Tanatofobia - Jak Oswoić Lęk Przed Śmiercią? Przyczyny i Objawy

Spis treści:

Tanatofobia - charakterystyka lęku przed śmiercią

Być może zastanawiasz się i zadajesz sobie pytanie tanatofobia co to takiego i czy ma ona związek z zaburzeniami w obszarze zdrowia psychicznego? Tanatofobia jest to paniczny lęk przed śmiercią, który objawia się zarówno w sferze psychicznej jak i fizycznej. Tanatofobia zaliczana jest więc do kategorii fobii, które traktowane są jako zaburzenia lękowe.

Osoba cierpiąca na tanatofobię odczuwa irracjonalny, ale zarazem realistyczny dla niej samej lęk przed śmiercią, który może przypominać stan paniki czy histerii. Chodzi o to, że obiektywnie i realnie nie ma ona powodu lękać się własnej śmierci, jednak odczuwa realne objawy fizyczne w swoim ciele oraz paniczny lęk w swojej głowie pt. “boję się śmierci, boję się, że teraz umrę”.

Fobia przed śmiercią może dotyczyć silnego lęku zarówno w kontekście lęku przed własną śmiercią, ale również wiąże się z lękiem o to, że ktoś z najbliższych również może umrzeć. Tanatofobia objawy charakterystyczne są jak przy innych fobiach, bowiem strach przed śmiercią powoduje objawy zarówno w przestrzeni psychicznej, emocjonalnej ale również fizycznej. Warto tanatofobię odróżnić od naturalnego strachu przed śmiercią, który jest elementem ludzkiej egzystencji. Każdy człowiek może odczuwać naturalny strach przed chorobami i śmiercią, jednak zaburzenie tanatofobii pojawia się w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z panicznym lękiem przed śmiercią w połączeniu z innymi charakterystycznymi objawami fizycznymi i psychicznymi, jak w przypadku każdej fobii. Większość z nas bowiem zdaje sobie sprawę z nieuchronności śmierci, jednak tanatofobia jest o wiele bardziej złożonym zaburzeniem. W tym momencie warto wrócić do początku i szczegółowo określić tanatofobia co to za zaburzenie ?

Osoba zmagająca się z lękiem przed śmiercią odczuwa dyskomfort szczególnie w sytuacjach takich jak pogrzeby czy inne zdarzenia związane ze śmiercią. Śmierć i wszystko co z nią związane jest dla niej tematem tabu i wywołuje paniczny strach. Reaguje bardzo emocjonalnie na wspominanie o śmierci innych osób czy naturalnej rozmowy o tym zjawisku. Nie jest też w stanie oglądać filmów/seriali czy czytać książek, których fabuła opisuje w jakimkolwiek stopniu śmierć. Najgorsze jest to, że nie wie jak pokonać lęk przed śmiercią i normalnie sobie radzić w codziennych sytuacjach. Perspektywa cierpienia w związku z tym zaburzeniem potrafi wykluczyć człowieka z wielu codziennych aktywności.

Fobia śmierci odbija się przede wszystkim na codziennym funkcjonowaniu. Z pozoru normalne czynności mogą być ogromnym źródłem stresu i lęku dla osoby z fobią przed śmiercią, a także odbierają jej całkowitą radość życia.

Osoba z tą fobią może zrezygnować z niektórych aktywności czy czynności odczuwając strach przed chorobami i śmiercią, przypisując im potencjalne ryzyko utraty życia. Wtedy pojawiać się może paniczny strach przed wyjściem z domu, prowadzeniem samochodu lub poruszaniem się komunikacją publiczną, lataniem samolotami czy nawet przed zasypianiem. Wymienione sytuacje dla osoby z tanatofobią mogą bowiem nieść realne ryzyko utraty życia, często są to również sytuacje, gdzie myśl o zakończeniu życia wydaje się czymś ogromnie irracjonalnym.

Paniczny strach przed śmiercią jest dosyć popularnym zjawiskiem i niejeden z nas doświadczył tego stanu. To normalne, że człowiek czasem myśli o swojej śmierci, o tym że chciałby żyć jak na dłużej i cieszyć się życiem. Pozostawienie bliskich, szczególnie małych dzieci może napawać lękiem przed własną śmiercią. Boimy się również o najbliższych i na myśl, że mogłoby ich zabraknąć może ściskać nam gardło. Nieuchronność śmierci jest dla ludzi zagadką od wieków oraz wielu z nas zastanawia się nad kwestiami takimi czy istnieje coś po śmierci czy jest możliwe życie wieczne itp. Odpowiedź na pytanie dlaczego boimy się śmierci może być związana z naszą ewolucją, kiedy nasi praprzodkowie na co dzień mieli styczność z zagrożeniem życia. Ta świadomość nieznanego może czasem napawać nas lękiem przed śmiercią, jednak w tanatofobii jest to paniczny lęk, który paraliżuje. Lęk, który sprawia, że tak bardzo boimy się śmierci, że w rzeczywistości boimy się normalnie żyć i funkcjonować w życiu codziennym.

