Syndrom sztokholmski - objawy, leczenie, syndrom sztokholmski w związku

Jak rozpoznać syndrom sztokholmski?

Inaczej nazywany "syndrom uwięzi psychicznej" lub "syndrom niewoli emocjonalnej" - to właśnie syndrom sztokholmski przejawiający się jako stan, który może wystąpić u osób przetrzymywanych, porwanych lub ofiar przemocy. Symptomy syndromu sztokholmskiego dotyczą ofiar, które zaczynają wykazywać pozytywne emocje dla oprawcy, jest on określany jako pozytywny stan emocjonalny łączący ofiarę ze swoim oprawcą.

Co dokładnie znaczy mieć zespół sztokholmski? Jak go rozpoznać oraz jaka jest historia syndromu sztokholmskiego? Kiedy po raz pierwszy wprowadzono definicję syndromu sztokholmskiego? Co przyczynia się do rozwoju syndromu sztokholmskiego i czy sztokholmski syndrom można również używać w określeniu do toksycznej relacji w związku?

Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w naszym artykule. Dodatkowo przyjrzymy się temu, co może być przykładem syndromu sztokholmskiego, jak wygląda leczenie syndromu sztokholmskiego, jak wyleczyć syndrom sztokholmski, oraz czy wszystkie ofiary przemocy (w tym ofiary przemocy domowej) cierpią na zespół sztokholmski.

Co to znaczy mieć zespół sztokholmski i co przyczynia się do rozwoju syndromu sztokholmskiego? Kiedy po raz pierwszy użyto określenia syndrom sztokholmski? Termin syndrom sztokholmski charakteryzuje się tym, że osoba, która jest ofiarą porwania lub przetrzymywania, zaczyna wykazywać emocjonalną więź z osobą, która ją przetrzymuje, nawet jeśli ta osoba traktuje ją źle. Po pewnym czasie ofiara zaczyna inaczej postrzegać swoją sytuację, odczuwa zrozumienie i lojalność wobec sprawcy przemocy, a nawet broni go przed innymi. Zdarza się, że ofiary syndromu sztokholmskiego wykształcają sympatię wobec oprawcy, mimo, że sprawca grozi ofierze. W przypadku syndromu ofiary mogą nawet odczuwać wdzięczność za każdy przejaw lepszego traktowania. Ponadto syndrom sztokholmski może powodować, że ofiara nie chce przyjąć pomocy ze strony innych.

Sztokholmski syndrom pojawia się rzadko, ale może wystąpić w przypadku skrajnych sytuacji, w których ludzie są pozbawieni wolności i stają się ofiarą przemocy czy terroryzmu. Pojawienie się syndromu sztokholmskiego ma związek z ekstremalnie ciężkimi sytuacjami.

Według psychologów syndrom sztokholmski jest wynikiem silnego stresu emocjonalnego, który wpływa na psychikę ofiary. Osoba ta staje się bardziej podatna na manipulację, a zachowanie jej oprawcy staje się jedynym punktem odniesienia w sytuacji zagrożenia, co prowadzi do poczucia, że tylko on może zapewnić jej bezpieczeństwo. Często też ofiara jest izolowana od reszty świata, co dodatkowo nasila poczucie zależności od oprawcy osoby dotkniętej syndromem sztokholmskim.

Niestety, w niektórych przypadkach może być  również syndrom sztokholmski wykorzystywany przez osoby, które chcą skłonić inną osobę do poddania się ich woli lub uzyskania zakładanych korzyści.

