Style przywiązania - ich rodzaje i wpływ na związki

Spis treści:

Style przywiązania - czym jest przywiązanie w relacjach?

Na wstępie poruszymy zagadnienie jakim jest teoria przywiązania Bowlby. Zgodnie z teorią przywiązania zaproponowaną przez Johna Bowlby’ego każdy człowiek wyposażony jest w naturalną zdolność do tworzenia bliskich relacji emocjonalnych z najbliższymi osobami ze swojego otoczenia. Kształtowanie się stylu przywiązania zachodzi już na bardzo wczesnych etapach dzieciństwa i jest podstawowym elementem natury ludzkiej.

Definicja stylu przywiązania zaproponowana przez Bowlby’iego mówi, że jest to pewna forma zachowania ludzkiego, która ma na celu osiągnąć i utrzymać bliskość z konkretną i wyróżnioną osobą, najczęściej tą, która jest naszym opiekunem.

Style przywiązania Bowlby określa jako więź uczuciową, która początkowo ustalona określa pewną tendencję do wchodzenia w relacje. We wczesnym dzieciństwie dziecko tworzy więź przywiązania z osobą, z którą ma ono najczęstszy kontakt i która stanowi dla niego źródło bogatej stymulacji sensorycznej. Najczęstszą osobą, która staje się taką figurą przywiązania jest matka.

Charakterystyka teorii przywiązania mówi, że wszystkie wczesnodziecięce doświadczenia, w kontekście relacji z innymi przekładają się na nasze późniejsze funkcjonowanie w dorosłości, a przede wszystkim mogą mieć znaczący wpływ na kształtowanie się relacji romantycznych z naszymi partnerami. Podstawowe style przywiązania kształtujące się we wczesnej relacji z matką stanowią swoistą matrycę, która wyznacza kształt dla późniejszych relacji.

Własny styl przywiązania jest tutaj definiowany jako stopień poczucia zaufania i bezpieczeństwa odczuwanego w relacji. Podstawowe style przywiązania kształtują się już w niemowlęctwie i mogą w pierwotnej wersji funkcjonować przez całe dorosłe życie. Różne style przywiązania jakie wymienia Bowlby różnią się między sobą jakością tworzenia relacji i tendencją do funkcjonowania w związkach z innymi.

Charakterystyka teorii przywiązania stworzona przez Bowlby’iego rzuciła nowe spojrzenie na kształtowanie się związków miłosnych i funkcjonowanie ludzi w relacjach. Badacze tego zjawiska wyodrębnili pojęcie jakim jest proces przywiązaniowy, który występuje u partnerów w relacji, a w którym występują podobne zależności, jak w relacji pomiędzy niemowlęciem, a jego matką. Co więcej osobisty i własny styl przywiązania oraz behawioralna i emocjonalna dynamika relacji niemowlę - dorosły jest zależna od tego samego procesu biologicznego w mózgu i jest identyczna, jak w związkach romantycznych.

Dziecko w sytuacji zagrożenia bliskości z tzw. figurą przywiązania, czyli najczęściej matką odczuwa silny lęk i niski poziom zaufania jeśli nie otrzymuje dostatecznego wsparcia. Sytuacje takie jak separacja czy choroba powodują, że dziecko dąży do otrzymania wsparcia i bliskości ze strony opiekuna - podobnie jak partner oczekuje wsparcia emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa w związku miłosnym. Badacze koncepcji miłości tacy jak Stenberg, który stworzył trójczynnikową teorię miłości, zauważają istotne podobieństwo między wzorami przywiązania w dzieciństwie, a stylami przywiązania u dorosłych. Różne style przywiązania jakie występują u osób w dorosłości wiążą się z różnymi doświadczeniami, a zarazem zaniedbaniami ze strony rodziców.

Rodzaje stylów przywiązania

Bezpieczny styl w dzieciństwie jest najlepszym co dziecko może otrzymać od swoich rodziców i opiekunów. Poziom bezpiecznego stylu przywiązania utożsamiany jest z równowagą emocjonalną, poczuciem bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego. Osoby, u których dominuje bezpieczny styl przywiązania są otwarte na świat i relacje.

Mają również zdolność do przyjmowania tego co świat im daje, a poza tym są podatne na uczenie się, zmianę oraz przyjmowanie i dawanie. Bezpieczny styl przywiązania charakteryzuje się poczuciem, że jestem wart miłości i kochania, świat i inni mają mi coś do podarowania, a przede wszystkim, że mogę w tym świecie i z innymi ludźmi czuć się bezpiecznie i dobrze.

Niestety nie u wszystkich kształtuje się bezpieczny styl w dzieciństwie - wyróżnić możemy również pozabezpieczne style przywiązania takie jak:

styl lękowo- ambiwalentny,
styl unikający,
styl zdezorganizowany.