Przyczyny tanatofobii

W przypadku tanatofobii wymienić możemy kilka różnych czynników wpływających na jej rozwój. Najczęściej może to być przeżycie traumatycznego wydarzenia, które spowodowało bezpośrednie zagrożenie życia. Osoba, która była ofiarą wypadku samochodowego, napadu, zamachu czy jakiejkolwiek katastrofy może cierpieć na zespół stresu pourazowego PTSD, w konsekwencji, którego odczuwać może paniczny strach przed śmiercią.

Doświadczenie sytuacji, w której osobie grozi utrata życia wywołuje silną traumę, która zapisuje się nie tylko w psychice, ale również w układzie nerwowym. Wizja własnej śmierci może być również niepokojąca z uwagi na pozostawienie bliskich, którzy będą cierpieć z tego powodu.

Fobia śmierci może być również spowodowana byciem świadkiem czyjejś śmierci. Przeżycie sytuacji, w której umiera ktoś bliski może również wywołać silny niepokój i odbić się na psychice ludzkiej w postaci traumy. Ponadto ryzyko tanatofobii istnieje szczególnie u osób, które jako dzieci doświadczyły śmierci bliskiej osoby. Zdarza się, że dziecko w wieku 4-6 lat traci dziadka czy babcie, z którymi było mocno związane. W tym wieku dzieci nie rozumieją jeszcze czym jest śmierć, ciężko zrozumieć im, że nagle nie ma kogoś kto zawsze był obok. Takie wczesne, negatywne doświadczenia bardzo odbijają się na w pełni nie ukształtowanej psychice dziecka.

Odczuwany lęk przed śmiercią i wynikająca z niego tanatofobia może również być zakorzeniona w dzieciństwie i mieć związek z tym jak nasi rodzice podchodzili do tematu śmierci. Lękowe podejście rodziców do śmierci, traktowanie tego zjawiska jako tematu tabu czy też wychowywanie dziecka w poczuciu nieustającego zagrożenia może przyczynić się do rozwoju tanatofobii.

Rodzice, którzy nadmierne obawiają się o swoje dzieci, charakteryzują się nadopiekuńczością i przekazują im różne schematy lękowe, od najmłodszych lat mogą kształtować w psychice dziecka obawy przed wieloma rzeczami. Może to być np. lęk rodziców przed lataniem samolotem, przed wysokością, wodą czy podejmowaniem wyzwań, w wyniku czego dziecko również postrzega te sytuacje jako zagrażające. Potem w przyszłości może rozwinąć się u niego silny lęk w obliczu podejmowania określonych działań i przywoływać negatywne myśli o zagrożeniu czy śmierci.

Zjawisko śmierci dla dziecka jest tym straszniejsze im mniej ono o nim wie i je rozumie. Lęk przed śmiercią może rozwinąć się również u dzieci, które we wczesnym wieku doświadczyły śmierci kogoś bliskiego np. dziadków, ale zostały z tym wydarzeniem całkowicie same. Chodzi o sytuacje kiedy nikt z dorosłych nie tłumaczy dziecku co się stało, dlaczego ktoś odszedł, co to jest śmierć ani nie stara się pomóc maluchowi w przeżyciu jego emocji i uczuć.

Często nam dorosłym wydaje się, że dzieci są za małe by zrozumieć tego typu zjawiska, dlatego też nie ma sensu z nimi o tym rozmawiać. Rodzicom wydaje się, że dziecko i tak nie będzie tego pamiętać, a przez to, że nie rozumie co się dzieje, to również nie będzie miało w związku z tym żadnych negatywnych uczuć czy rozterek. Jest to jednak błędne myślenie, ponieważ dzieci również czują i przeżywają wszystko co doświadczają, jednak na swój sposób. Dlatego tym bardziej potrzebują naszego wsparcia, a zarazem odpowiedniego przedstawienia rzeczywistości w taki sposób, by mogły ją zrozumieć, zaakceptować i przeżyć.

