Charakterystyka Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach

Spis treści:

Założenia terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach

Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach z ang. Brief Solution Focused Therapy w skrócie Terapia BSFT jest jednym z najpopularniejszych obecnie systemów psychoterapeutycznych.

Nurt terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach należy do grupy terapii konstruktywicznych. Terapia konstruktywiczna to taka, w której uznaje się, że nie istnieje jedna obiektywna i niezależna rzeczywistość. Zatem nie można odnosić konkretnych problemów do danej obiektywnej prawdy, tylko uznać, że każdy człowiek może nadać mu inne znaczenie i specyfikę.

Założenia terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach określają zarówno postrzeganie człowieka jako indywidualnej jednostki, ale też jego natury, problemów, możliwych kierunków rozwoju czy sposobów na zmianę.

Podejście skoncentrowane na rozwiązaniach jest również sposobem określenia wszystkich możliwych narzędzi, które pozwalają ludziom wychodzić z kryzysów życiowych, a także radzić sobie z niepowodzeniami czy zmieniać swoje życie na lepsze. Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach pozwala skutecznie przepracować wszelkie problemy oraz osiągnąć postawione sobie cele i zmiany. Co ważne wszystko to jest możliwe bez głębokiego wchodzenia w problem i analizowania wszystkiego co się do niego przyczyniło.

Model terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach opiera się na dwóch głównych ideach.

Pierwsza z nich to znaczenie jakie jest przypisywane do obrazu budowanych rozwiązań w kontekście przyszłości klienta,
Drugie natomiast odnosi się do przekonania, że każda osoba posiada wystarczające zasoby i możliwości, by poradzić sobie z aktualnymi problemami i osiągnąć zamierzone cele.

Psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniu należy do grupy terapii krótkoterminowych. Początek nurtu psychoterapeutycznego TSR sięga nawet lat 70-tych ubiegłego wieku. W Polsce wśród terapeutów podejście skoncentrowane na rozwiązaniach znane jest od lat 90-tych.

Skuteczność terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach opiera się na dowodach empirycznych, a same badania nad tym podejściem w psychoterapii prowadzone są już od lat 80 tych ubiegłego wieku. Co ciekawe jest to jedna z niewielu terapii, która swoje początki opiera właśnie na dowodach otrzymywanych dzięki doświadczeniu, a nie bazuje wyłącznie na samej teorii.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach powstała dzięki obserwacji sesji psychoterapeutycznych i prowadzenia skrupulatnych notatek, dzięki którym można było zaobserwować wszystkie interwencje terapeuty oraz to które z nich działały na klienta i pomagały mu w osiągnięciu celu. Na przestrzeni lat udało zgromadzić się cały zestaw narzędzi i zbudować styl terapii, który koncentruje się na współpracy i pozwala skupić się wokół rozwiązania problemu.

W przeciwieństwie do innych nurtów psychoterapii terapeuta TSR nie wchodzi w interpretacje czy konfrontacje problemu oraz nie zagłębia się w naturę tych problemów. Takie podejście szukania rozwiązań i formułowania tego nurtu terapii doprowadziło do stworzenia solidnego modelu krótkoterminowej terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach, która jest obecnie jedną z najczęściej praktykowanych form pomocy terapeutycznej.

Skuteczność terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach potwierdzają więc nie tylko liczne badania empiryczne, ale również metaanalizy, dzięki którym uznana jest jako terapia oparta na dowodach przez wiele instytucji np. przez Krajowy Rejestr Programów i Praktyk Opartych na Dowodach SAMHSA.

W terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na rozwiązaniach opieramy się na kilku podstawowych założeniach:

klient jest zawsze najlepszym ekspertem od swojego życia i wie co jest dla niego najlepsze,
w procesie terapii skupiamy się na teraźniejszości i przyszłości, a nie na przeszłości zwłaszcza tej trudnej,
koncentrujemy się na pozytywnych stronach, a nie na zgłębianiu porażek,
ważne jest budowanie swojej wizji przyszłości oraz formułowanie konkretnych celów, które chcemy osiągnąć,
założenie, że pojawiające się problemy czy trudna rzeczywistość nie zawsze jest dla nas zła oraz że pozytywne zdarzenia mogą sugerować nam rozwiązanie problemu,
myślenie że to właśnie dzięki mniejszym krokom/zmianom możliwe jest osiągnięcie dużej zmiany,
spojrzenie na dany problem z kilku różnych możliwych perspektyw.

