Syndrom FOMO czyli lęk przed odłączeniem od sieci

Syndrom FOMO - charakterystyka, znaczenie w psychologii

Syndrom FOMO czy też zjawisko FOMO - skrót z angielskiego Fear of missing out - to inaczej mówiąc zjawisko bycia pominiętym czy też odłączonym. Z języka angielskiego człon missing out oznacza bycie odłączonym, wykluczonym, natomiast człon fear of missing będzie dotyczył lęku przed brakiem. 

Syndrom FOMO w tym kontekście oznacza lęk przed odłączeniem od Internetu czy mediów społecznościowych, co wiąże się z niemożnością bycia na bieżąco z tym co dzieje się w sieci, a  dokładniej na portalach społecznościowych.

 

Zjawisko FOMO wiąże się z występowaniem stanów lękowych w sytuacjach, gdy osoba nie ma możliwości dostępu do urządzeń elektronicznych, dzięki którym może być obecna w Internecie lub też nie ma możliwości połączenia się z siecią internetową. To właśnie Internet gwarantuje możliwość korzystania z mediów społecznościowych i to nawet z kilku portali jednocześnie, gdzie możemy obserwować innych na całym świecie. 

Ubiegła dekada to czas potężnego rozwoju komunikacji w Internecie i powstawania coraz to nowszych aplikacji, które pozwalają na przeróżne możliwości interakcji z innymi osobami na całym świecie. Korzystanie z telefonu komórkowego  z dostępem do Internetu stało się wręcz rzeczą naturalną wśród młodych osób. 

To właśnie nastolatki oraz młodzi dorośli to największa grupa, która ma syndrom FOMO. Postępujący rozwój technologii pozwolił na rozwój wielu mediów społecznościowych takich jak Facebook, Twitter, YouTube, Instagram, Snapchat czy TikTok. Dlatego też posiadanie konta w różnego rodzaju mediach społecznościowych obecnie jest jedną z naturalnych czynności jakie wykonuje się każdego dnia.
 

Syndrom FOMO dotyczy szczególnie pokolenia milenialsów, które to nie wyobraża sobie życia bez korzystania z nowej formy mediów. Chociaż osoba dotknięta syndromem FOMO odczuwa lęk głównie przed nieobecnością w mediach społecznościowych, to syndrom FOMO dotyczy również innych aktywności.  Objawy syndromu FOMO to również nieobecność na ważnym wydarzeniu kulturalnym np. na koncercie, imprezie czy obecności na kursie i szkoleniu - wszędzie tam gdzie występuje duży przekaz informacji i komunikacji między ludźmi. 

Według psychologów zjawisko FOMO nie może być traktowane jako samo uzależnienie od Internetu, ponieważ syndrom FOMO polega na silnej potrzebie przynależności do jakiejś grupy. Potrzeba przynależności jest jednym z głównych filarów potrzeb każdego człowieka i znajduje swoje konkretne miejsce w modelu jakim jest piramida potrzeb Maslowa - psychologa zajmującego się zjawiskiem motywacji i teorii potrzeb. 

Maslow wyróżnia w tym modelu 5 głównych grup potrzeb, które ułożone są hierarchicznie oraz mówi, że dana potrzeba może być spełniona dopiero wtedy, kiedy zostanie spełniona potrzeba niższego rzędu.
 

Piramida potrzeb Maslowa uwzględnia:
 

1. Potrzeby fizjologiczne

2. Potrzeba bezpieczeństwa

3. Potrzeba przynależności

4. Potrzeba szacunku i uznania

5. Potrzeba samorealizacji

Potrzeba przynależności jest usytuowana na 3 miejscu, po potrzebach fizjologicznych będących podstawą całej piramidy oraz po potrzebach bezpieczeństwa. Spełnienie potrzeb związanych z przynależnością gwarantuje możliwości spełnienia kolejnych potrzeb takich jak uznanie, sympatia i szacunek oraz idąc dalej możliwość realizacji własnego potencjału. 

W przypadku FOMO wydawać może się, że osoby cierpiące na ten syndrom mogą mieć problemy osobowościowe związane z poczuciem przynależności. Dlatego też syndrom FOMO oznacza usilne szukanie możliwości zaspokojenia tejże potrzeby. 
 

Syndrom FOMO, a spożywanie alkoholu 

Co ciekawe dzięki wielu badaniom udało się zauważyć, że istnieje związek pomiędzy wysokim poziomem FOMO, a podwyższonym wskaźnikiem spożywania alkoholu. Psycholodzy uznają, że wynika to z faktu, iż wiele treści prezentowanych w mediach społecznościowych wiąże się z udziałem w wielu eventach - wydarzeniach rozrywkowych czy imprezach.