Paniczny strach przed śmiercią często może również mieć także związek z religią. W różnych wyznaniach temat śmierci i życia ma różne interpretacje, jednak najczęściej śmierć kojarzona jest jako koniec życia na ziemi, gdzie następnie dusza idzie albo do nieba albo do piekła.

Wizja religii, która dużo mówi o grzechu i piekle, może być przyczyną tego dlaczego boimy się śmierci. Tanatofobia może tutaj oznaczać lęk przed śmiercią, po której wyłania się perspektywa cierpienia i spędzenie wieczności w piekle. W takich przypadkach odczuwany lęk o zakończeniu życia i karą wieczną może szczególnie dotyczyć osób, które zdały sobie sprawę ze swojego niewłaściwego postępowania i obawiają się, że zostaną za to ukarane po śmierci. Z drugiej jednak strony wizja życia wiecznego po śmierci może być w tym wypadku pewną nadzieją i może pomóc uporać się z lękiem przed śmiercią i tym co się po niej stanie. W poradzeniu sobie z tanatofobią mogą być pomocne również konsultacje religijne, jednak wiele zależy od ludzkich przekonań i systemu wartości.

jakie są przyczyny lęku przed śmiercią?

Tanatofobia - objawy

Objawy lęku przed śmiercią mogą występować w wielu płaszczyznach jednocześnie. Wśród nich wymienić możemy zarówno objawy pojawiające się w przestrzeni naszych myśli i emocji, ale również objawy fizyczne lęku oraz zachowania, które są bezpośrednim wyrazem tanatofobii. Zachowania te dotyczą najczęściej sytuacji, w których osoba czuje poczucie zagrożenia i obawia się, że mogłaby umrzeć.

Objawy zarówno psychiczne jak i fizyczne mogą wystąpić nie tylko w sytuacji, gdy osoba martwi się o swoje życie, ale również w momencie kiedy jest ona świadkiem rozmów o śmierci, informacji, że ktoś zmarł lub zginął tragicznie czy też podczas pogrzebów. Zdarzają się przypadki, że osoby mogą odczuwać silny lęk nawet na widok zakładu pogrzebowego, cmentarza czy widząc w oddali kondukt pogrzebowy. Ataki lęku występują nawet w sytuacjach, gdy osoba ogląda film gdzie pojawiają się sytuacje związane ze śmiercią, czy zagrożeniem życia, co potwierdza jak głęboko musi to być zakorzeniony lęk.

Paniczny strach przed śmiercią i uporczywe rozmyślanie o możliwości własnej śmierci może również zostać wywołany rozmową o chorobach czy nawet znalezieniem krótkiej informacji o danej chorobie w Internecie. Zdarza się, że osoba która cierpi na paniczny lęk przed śmiercią w momencie gdy usłyszy np. że ktoś w tak samo młodym wieku jak ona doznał udaru mózgu czy zawału lub innej choroby i zmarł, natychmiast zaczyna obawiać się, że jej również może się to przydarzyć. W takiej sytuacji strach przed chorobami i śmiercią oprócz tanatofobii wskazuje również na zaburzenie lękowe jakim jest hipochondria.

Objawy koncentrujące się w obszarze myśli i emocji wskazujące na tanatofobię to przede wszystkim:

nawracające i uporczywe myśli o swojej śmierci lub śmierci bliskich,
skrajne unikanie sytuacji czy aktywności, które mogą nieść potencjalne ryzyko śmierci,
potrzeba ucieczki z sytuacji, która wywołuje silny niepokój,
zamartwianie się przyszłością i chorobliwy lęk,
strach przed szpitalami, cmentarzami czy pogrzebami,
napięcie i silny niepokój,
utrata kontroli nad swoimi myślami i reakcjami,
uporczywe wahania nastroju i stany depresyjne,
chroniczny smutek, gniew, poczucie winy,
brak umiejętności radzenia sobie ze stresem.

Objawy somatyczne tanatofobii to przede wszystkim :

przyspieszone bicie serca, kołatanie serca,
ból brzucha, nudności,
wrażenie drętwienia kończyn,
uczucie duszności i przyspieszony oddech,
zawroty głowy,
silne, nadmierne pocenie się,
uderzenia gorąca,
suchość w ustach i wrażenie dławienia w gardle,
przyspieszone tętno.

Wszystkie wymienione objawy somatyczne traktowane są przez osobę z tanatofobią jako wizja nadchodzącej śmierci. Odczuwanie kołatanie serca i wrażenie duszności odbierane są jako zawał czy też możliwość uduszenia się, a to z kolei jednoznacznie kojarzy się ze śmiercią i wywołuje paniczny strach.