Charakterystyka stylów przywiązania mówi, że te cztery style przywiązania kształtujące się u maluchów w dzieciństwie odpowiadają czterem stylą przywiązania u osób dorosłych.

Lękowo- ambiwalentny styl przywiązania charakteryzuje się poczuciem odrzucenia ze strony innych i przejawia się często dużą emocjonalnością i chwiejnością. Ponadto styl lękowo-ambiwalentny cechuje osoby nieustannie zaniepokojone o swoją relację i przejawiające obawy o utratę ukochanej osoby. Dzieci, które charakteryzują się lękowo- ambiwalentnym stylem przywiązania często reagują złością i biernością na głównego opiekuna, czyli matkę.

Najczęściej cechują się również ambiwalencją w chęci zbliżenia się do matki i bycia z nią blisko, a potrzebą oddalenia się od niej w celu eksplorowania świata. Styl lękowo- ambiwalentny najczęściej dotyczy tych osób, które w dzieciństwie doświadczyły niepewnej relacji z opiekunem. Matki takich dzieci najczęściej zachowywały się nieprzewidywalnie, raz mogły być czułe i opiekuńcze, by zaraz zachowywać się odrzucająco i wrogo względem dziecka.

Przykładem jest matka, która sama cechuje się emocjonalnym reagowaniem oraz która spełnia tylko niektóre potrzeby dziecka. Najczęściej stara się podporządkować sobie dziecko, przez co nie wyraża wprost komunikatów o tym, że czuje się odrzucona, gdy dziecko się oddala, ale stara się zniechęcić malucha do eksplorowania świata.

Osoby o unikającym stylu przywiązania z kolei nie odczuwają satysfakcji i zadowolenia z bliskich relacji z innymi. Mają problem z zaufaniem innym, a wizja zależności od innych czy zbliżenia się do partnera wywołuje w nich wręcz lęk i opór. Bliskie związki wywołują w nich obawy o utratę swojej autonomii, przez co często dystansują się wobec partnera. Rzadko interesuje ich poszukiwanie bliskości z innymi czy też angażowanie się uczuciowe w związki miłosne.

Osoby o unikającym stylu przywiązania charakteryzują się przede wszystkim niezależnością oraz samowystarczalnością. Bowiem z góry twierdzą, że inni ludzie oraz związek nie są w stanie zapewnić im poczucia bezpieczeństwa czy też opieki ze strony partnera. Dzieci, u których rozwinął się unikowy styl przywiązania najczęściej charakteryzują się pozornym jedynie “spokojem” w odpowiedzi na odejście matki czy też jej powrót.

Można by powiedzieć, że dzieci o tym stylu przywiązania niejako pogodziły się wewnętrznie z tym, że proszenie o uwagę, miłość czy wsparcie i tak nie spotka się z pożądaną odpowiedzią. Matki takich dzieci najczęściej cechuje chłód emocjonalny, wycofanie i brak zainteresowania dzieckiem. To co charakterystyczne u takich matek, to brak responsywności na komunikowane przez dziecko potrzeby, a czasami wręcz jawne karanie czy odrzucanie dziecka.

Przywiązanie zdezorganizowane z kolei cechować będzie te dzieci, które jednocześnie czują się bezpiecznie w relacji z opiekunem, ale również mogą odczuwać brak zaufania i poczucie zagrożenia. Dzieci, które cechuje przywiązanie zdezorganizowane najczęściej odczuwają przerażenie wobec swoich opiekunów. Najczęściej również dziecko, u którego rozwija się zdezorganizowany styl przywiązania narażone jest na sprzeczne komunikaty i sygnały. Powoduje to, że nie wie ono czy powinno pragnąc bliskości z rodzicem czy raczej się jej obawiać.

co wpływa na styl przywiązania?

Znaczenie stylów przywiązania w dzieciństwie

Osoby, u których na bazie wczesnych relacji z opiekunem, czyli figurą przywiązania wykształcił się pozabezpieczny styl przywiązania występuje zniekształcenie w postrzeganiu relacji, ludzi i świata. Osoby z wyżej wymienionymi stylami przywiązania choć będą się między sobą różnić wieloma cechami i zachowaniami to łączyć będzie je jedno - głęboko zakorzenione przekonania związane z własna bezwartościowością, brakiem zaufania do siebie i innych, a także z poczuciem zależności.

Wykształcony w dzieciństwie styl przywiązania wpływa ogromnie na całe dorosłe życie osoby. Chodzi tu nie tylko o to, że styl przywiązania kształtuje późniejszy sposób wchodzenia w relacje z partnerami, ale również że stanowi on podłoże wielu późniejszych problemów. Pozabezpieczny styl przywiązania przejawia się najczęściej zaburzeniami osobowości czy też występowaniem innych zaburzeń psychicznych takich jak zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne, zaburzenia psychotyczne czy trauma relacyjna.