To właśnie tam najczęściej pojawiają się różne substancje psychoaktywne jak narkotyki czy alkohol. Osoby cierpiące na objawy FOMO, które często korzystają z użytkowania portali społecznościowych są więc o wiele częściej narażene na te posty czy relacje, które prezentują wiele takich rozrywek. Nasilenie objawów FOMO może więc mieć realne przełożenie na duże ilości spożywanego alkoholu.

Wiele osób posiadających spore grono obserwatorów staje się dla innych swego rodzaju “lifestylowym autorytetem”. Dlatego też  wiele osób, które wzorują się tym, co przekazują media społecznościowe ma syndrom FOMO oraz o wiele częściej biorą one udział w wielu eventach i sięgać po alkohol. 
 

Przyczyny FOMO

Współczesna psychologia, a zwłaszcza dziedzina psychologii społecznej stara się ustalić jakie mogą być przyczyny FOMO, między innymi po to, by wiedzieć jak zapobiegać temu zjawisku i wspierać działania w profilaktyce syndromu FOMO.
 

Wyniki badań jakie udało się do tej pory przeprowadzić w obszarze uzależnienia od Internetu i mediów społecznościowych pozwalają twierdzić, że  syndrom FOMO dotyczy intensywności korzystania z mediów społecznościowych.

Osoby, które systematycznie i z dużą częstotliwością udostępniają posty z własną autoprezentacją, dzielą się prywatnymi informacjami ze swoją społecznością z życia oraz posiadają szeroko rozbudowana sieć kontaktów charakteryzują się wysokim poziomem FOMO. 

Wśród takich dysfunkcyjnych sposobów używania telefonu komórkowego możemy wymienić:
 

• użytkowanie smartfona, które jest nieadekwatne do naszych realnych potrzeb,

• impulsywne sprawdzanie smartfona bez konieczności jego używania,

•  częste sprawdzanie mediów społecznościowych w ciągu dnia,

• syndrom FOMO dotyka osoby, które oprócz prywatnego korzystania z mediów społecznościowych, zmuszone są do korzystania z nich również zawodowo.

Osoby z syndromem FOMO potrzebę bycia online utożsamiają z potrzebą autoprezentacji oraz akceptacji swojej grupy odbiorców. FOMO dotyka więc przede wszystkim osoby, które mogą cierpieć na niskie poczucie własnej wartości i kłopoty z samooceną. Tymczasem syndrom FOMO  jak podają psycholodzy kliniczni może w nasilonej formie dawać nawet objawy przypominające ból czy wywołujące uczucie zagrożenia. Zwiększone nasilenie objawów FOMO wpływa również na biologiczne uwarunkowania funkcjonowania mózgu. 

Objawy FOMO
 

Objawy FOMO Fear of missin out  mogą przypominać objawy odstawienne widoczne w przypadku różnego rodzaju innych uzależnień behawioralnych.  Osoba dotknięta syndromem FOMO z reguły cierpi na podstawowy objaw, czyli obecność silnego lęku związanego z brakiem dostępu do smartfona czy portali społecznościowych.

 

Typowe objawy syndromu FOMO, które pozwalają nam rozpoznać syndrom FOMO to:
 

• ciągłe korzystanie ze smartfona i trudności w odłożeniu go chociaż na chwile,

• ciągłe sięganie po smartfona nawet w sytuacjach, gdy jesteśmy czymś zajęci np. pracujemy,

• impulsywne sprawdzanie mediów społecznościowych w momencie gdy rozmawiamy z kimś, jesteśmy na spotkaniu z drugą osobą/grupą,

• nieustanne sprawdzanie swoich profili w mediach społecznościowych i potrzeba bycia na bieżąco z tym co się dzieje w sieci,

• przymus bycia na bieżąco z nowinkami, wydarzeniami, plotkami, muzyką czy serialami,

• ciągłe fotografowanie wszystkiego dookoła,

• relacjonowanie codziennych zdarzeń i sytuacji ze swojego życia,

• spędzanie czasu w mediach społecznościowych jako sposób spędzania czasu samotnie - forma radzenia sobie z samotnością.

Dodatkowo syndrom FOMO oznacza również występowanie objawów nie związanych z korzystaniem ze smartfonów i Internetu. Osoba dotknięta syndromem FOMO odczuwa również:

• przymus uczestniczenia w wydarzeniach towarzyskich,

• chodzenie na spotkania na imprezy nawet jeśli nie czujemy się na siłach,

• branie udziału w różnych spotkaniach czy wydarzeniach, a także odwiedzanie miejsc tylko po to, by móc pochwalić się w sieci, że brało się w nich udział,

• strach przed niebyciem tam, gdzie dzieje się coś ważnego.

Jak radzić sobie z FOMO

Biorąc pod uwagę, że syndrom FOMO polega na braku zaspokojenia niektórych potrzeb i występowaniu lęku, to właśnie nad tymi obszarami warto skupić się najbardziej w celu poradzenia sobie z tym zjawiskiem. 