Podejście skoncentrowane na rozwiązaniach uznaje, że skupianie się na samych problemach nie jest skuteczną metodą na radzenie sobie z nimi. Natomiast podawane są możliwe opcje rozwiązań, które klient może wybrać. Dodatkowo razem z terapeutą może on ocenić dostępne rozwiązania i określić ich skuteczność.

trzy zasady TSR

Filozofia terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach

Filozofia terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach opiera się na kilku bardzo krótkich i prostych zasadach. Podstawowe założenia TSR sprowadzają się do tego, że istnieją jedynie trzy zasady TSR, na których powinien opierać się proces terapeutyczny:

nie rób więcej tego, co nie działa,
jeżeli coś działa, staraj się robić tego więcej,
nie naprawiaj tego, co się nie zepsuło.

Te podstawowe trzy zasady TSR wynikają z uznania, że każdy człowiek jest inny, a tym samym jest unikalną osobowością, dlatego też w procesie terapii należy skupić się na tym co będzie dobre właśnie dla niego.

Psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniu to również terapia skoncentrowana na kliencie. Według tego podejścia jeśli terapeuta TSR widzi, że któreś z technik terapii skoncentrowanej na rozwiązaniu nie działają to nie kontynuuje tych metod pracy. Natomiast powinien wybierać te metody pracy z klientem, które działają i przynoszą pożądane efekty oraz zmiany, które przybliżają do osiągnięcia celu.

Bardzo ważne jest również, aby w procesie terapii nie skupiać się na usilnym naprawianiu czegoś na siłę. To właśnie opieranie się o te podstawowe założenia TSR stanowią filar skuteczności tego nurty psychoterapii.

Cele terapii TSR - zasady TSR

Model terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach ma wiele zalet oraz możliwych zastosowań. Głównym celem terapii TSR jest skoncentrowanie na kliencie oraz na szukaniu rozwiązań problemów. Nie mniej jednak terapia skoncentrowana na kliencie ma również wiele innych celów. W terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na rozwiązaniu możemy wymienić takie cele jak:

praca terapeutyczna skupiona wokół zasobów klienta,
skupienie się na tym, co dzieje się w chwili obecnej oraz na określaniu wizji przyszłości,
budowanie solidnego fundamentu w postaci poczucia pewności siebie,
odkrywanie wewnętrznego potencjału klienta oraz jego możliwości i umiejętności,
ustalenie, że to klient ponosi odpowiedzialność za swoje życie i to on jest ekspertem od swojego życia,
zbudowanie u klienta obrazu samego siebie jako kompetentnego i umiejącego radzić sobie z problemami,
przetransformowanie swoich wad i słabych stron w zalety i mocne strony,
zbudowanie relacji partnerskiej pomiędzy terapeutą a klientem, w której oboje są równi,
wprowadzanie zmian do swojego życia poprzez stosowanie pozytywnych wzmocnień oraz skupianiu na swoich możliwościach i mocnych stronach,
akceptacja swojej indywidualności i własnego subiektywnego podejścia do życia oraz świata.

Dodatkowo jako zalety terapii TSR wymienić możemy:

brak analizowania przeszłości i skupiania się na historii klienta
rezygnacja z postrzegania klienta, jako osoby chorej czy zaburzonej
brak etykietowania klienta i przypisywania mu różnych łatek w postaci diagnozy konkretnego zaburzenia
szybkość terapii, poprzez skupianie się na problemie i jego najskuteczniejszym rozwiązaniu
brak przerzucania odpowiedzialności za siebie i szukanie rozwiązania problemu na terapeutę, ponieważ to klient jest ekspertem od swojego życia i posiada zasoby.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach dla kogo

Wiele osób zastanawia się terapia skoncentrowana na rozwiązaniach dla kogo jest? Kiedy warto stosować tę metodę terapii? Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniach może być stosowana i zalecana jest w przypadkach m.in. takich jak:

kłopoty z niską samooceną,
problemy w relacjach społecznych,
problemy w relacjach partnerskich,
zaburzenia depresyjne,
zaburzenia lękowe i problemy z lękiem,
stres,
zaburzenia nastroju, depresji,
zaburzenia odżywiania,
dla osób chcących zmienić swoje funkcjonowanie w danym obszarze,
dla osób będących ofiarami lub sprawcami przemocy domowej,
dla osób uzależnionych zarówno od substancji jak i zachowań,
dla osób które nie potrafią poradzić sobie z traumą.