Styl przywiązania występuje jako jeden z najważniejszych elementów tego, jak postrzegamy świat i ludzi, a przede wszystkim jak widzimy samych siebie w świecie i co o sobie myślimy. Wykorzystanie figury przywiązania w życiu dorosłym jest czymś naturalnym i wiąże się z utrwalonym latami wzorcem tego jak bliska osoba może nas traktować oraz jak my możemy na to traktowanie odpowiadać.

Znaczenie stylów przywiązania w związku

Znaczenie stylów przywiązania w związku wiąże się nie tylko z funkcjonowaniem w relacji miłosnej, ale również z tym jak w te związki wchodzimy oraz jaką mają one dla nas wartość. Przykładowo osoby z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania będą poszukiwać relacji i bliskości, a przede wszystkim robić wszystko aby nie zostać odrzucone. Lękowo - ambiwalentny styl w związku często może powodować, że relacje interpersonalne są mocno burzliwe, pełne kłótni czy kryzysów.

Styl przywiązania a relacje z innymi - osoby z unikającym stylem przywiązania, jak wspomnieliśmy wcześniej będą raczej bierne w poszukiwaniu bliskości, natomiast osoby o zdezorganizowanym stylu przywiązania często będą zawieszone pomiędzy pragnieniem bliskości, a obawą przed nią.

Style przywiązania w związku często utożsamiane są z wieloma kryzysami w relacji, a także nierzadko są powodem zakończenia związku miłosnego. Styl przywiązania oparty na bezpieczeństwie powoduje, że osoby czerpią satysfakcję z bliskiej relacji i akceptują zachowania partnera dążące do bliskości i jej zwiększania. Cechują się również większą wyrozumiałością co do zachowań partnera i dążą do wzajemnego wspierania się.

Rozpoznanie własnego stylu przywiązania

Rozpoznanie stylu przywiązania często nie jest takie łatwe, jak mogłoby się wydawać. Jeśli więc zauważymy u siebie pozabezpieczny styl przywiązania powinniśmy się zgłosić do specjalisty - psychologa czy psychoterapeuty, który pozwoli nam postawić trafną diagnozę.

Psycholog może również wykonać test stylów przywiązania, który obok wywiadu pozwala określić, który styl przywiązania nas dotyczy. Test stylów przywiązania jaki możemy spotkać w psychologii to Kwestionariusz KSP inaczej mówiąc Kwestionariusz Stylów Przywiązaniowych. Jest on profesjonalnym narzędziem badawczym wykorzystywanym jedynie przez psychologów.

Konsekwencje stylów przywiązania

Zwolennicy teorii przywiązania zgodnie twierdzą, że pozabezpieczne wzorce przywiązania prowadzą do rozwoju wielu psychopatologii. Konsekwencje stylów przywiązania najczęściej odbijają się w zaburzeniach osobowości, jakie prezentują się w dorosłym życiu.

Najbardziej dysfunkcyjny okazuje się zdezorganizowany styl w dzieciństwie oraz unikający styl przywiązania. Styl przywiązania wykształcony w dzieciństwie i utrwalany latami wpływa przede wszystkim na kształtowanie się osobowości. Przywiązanie i więzi interpersonalne są jednym z ważniejszych aspektów w jakich funkcjonuje nasza osobowość. Każdy pozabezpieczny styl przywiązania niebezpieczny jest dla naszej osobowości, ponieważ powoduje często trwałe zniekształcenia w myśleniu, postrzeganiu, emocjonalności i reagowaniu na innych.

Zaburzenia osobowości odzwierciedlają bardzo często dorosłe style przywiązania. Przykładowo lękowo ambiwalentny styl w dzieciństwie bardzo często może powodować rozwój osobowości typu borderline, czyli tzw. osobowości chwiejnej emocjonalnie czy też osobowości zależnej.

Unikający styl przywiązania z kolei będzie cechować osoby z osobowością unikającą czy paranoiczną. Mieszany styl przywiązania bardzo często występuje u osób, u których widoczny jest rys zaburzeń osobowości jednak ciężko dokładnie sprecyzować konkretne zaburzenie osobowości. Mówi się wtedy o tzw. zaburzeniach osobowości mieszanych, w których występują objawy pasujące do grupy zaburzeń osobowości z danej wiązki, np. wiązki A, B czy C.

konsekwencje poza bezpiecznego stylu przywiązania

Naprawa stylu przywiązania - czy jest możliwa?