Leczenie tanatofobii

Tanatofobia występuje wśród dziesięciu najczęstszych fobii na świecie. Diagnoza tanatofobii powinna być oczywiście postawiona przez specjalistę - psychologa czy też psychiatrę. W diagnozie tanatofobii oprócz występowania samego lęku przed śmiercią, należy również stwierdzić, że wszystkie występujące objawy muszą wywoływać silne cierpienie i przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu.

Wiele osób z tym zaburzeniem zastanawia się jak pokonać lęk przed śmiercią i szuka sposobów by pozbyć się uporczywych objawów.

Co ważne tanatofobia może występować również z innymi zaburzeniami psychicznymi np. z zaburzeniami lękowymi, hipochondrią, nerwicą czy depresją. Lęk przed śmiercią nerwica może być takim zaburzeniem, gdzie chorobliwy lęk może być jednym z objawów tej choroby.

Po postawieniu diagnozy i potwierdzeniu tanatofobii warto zadać sobie pytanie tanatofobia jak sobie radzić a następnie rozpocząć leczenie fobii, które znacznie poprawi jakość życia i wpłynie pozytywnie na codzienne funkcjonowanie.

Tanatofobia jak sobie radzić

Tanatofobia leczenie tego zaburzenia wymaga przede wszystkim podjęcia psychoterapii, która pozwoli sobie radzić z uporczywymi negatywnymi myślami i przekonaniami na temat śmierci. W niektórych przypadkach leczenie tanatofobii w ramach psychoterapii wymaga uzupełnienia przez leczenie farmakologiczne, które pozwala na wyciszenie silnych objawów takich jak duszności, problemy z sercem czy uczucie derealizacji.

Jeśli zdiagnozowana u pacjenta jest tanatofobia terapia poznawczo-behawioralna jest jedną z najskuteczniejszych metod terapii. Między innymi dlatego, że pomaga wyeliminować negatywne myśli oraz pozwala nauczyć się panować nad emocjami. Podczas psychoterapii ważne jest również zastanowienie się nad możliwymi przyczynami lęku przed śmiercią. Przepracowanie źródeł tanatofobii, które mogą być przykładowo związane z traumą w dzieciństwie może przynieść równowagę psychofizyczną.

W przypadku gdy lęk przed śmiercią dotyczy kwestii religijnych warto pomyśleć o rozmowie z duchownym i udaniu się na konsultacje religijne, które pomogą poradzić sobie z wieloma kwestiami w temacie śmierci.

Tanatofobia leczenie może uwzględniać również techniki relaksacyjne, a także oddechowe, które pomagają radzić sobie z niepokojem i napięciem. Dobrym pomysłem będzie również uczestnictwo w terapii grupowej czy grupach wsparcia dla osób, które podobnie odczuwają lęk przed śmiercią. Dzielenie się doświadczeniami z osobami, które mają taki sam problem pozwala wspólnie znaleźć sposoby kontrolowania strachu przed śmiercią. Tanatofobia terapia jest zalecana i rekomendowana w leczeniu fobii, bowiem jest w stanie przynieść zaskakujące efekty i poprawę funkcjonowania jednostki z tym zaburzeniem lękowym.

jak radzić sobie z lękiem przed śmiercią ?

Tanatofobia test

W przypadku gdy podejrzewamy, że dotyka nas tanatofobia test może pomóc nam wstępnie określić czy te zaburzenia lękowe mogą nas dotyczyć. W przypadku tanatofobii wykonać możemy Test Liebowitza, który pozwala określić poziom lęku społecznego. Warto jednak pamiętać, że wielowymiarową i kompletną diagnozę psychologiczną możemy uzyskać jedynie w ramach konsultacji psychologicznych, czy psychiatrycznych. Tanatofobia test to jedynie początek drogi w kierunku diagnozy tanatofobii, jednak jest w stanie zwrócić naszą uwagę na problem i zasygnalizować konieczność dalszych działań w kierunku uzyskania pełnej diagnozy.

Literatura

Carbonell, D., A., W pułapce niepokoju, Wydawnictwo UJ, Kraków, 2017.

Cierpiałkowska, I., Psychopatologia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 2021.

Guzowski, A. i współpracownicy, Kultura śmierci. Kultura umierania. Postawy wobec śmierci, Wydawnictwo UMB, Białystok, 2016.

Tanatofobia - jak radzić sobie ze strachem przed śmiercią?