Co ważne terapia skoncentrowana na rozwiązaniach jest nie tylko stosowana jako forma psychoterapii, ale występuje również jako metoda psychoedukacji, coachingu, pomoc w biznesie czy doradztwie zawodowym.

Wymienić możemy kilka różnych metod terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach np. podejście skoncentrowane na rozwiązaniach stosowane w coachingu czy mentoringu. Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach w pracy jest jedną z efektywnych form rozwoju pracowników. . Podstawowe techniki w TSR świetnie sprawdzają się w dziedzinie zarządzania zasobami ludzkimi, gdzie korzystają z nich managerowie HR. Podstawy terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach odnajdziemy również w obszarze ochrony zdrowia psychicznego, metodach wychowania, edukacji, resocjalizacji czy pracy socjalnej.

Warto wspomnieć również, że terapia TSR posługuje się narzędziami nie tylko wykorzystywanymi w terapii.

terapia TSR - obszar stosowania

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach metody

W temacie terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach warto wspomnieć o ważnym elemencie tego rodzaju terapii, a mianowicie o relacji terapeutycznej. Model terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach wyróżnia trzy występujące rodzaje relacji jakie mogą mieć miejsce między klientem a terapeutą:

“relacja goszczenia” – dotyczy tego rodzaju klientów, którzy zgłaszają się na terapię na polecenie kogoś bliskiego, jednak sami nie uważają jakoby mieli jakiś problem,

“relacja narzekania” – dotyczy tego rodzaju klientów, którzy są świadomi swoich problemów, jednak winą za ich powstanie obarczają cały świat, nie znajdując w sobie żadnej winy. Najczęściej klient w tego typu relacji uważa, że to zmiana czegoś lub kogoś w jego otoczeniu przyniesie upragnione dla niego rozwiązanie,

“relacja współpracy” – to najskuteczniejszy rodzaj relacji między klientem i psychoterapeutą, w którym klient jest świadomy występowania problemu oraz wie, że jego rozwiązanie zależy właśnie od niego. W tej relacji opartej na kooperacji oboje poszukują rozwiązania problemu oraz skutecznych metod pracy.

W każdym z tych rodzajów relacji terapeuta TSR ma za zadanie towarzyszyć klientowi oraz wspierać go, jednak jedynie w przypadku relacji opartej na współpracy można oczekiwać największych zmian i sukcesów.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach - psychoterapeuta to osoba, która powinna zbudować taką relację z klientem, aby ten czuł wsparcie w swoim procesie terapii.

Pomaga odnaleźć klientowi jego silne strony, potencjał, możliwości, ukryte zasoby i ułatwia mu określenie jego własnej drogi do sukcesu. Rolą terapeuty TSR nie jest dawanie klientowi gotowych rozwiązań jego problemów czy analizowanie źródeł tychże problemów w przeszłości. Psychoterapeuta jedynie uświadamia klientowi, że to właśnie on posiada wszelkie niezbędne zasoby i wiedzę by rozwiązać swój problem. To właśnie klient jest najlepszym znawcą siebie samego. To właśnie klient wyznacza cele terapii, ponieważ są to tym samym jego własne cele życiowe, a dzięki współpracy z terapeutą dąży do ich realizacji.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach - jak wygląda?

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach - psychoterapeuta stosuje takie podstawowe techniki w TSR jak:

przeformułowanie,
pytanie o cud,
pytania o wyjątki,
skalowanie,
zakładanie zmiany.

Podejście skoncentrowane na rozwiązaniach uznaje że klient jest odpowiednio zmotywowany do tego, by pokonać swoje problemy i znaleźć rozwiązania problemu.