Historia syndromu sztokholmskiego

Historia syndromu sztokholmskiego, jak wskazuje sama nazwa, sięga Szwecji, bowiem syndrom sztokholmski pochodzi z wydarzeń, które są związane z napadem na bank. To właśnie to wydarzenie zapoczątkowało nazwanie i określenie tego typu zaburzenia. Definicję syndromu sztokholmskiego wprowadzono po raz pierwszy w 1973 roku, kiedy to w Szwecji doszło do porwania w Kreditbanken w Sztokholmie. W trakcie tego porwania, dwóch uzbrojonych mężczyzn przetrzymywało czterech zakładników przez okres sześciu dni. W trakcie tego czasu ofiary zaczęły wykazywać pozytywne emocje wobec swoich porywaczy, co było nietypowe i zaskakujące. To wtedy wówczas syndrom sztokholmski został użyty pierwszy raz i zaczął być opisywany w psychologii.

Wśród objawów, jakie wykazywali zakładnicy, była emocjonalna więź z oprawcami, brak wrogości wobec nich, a nawet pomoc w przetrzymywaniu innych zakładników. Jedna z kobiet Kristin Enmark, kiedy przedstawiała swoją sytuację powiedziała, że porywacze byli bardziej ludzcy niż policja, która stała na zewnątrz banku i groziła, że użyje broni.

Od tego czasu, termin syndrom sztokholmski stał się powszechnie używanym określeniem dla stanu psychicznego, który może wystąpić u ofiar porwań, przetrzymywania czy przemocy. Jednakże w ostatnich latach pojawiają się głosy krytykujące używanie tego terminu, jako że nie zawsze odpowiada on rzeczywistym mechanizmom obronnym, jakie wykorzystują osoby przetrzymywane wobec sprawcy przemocy.

Objawy syndromu sztokholmskiego

W takim razie jak rozpoznać syndrom sztokholmski i jakie są symptomy syndromu sztokholmskiego? Syndrom sztokholmski to stan, w którym osoba uprowadzona lub przetrzymywana ulega identyfikacji z porywaczami lub osobami, które dokonują przemocy wobec niej. Symptomy stanu nazywanego syndromem sztokholmskim są różne, w zależności od sytuacji, jednak łączy je wiele wspólnych cech. By wyodrębnić syndrom sztokholmski stosuje się różne techniki diagnozy.

Objawy syndromu sztokholmskiego mogą obejmować:

• symptomy emocjonalne: ofiara zaczyna wykazywać sympatię i pozytywne emocje wobec oprawcy - ofiary przemocy mogą zacząć czuć, że oprawca jest ofiarą, a nie sprawcą, i mogą zacząć rozumieć jego motywacje lub nawet bronić go przed innymi. Syndrom sztokholmski usprawiedliwia sprawcę, to często sympatia ofiary wobec sprawcy,
   
• identyfikacja z oprawcą: w niektórych przypadkach ofiara może identyfikować się z oprawcą i jego poglądami oraz bronić go przed innymi. W syndromie sztokholmskim negatywne odczucia ofiara może przekuwać w pozytywne,
   
• brak wrogości wobec oprawcy: ofiara doświadczająca syndromu może nie czuć wrogości wobec oprawcy, a nawet próbować go usprawiedliwić. Może to się zdarzać również w toksycznych związkach, kiedy ofiara ma poczucie, że zasługuje na takie traktowanie,
   
• trudności w przyjęciu pomocy: przykładem syndromu sztokholmskiego może być również sytuacja, kiedy ofiara może mieć trudności z przyjęciem pomocy ze strony innych, nawet jeśli ta pomoc jest oferowana. Sytuacja ta często pojawia się u osób doświadczających przemocy w związkach, które nie chcą, lub wstydzą się poprosić o pomoc,
   
• utrata poczucia rzeczywistości - ofiara może zacząć tracić poczucie czasu, przestrzeni lub tożsamości. Może mieć trudności z odróżnieniem rzeczywistości od wyobraźni lub snu. W przypadku ofiar przemocy często występuje utrata poczucia rzeczywistości,
   
• ofiara może zacząć skupiać się na zrachowaniach oprawcy i jego reakcjach, a także na sytuacjach, w których może dojść do konfrontacji lub przemocy,
   