Powinniśmy się skupić przede wszystkim na zrozumieniu czego brakuje nam w życiu najbardziej i co staramy sobie zrekompensować intensywnym życiem w mediach społecznościowych. Silna potrzeba przynależności, relacji i akceptacji jaka występuje w przypadku syndromu FOMO, powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w świecie realnym.

W profilaktyce syndromu FOMO bardzo ważne jest również pracowanie nad napięciem, niepokojem i lękiem jaki osoba z syndromem FOMO odczuwa. Pomogą w tym wszelkiego rodzaju techniki relaksacji i medytacji, które pozwolą na uspokojenie ciała i umysłu. Warto również zadbać o jakość spędzania czasu wolnego. Jeśli do tej pory jedyną alternatywą spędzania wieczorów czy wolnego czasu było kilkugodzinne surfowanie po Internecie, to należy teraz znaleźć inną formę aktywności. 

Często bycie w świecie mediów społecznościowych daje nam uczucie radości, pobudza naszą wyobraźnie oraz zaspokaja naszą ciekawość świata, dlatego też warto spróbować poszukać takich form spędzania czasu, które również zaspokoją te obszary.

U osób z syndromem FOMO potrzebę podejmowania aktywności spełni zaangażowanie się  w aktywność fizyczną, zwłaszcza tą na świeżym powietrzu w formie spacerów, wyjścia na rower czy rolki. Kolejny świetny pomysł to znalezienie dla siebie pasji i hobby, które pozwolą na realizację swojej kreatywności i wewnętrznego potencjału, a dodatkowo zbliżą nas do kontaktu z innymi. U osób z syndromem FOMO należy pamiętać aby przenosić swoją uwagę, spędzanie wolnego czasu i aktywność w stronę realnego świata. 

W przypadku radzenie sobie z syndromem FOMO należy wprowadzić  tzw. cyfrowy detoks. W profilaktyce syndromu FOMO, tak samo jak w przypadku innych form uzależnień behawioralnych czasowe odstawienie nałogowego zachowania może stopniowo uwalniać nas od niego. Detoks cyfrowy oznacza wprowadzenie osobie uzależnionej od mediów społecznościowych okresu czasu, kiedy zrezygnuje całkowicie z używania telefonu komórkowego i Internetu.

Detoks cyfrowy wiąże się z wprowadzeniem do naszego stylu życia dbałości o nasz dobrostan psychiczny, również dobrostan cyfrowy. Taka praktyka pozwoli nam znaleźć balans pomiędzy korzystaniem z portali społecznościowych, a umiejętnością bycia offline i angażowania się w inne czynności. 

Jak pokazują statystyki około 16 % Polaków korzystających z Internetu ma syndrom FOMO odznaczający się wysokim nasileniem. Tymczasem syndrom FOMO o niskim nasileniu ma jedynie 19 % Polaków użytkujących Internet w świecie mediów społecznościowych.
 

Psychoterapia a uwolnienie się od syndromu FOMO

 

W sytuacji, gdy objawy syndromu FOMO całkowicie nas obezwładniają oraz czujemy się zdominowani przez media społecznościowe, tym samym nie mając już kontroli nad ich użytkowaniem warto zwrócić się po pomoc do specjalisty - psychoterapeuty. Nie należy ulegać myśleniu, że syndrom FOMO oznacza wyrok, ponieważ da się z nim skutecznie walczyć. 

Psychoterapeuta dzięki posiadanym kwalifikacjom i doświadczeniu będzie mógł postawić rzetelną diagnozę syndromu FOMO oraz podjąć odpowiednią interwencję terapeutyczną, aby pomóc nam poradzić sobie z tym problemem. 

Dodatkowo psychoterapia pozwoli nam również radzić sobie ze stresem czy lękiem, a także dzięki niej będziemy mogli nauczyć się konstruktywnych i pomocnych sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami. Proces ten pomoże nam poradzić sobie również z czynnością jaką jest nałogowe sprawdzanie mediów społecznościowych.  Co ważne, u osób z syndromem FOMO sprawdzi się również zrozumienie destrukcyjnej strony uzależnienia od Internetu i korzystania z portali społecznościowych. U niektórych osób z syndromem FOMO sprawdzi się również terapia uzależnień, która pomoże osobie uzależnionej od Internetu i mediów społecznościowych. 

Test  FOMO

W przypadku syndromu FOMO możemy wykonać specjalny test FOMO, który pozwala rozpoznać syndrom FOMO. Obecnie występują dwa testy pozwalające rozpoznać syndrom FOMO - kwestionariusz psychologiczny składający się z 4 pytań ułożony przez badaczy z USA - Abla, Buffa i Burra oraz kwestionariusz ułożony z 10 pytań zbudowany przez zespół Przybylskiego i Murayama. 

Literatura

Tomczyk, Ł, FOMO (Fear of Missing Out) - Wyzwanie diagnostyczne i edukacyjne, Lubelski Rocznik Pedagogiczny, T. XXXVII, z. 3 – 2018.