Preferowane techniki TSR i metody pracy w terapii TSR to m.in.:

pytanie o pozytywne aspekty teraźniejszości - co pomimo obecnego problemu daje klientowi radość, wytchnienie, poczucie przyjemności,
pytanie o cud - jak klient wyobraża sobie oznaki tego cudu w swoim życiu,
pytanie o wyjątki - jak klient wyobraża sobie życie w czasach, kiedy problem ten nie występuje,
pytanie o zasoby i mocne strony - jak klient wyobraża sobie siebie jako osobę z zaletami i silnymi stronami,
skala postępu i motywacji - jak klient ocenia się na skali w wymiarach 1-10 aktualnie a jak w momencie osiągnięcia celu.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach, a inne nurty psychoterapii

Nurt terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach różni się od innych nurtów psychoterapeutycznych m.in. tym, że nie zagłębia się w historię problemu czy też nie stara się postawić diagnozy. Terapeuta TSR nie przyjmuje pozycji eksperta, nie próbuje edukować uczestnika terapii. Nurt psychoterapeutyczny TSR nie stara się korygować hipotetycznych „wad” ani proponować gotowych rozwiązań czy zmian w zachowaniu.

Skupia się na życiu klienta, wokół zasobów klienta oraz na szukaniu rozwiązań problemów. Dodatkowo szuka silnych stron jego osobowości oraz próbuje zrozumieć jego subiektywne postrzeganie. W TSR psychoterapeuta stara się proponować klientowi różne sugestie, przez co uczestnik terapii sam zaczyna odnajdywać rozwiązania.

Podstawowe założenia TSR opierają się na gruncie psychologii pozytywnej czy też ogólnie rzecz biorąc podejścia humanistycznego. Tak samo w przypadku TSR, jak i psychologii pozytywnej terapia skupia się na pozytywach aspektach, które stanowią podstawę do wprowadzania pozytywnych zmian w życiu klienta.

W obu tych nurtach psychoterapeutycznych klient jest uważany jako kompetentny i zdolny do zarządzania swoim życiem.

W tradycyjnej terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach podstawy teoretyczne bazowały głównie na podejściu wymyślonym przez Ericksona, który to stworzył własny nurt psychoterapeutyczny nazywany nurtem ericksonowskim.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach - jak wygląda ten typ terapii w kontekście nurtu psychoterapii prezentowanego przez Ericksona? Oba te nurty psychoterapeutyczne skupiają się na indywidualności osoby oraz uznaniu, że to ona posiada wszystkie zasoby, aby poradzić sobie z obecnymi problemami i tym samym dążyć do samorealizacji swojego potencjału.

Inne nurty psychoterapeutyczne wykorzystywane w psychoterapii to między innymi:

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach online

Metody pracy w terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach mogą być skuteczne zarówno w formie terapii indywidualnej prowadzonej w gabinecie jak i w formie terapii online. Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach online pozwala terapeuci na stosowanie wszystkich podstawowych technik i narzędzi pracy z klientem. W przypadkach gdzie klient nie ma możliwości odbyć stacjonarnie terapii w nurcie TSR terapia online przynosi nam wiele wygody, a przede wszystkim jest łatwo dostępna.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach książki

Jeśli interesujecie się podejściem terapii skoncentrowanej na rozwiązaniu możemy polecić Wam kilka pozycji bibliograficznych, które warto przeczytać w tym temacie:

Mearns, D., Thorn, B., “Terapia skoncentrowana na osobie”
Darmody, M., Madden, B., Sharry, J., „W poszukiwaniu rozwiązania. Przewodnik po terapii krótkoterminowej”
Kienhuis, Świtek, „Klient ekspertem. Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach i jego zastosowanie w Polsce”
Dolan, Y., Santorski, J., „Jeden mały krok do szczęśliwego życia. Jak odnaleźć swoje prawdziwe ja”

Warto również wspomnieć o szkoleniach i kursach dla osób chcących zostać terapeutami TSR. Wiele ośrodków szkoleniowych oferuje szkolenie akredytowane przez PSTTSR - Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach.

Literatura

Kosman, T., Założenia terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach (TSR), Warmińsko-Mazurki Kwartalnik Naukowy, Olsztyn, 2013.

Kienhuis,J., Świtek, T., Klient ekspertem. Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach i jego zastosowanie w Polsce, Kraków, 2007.