• utrata poczucia kontroli - ofiara może czuć, że nie ma wpływu na sytuację i jest całkowicie zależna od oprawcy. Zależność od oprawcy również ma miejsce w toksycznych związkach, kiedy ofiara ma poczucie, że nie poradzi sobie bez oprawcy. Osoby stosujące przemoc w związkach często wcześniej uzależniają od siebie ofiarę. Najpierw poświęcają czas na omamienie swojej ofiary, prześwietlają sytuację swojej ofiary, a następnie przechodzą do działania,
   
• traumatyczne wspomnienia - osoba, która doświadczyła przypadków syndromu sztokholmskiego, może mieć trudności z opanowaniem traumatycznych wspomnień i emocji związanych z porwaniem lub przetrzymywaniem.

Wystąpienie syndromu sztokholmskiego wygląda w ten sposób, że najpierw jest traumatyczne wydarzenie, w którym ofiara musi podporządkować się sprawcy, a następnie zaczynają się pojawiać pozytywne emocje wobec niego. Warto jednak podkreślić, że objawy te nie występują u wszystkich osób porwanych i/lub przetrzymywanych i nie wystarczą same w sobie do diagnozy przypadków syndromu sztokholmskiego. Aby postawić taką diagnozę, potrzebna jest dokładna ocena sytuacji i zachowań ofiary oraz jej stosunku do strony oprawcy. Warto zaznaczyć, że nie wszystkie ofiary przemocy będą mieć zespół sztokholmski. 

 

Leczenie syndromu sztokholmskiego - jak wyleczyć syndrom sztokholmski ?

Przyjrzyjmy się jak wygląda leczenie syndromu sztokholmskiego. Jak wyleczyć syndrom sztokholmski? Leczenie przypadków syndromu sztokholmskiego zależy od indywidualnych potrzeb i sytuacji każdej osoby. Terapia może obejmować różne podejścia, w tym psychoterapię, farmakoterapię i terapię grupową. Leczenie ofiary syndromu nie jest łatwe, ale jest możliwe.

• psychoterapia może pomóc osobie przetrzymywanej lub porwanej w radzeniu sobie z traumą i stresem, jakiego doświadczyła. W zależności od sytuacji, psychoterapia może obejmować różne formy, takie jak terapia poznawczo-behawioralna, terapia poznawcza lub terapia ekspozycyjna.

• leczenie syndromu sztokholmskiego może obejmować również farmakoterapię, która może być stosowana w celu łagodzenia objawów, takich jak lęki, depresja lub bezsenność. Leki przeciwlękowe, antydepresanty i leki nasenne mogą pomóc w zmniejszeniu napięcia i poprawieniu jakości snu,

• terapia grupowa może być również skuteczną formą leczenia syndromu sztokholmskiego. Osoby przetrzymywane lub porwane mogą znaleźć wsparcie i zrozumienie wśród innych osób, które przeżyły podobne doświadczenia. Terapia grupowa może pomóc w budowaniu więzi z innymi, zwiększeniu poczucia przynależności i poprawie poczucia własnej wartości,

• terapia EMDR - jako terapia leczenia traumy, PTSD,

 Leczenie syndromu ofiary w związku

Jak wygląda w przypadku syndromu ofiary leczenie? Syndrom ofiary w związku (także znany jako zespół uległej osobowości) to zaburzenie osobowości, które może powstać w wyniku długotrwałej, szkodliwej i toksycznej relacji z partnerem. 

