i rozpoznanie ewentualnych innych dolegliwości jest tutaj kluczowe. Wśród takich schorzeń wymienić możemy chociażby arytmię serce, nadciśnienie tętnicze, zapalenie osierdzia czy zapalenie mięśnia sercowego jako powikłanie niewyleczonej grypy. Oprócz chorób kardiologicznych, identyczne objawy jak w przypadku nerwicy serca mogą występować również w przebiegu zaburzeń hormonalnych takich jak nadczynność tarczycy, w której jednym z głównych objawów jest właśnie tzw. tachykardia i kołatanie serca.

Jak podają statystyki nerwica serca dotyka nawet 20-30 % Polaków. Nerwica serca pojawia się o wiele częściej u kobiet niż u mężczyzn. Wczesna diagnoza nerwicy serca pozwala na podjęcie odpowiedniego leczenia, bowiem nieleczona nerwica serca, może w przyszłości powodować poważną chorobę serca. Co więcej nerwica serca dotyka tak samo osoby młode jak starsze, jednakże o wiele częściej może ona występować u osób w podeszłym wieku. Nerwica serca zazwyczaj diagnozowana jest u osób pomiędzy 20 a 30 rokiem życia, a postać nerwicy serca świadczy najczęściej o prowadzeniu stresującego i niezdrowego trybu życia.

w jakich zaburzeniach pojawia się nerwica serca

Leczenie nerwicy serca

Leczenie nerwicy serca niekiedy wymaga postępowania terapeutycznego na kilku poziomach jednocześnie. W przypadku nerwicy serca należy w niektórych przypadkach oprócz leczenia psychiatrycznego włączyć również leczenie kardiologiczne. Nerwica serca obejmuje również leczenie chorób serca takich jak problemy z ciśnieniem tętniczym czy tachykardią, które to wymagają leczenia farmakologicznego. Silna nerwica serca może przeszkadzać w normalnym codziennym funkcjonowaniu.

Nieleczona nerwica serca powoduje wiele problemów na gruncie osobistym. Konsekwencje nerwicy serca skutkują tym, że osoba zaczyna się izolować się od wielu sytuacji społecznych, w których istnieje ryzyko wystąpienia nerwicy serca.

W radzeniu sobie z nerwicą serca kluczowa jest zmiana stresującego trybu życia i nauka konstruktywnych strategii radzenia sobie w przypadku sytuacji stresowych. Jak więc unikać nerwicy serca i poradzić sobie z jej objawami ?

Nerwica serca objawy leczenie

Postępowanie w przypadku dolegliwości jaką jest nerwica serca wymaga przede wszystkim psychoterapii jako głównej metody leczenia zaburzeń lękowych. Objawy psychologiczne nerwicy serca występujące w przebiegu zaburzeń lękowych wymagają zmiany sposobów interpretowania i reagowania na sytuacje stresowe. Podłoże emocjonalne nerwicy serca jest głównym obszarem nad jakim pracuje się w psychoterapii.

W wielu przypadkach leczenie nerwicy serca zarówno obejmuje stosowanie psychoterapii jak i leczenia farmakologicznego w postaci leków psychiatrycznych. Oprócz objawów nerwicy które mają podłoże psychiczne, należy również pamiętać o tym, że objawy nerwicy serca związane są również z wzmożoną pracą tego narządu. Dlatego też w przypadku nerwicy serca powinna być uwzględniona terapia farmakologiczna, która pozwoli wspomóc nadaktywny autonomiczny układ nerwowy. Dzięki odpowiednio dobranym lekom objawy powodujące nerwice mogą ustąpić i przynieść ulgę dla osoby chorej.

Nerwica serca objawy - leczenie farmakologiczne powinno wiązać się głównie z uregulowaniem zaburzonej pracy neuroprzekaźników, w tym głównie adrenaliny oraz poziomu kortyzolu. Dzięki temu pobudzenie fizjologiczne, które sprawia nerwica serca może zostać wyciszone. Nieleczona nerwica serca może przyczyniać się do uszkodzenia pracy autonomicznego układu nerwowego i zmniejsza skuteczność późniejszej terapii.

W nerwicy serca zastosowanie znajdą przede wszystkim szeroko rozumiane techniki relaksacyjne, które pozwalają wyciszyć układ nerwowy. W przypadku leczenia nerwicy lękowej czy też nerwicy serca szczególnie ważne jest oswajanie się z uczuciem lęku oraz szeregu objawów odczuwanych na skutek nerwicy serca. Techniki oddechowe, treningi relaksacji neuromięśniowej oraz aktywizacja nerwu błędnego pozwala na obniżenie poziomu kortyzolu.

Objawy napięcia w ciele spowodowane nerwicą serca zostają zniwelowane, a osoba uczy się metod samouspokojenia się i autorelaksacji.

Jeśli chodzi więc o zapobieganie nerwicy serca bardzo ważna jest umiejętność zarządzania stresem oraz stosowanie konstruktywnych strategii radzenia sobie w momentach stresowych. Dostosowanie nowego trybu życia i wprowadzenie prozdrowotnych aktywności pomoże w leczeniu objawów nerwicy serca.

Literatura

Cierpiałkowska,L., Psychopatologia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 2021.

Bilikiewicz, A,. Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2014.