Podobnie jak w przypadku terapii zaburzeń osobowości jest możliwa zmiana funkcjonowania i wyeliminowanie dysfunkcyjnych zachowań, tak samo możliwa jest zmiana stylu przywiązania. W przypadku radzenia sobie z pozabezpiecznymi stylami przywiązania kluczowa jest psychoterapia.

Warto również wiedzieć, że radzenie sobie ze zdezorganizowanym stylem przywiązania może być stosunkowo najcięższym procesem, wymagającym czasu i cierpliwości. Jednakże możliwe jest wypracowanie nowych, bardziej konstruktywnych zachowań, natomiast nie chodzi o nieustanne uciekanie się do figury przywiązania i postępowanie w dysfunkcyjny sposób.

Bezpieczny styl przywiązania - możliwości w terapii

Bezpieczny styl przywiązania wyniesiony z domu to jak bezpieczna baza wpływająca na prawidłowy rozwój emocjonalny u dziecka. Jak zbudować bezpieczny styl przywiązania u dziecka? Przede wszystkim kluczowe jest bycie wyczulonym i zorientowanym na potrzeby dziecka od pierwszych dni jego życia. Matka, która jest w realnym i uważnym kontakcie z dzieckiem i umie adekwatnie odzwierciedlać potrzeby dziecka zwłaszcza te emocjonalne, sprawia, że dziecko zyskuje poczucie, że świat jest bezpiecznym miejscem, który zaspokaja jego potrzeby, daje wsparcie i opiekę.

Rodzicielstwo bliskości pozwala więc na budowanie zdrowej, bezpiecznej więzi z dzieckiem. Dlatego właśnie wczesne relacje z rodzicami mają tak ogromny wpływ na kształt naszych relacji w życiu dorosłym.

Psychoterapia, a style przywiązania

Style przywiązania niestety często powodują szereg zaburzeń psychicznych, których leczenie powinno koncentrować się głównie na psychoterapii. Terapeuci pracujący z osobami o pozabezpiecznych stylach przywiązania często na początku spotykają się z takimi objawami jak fobia społeczna, ataki paniki czy lęk uogólniony, a także zaburzenia depresyjne. Dysfunkcyjne style przywiązania dzieci, powodują również że osoby dorosłe borykają się z objawami zaburzeń więzi czy traumy relacyjnej.

Style przywiązania specyficzne jak styl lękowo ambiwalentny czy unikający powodują często rozwój zaburzeń osobowości, co z kolei oznacza podjęcie specjalistycznej psychoterapii. W przypadku leczenia zaburzeń osobowości czy też pracy nad pozabezpiecznymi stylami przywiązania skuteczną formą terapii jest psychoterapia poznawczo-behawioralna.

Radzenie sobie z unikającym stylem przywiązania to w dużej mierze praca nad zmianą naszego myślenia i reagowania, a także skupienie się nad “unikaniem unikania”. Tutaj sprawdzi się bardzo dobrze klasyczna terapia CBT, ale również terapia ACT czy też inne terapie 3 fali.

Radzenie sobie z ambiwalentnym stylem przywiązania również może polegać na terapii poznawczo-behawioralnej. Jednakże w przypadku leczenia osobowości typu borderline najczęściej stosuje się przeznaczoną do tego typu leczenia terapię DBT - tzw. terapię dialektyczno-behawioralną.

Radzenie sobie z ambiwalentnym stylem przywiązania może skutecznie przebiegać również w procesie psychoterapii psychodynamicznej, która pozwoli skupić się na nieuświadomionych konfliktach wewnętrznych i wypartych wspomnieniach z wczesnego dzieciństwa. Podobnie również jeśli chodzi o radzenie sobie z unikającym stylem przywiązania czy też stylem zdezorganizowanym. Psychoterapia psychodynamiczna bowiem, pozwoli skupić się nad wczesnymi relacjami z opiekunami, a więc będzie uwzględniać podstawowe przyczyny występujących zaburzeń.

Bardzo często radzenie sobie z pozabezpiecznymi stylami przywiązania koncentruje się na pomocy jaką jest terapia par. Style przywiązania w związku uwidaczniają się bowiem najlepiej i są najczęstszą przyczyną zgłaszania się na terapię dla par.

Wpływ stylu przywiązania na związek powoduje, że partnerzy szukając często ratunku dla swojej relacji sięgają po pomoc specjalisty czyli terapeuty par, ponieważ sami czują się bezsilni.

Literatura

Gawda B., Czubak, K. (2012). Style przywiązania, a cechy zaburzeń osobowości,

Studia Psychologica UKSW 12(2) 2012 s. 37-54

Liberska H., Suwalska D. (2011). Styl przywiązania a relacje partnerskie we wczesnej dorosłości, PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, 2011 * tom 16, nr 1 s. 25–39.

Style przywiązania i ich wpływ na dorosłe życie