Leczenie syndromu ofiary w związku pełnym przemocy jest skomplikowane i wymaga indywidualnego podejścia, ale istnieje kilka możliwych i skutecznych form terapii to:

• psychoterapia indywidualna - terapia indywidualna z doświadczonym psychologiem lub terapeutą może pomóc ofierze toksycznej relacji zrozumieć, jakie czynniki przyczyniły się do powstania syndromu ofiary w związku, a także nauczyć strategii radzenia sobie z emocjami i sytuacjami trudnymi dla ofiary przemocy domowej. Psychoterapia pozwala zrozumieć zachowania ofiary i złe podejście ze strony oprawcy,
   
• terapia poznawczo-behawioralna - pomaga zrozumieć, jak myśli i przekonania wpływają na zachowania ofiary i jej  emocje, co przyczyniło się do powstania syndromu sztokholmskiego. Terapeuta pomaga ofierze zidentyfikować szkodliwe przekonania i pomaga w opracowaniu zdrowych alternatywnych sposobów myślenia. W toksycznej relacji ofiara również usprawiedliwia działania swojego oprawcy, lub wręcz uważa, że na nie zasłużyła. Terapia ma zmienić to myślenie,
   
• terapia grupowa - w terapii grupowej ofiara ma okazję poznać innych ludzi, którzy przeszli przez podobne sytuacje i zrozumieć, że nie jest sama. Grupa terapeutyczna może również pomóc ofierze zwiększyć poczucie własnej wartości i zrozumieć, że zasługuje na zdrowe i satysfakcjonujące związki,
   
• leczenie farmakologiczne - w niektórych przypadkach, leczenie farmakologiczne, takie jak antydepresanty, może pomóc w łagodzeniu objawów, takich jak depresja, lęki lub zaburzenia snu. W toksycznej relacji ofiara bardzo często cierpi na stany depresyjne czy inne zaburzenia psychiczne, w których leczeniu będzie konieczna farmakologia.

Syndrom sztokholmski, a psychoterapia

Syndrom ofiary (syndrom sztokholmski) jest związany z traumą i stresem, którego doświadczyły osoby przetrzymywane, porwane czy też ofiary przemocy. Psychoterapia może być jednym z głównych i najważniejszych elementów leczenia zaburzenia.

 W terapii poznawczo-behawioralnej osoba uczy się rozpoznawać i zmieniać myśli oraz przekonania, które mogą utrzymywać objawy syndromu sztokholmskiego. Terapia poznawcza może pomóc ofierze w zrozumieniu, jak jej myśli i przekonania wpływają na emocje i zachowanie.

Terapia ekspozycyjna polega na stopniowym i kontrolowanym narażaniu osoby na sytuacje, które wywołują u niej lęk lub inne emocje, aby pomóc jej nauczyć się radzenia sobie z tymi objawami. 

Terapia grupowa może być również skuteczną formą leczenia syndromu sztokholmskiego. Osoby przetrzymywane lub porwane mogą znaleźć wsparcie i zrozumienie wśród innych osób, które przeżyły podobne doświadczenia przez zachowania oprawcy. Terapia grupowa może pomóc w budowaniu więzi z innymi, zwiększeniu poczucia przynależności i poprawie poczucia własnej wartości.

Bardzo istotne jest, aby osoba, która stała się ofiarą otrzymała wsparcie emocjonalne od swoich bliskich oraz specjalistów w zakresie zdrowia psychicznego, bowiem dzięki temu osoba ta będzie mogła przepracować traumę i powoli wracać do normalnego funkcjonowania.

Literatura

Krasnodębska, A. (2008). Syndrom sztokholmski – opis, objawy, przyczyny, leczenie. "Psychiatria i Psychologia Kliniczna", 8(1), 40-44

Kobyłka, J. (2012). Syndrom sztokholmski w kontekście przemocowych relacji partnerskich. "Przegląd Psychologiczny", 55(4), 395-409.

Krzyżanowska, E. (2017). Syndrom sztokholmski w literaturze pięknej. "Poradnik Bibliotekarza", 5, 34-44.

Orłowska, D. (2011). Syndrom sztokholmski w świetle badań psychologicznych. "Studia Psychologiczne", 49(2), 29-41.

Piotrowska, A. (2014). Syndrom sztokholmski – mit czy rzeczywistość? "Zdrowie i Medycyna", 3(12), 127-131.