Trauma - charakterystyka, sposoby leczenia

Jak poradzić sobie z traumą ?

Powszechnie wiadomo, że doświadczenia sytuacji trudnych mają ogromny wpływ na stan psychiczny każdego człowieka. Sytuacje spowodowane różnorodnym poziomem natężenia stresu towarzyszą nam każdego dnia, mogą powodować pozytywną mobilizację organizmu, jak również działać w sposób destrukcyjny. Skutki, jakie niosą, zależne są od wielu czynników, nie zawsze też wymagają interwencji terapeutycznej. Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja w doświadczeniu traumy, spowodowanej ekstremalnymi, traumatycznymi sytuacjami życiowymi.

“W przeciwieństwie do zwykłego stresu, trauma zmienia twój pogląd na twoje życie i siebie. Niszczy twoje najbardziej podstawowe założenia dotyczące ciebie i twojego świata – „Życie jest dobre”, „Jestem bezpieczny”, „Ludzie są mili”, „Mogę ufać innym”, „Przyszłość prawdopodobnie będzie dobra” – i zastępuje z uczuciami takimi jak „Świat jest niebezpieczny”, „Nie mogę wygrać”, „Nie mogę ufać innym ludziom” lub „Nie ma nadziei”.

Mark Goulston MD

Opierając się na klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DMS-5), trauma i związane z nią przeżycia traumatyczne stanowią doświadczenia przytłaczające swoim ciężarem praktycznie każdego człowieka.

Do takich ekstremalnych przeżyć wpływających na zdrowie psychiczne zalicza się:

• zagrożenie życia i fizycznej integralności swojej lub bliskiej osoby,
• śmierć członka rodziny, bliskiej osoby,
• całkowita utrata mienia,
• wydarzenia wojenne,
• poważny wypadek,
• bycie świadkiem okrucieństwa i śmierci innych,
• bycie ofiarą przestępstwa, przemoc, molestowanie seksualne,
• uczucie silnego strachu, bezradność, przerażenie w wyniku innych doświadczeń.
  
  
  

Wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne?

„Wiele osób, które doświadczyły traumy z rąk ludzi, którym ufają, bierze na siebie odpowiedzialność i to jest toksyczne”. 

 Hannah Gadsby

Do najczęściej występującymi następstw traumy zalicza się zespół stresu pourazowego (PTSD) oraz ostre zaburzenia stresowe.

Nie są to jednak jedyne następstwa traumatycznych doświadczeń, ponieważ bardzo ścisły związek z traumą ma występowanie takich zaburzeń jak:

• depresja o różnym obrazie klinicznym,  
• zaburzenia lękowe (w tym lęk paniczny, lęk uogólniony),
• dysocjacja, zaburzenia osobowości,
• zachowania kompulsywne,
• uzależnienia,
• problemy w relacjach rodzinnych,
• problemy emocjonalne,
• zaburzenia psychosomatyczne.
   

Trauma a zespół stresu pourazowego (PTSD)

W rozumieniu i leczeniu traumy istotną rolę odgrywa holistyczne spojrzenie na problemy pacjenta, który zgłasza zaburzenia w zakresie zdrowia psychicznego. PTSD jest zaburzeniem po stresie traumatycznym, a badania potwierdzają, że wskaźniki osób cierpiących na to schorzenie z roku na rok systematycznie rosną.  Do kluczowych objawów traumy PTSD zalicza się:

• nawracający obraz traumatycznego wydarzenia,
• agresja, drażliwość,
• bezsenność, koszmary senne,
• depresja,
• silny lęk, kłopoty z koncentracją,
• narastające uczucie strachu i bezradność,
• napady paniki,
• wycofanie z kontaktów społecznych,
• korelacja, współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych.

Osoby z doświadczeniem traumy bardzo często narażone są na tzw. flashbacki, czyli wspomnienia wydarzenia traumatycznego spowodowane skojarzeniem. Taką migawkę wspomnień traumatycznych mogą wywołać te same emocje, myśli, dźwięki, zapachy, widok danej lub podobnej osoby, określone miejsca, uczucie bezradności czy dotyk.  U osoby dotkniętej traumą pojawia się wtedy wiele objawów somatycznych takich jak: drżenie rąk, kołatanie serca, potliwość itp. Wspomnienia traumy mogą również przybierać formę koszmarów sennych, wpędzając w bezsenność.

Statystki – potraumatyczny stres PTSD

• szacuje się, że PTSD pojawia się wśród 10-16% dorosłej populacji w Polsce w wyniku traumatycznego doświadczenia,
• negatywne skutki doświadczeń traumatycznych dotykają też coraz częściej ludzi młodych, szacuje się, że PTSD dotyka około 15-20% dzieci po przeżytej traumie (Dąbkowska M. 2002),
• badania pokazują, że u nawet 46% osób z PTSD po traumie jest widoczna znacząca poprawa po sześciu tygodniach psychoterapii (Am Fam Physician. 2003),
• bardzo często mamy do czynienia z występowaniem traumy po porodzie. Trauma poporodowa może dotyczyć nawet 10% rodzących kobiet, powodując Poporodowy Zespół Stresu Pourazowego.

W leczeniu potraumatycznego stresu pourazowego znaczącą rolę odgrywa prawidłowe postawienie diagnozy i rozróżnienie objawów charakterystycznych również dla innych zespołów psychopatologicznych.

Diagnoza i terapia – leczenie traumy?

„Po traumatycznym doświadczeniu ludzki system samozachowawczy wydaje się być w stanie ciągłego czuwania, jakby niebezpieczeństwo mogło powrócić w każdej chwili”.

 

Judith Lewis Herman

Podstawą w leczeniu traumy jest psychoterapia, która pozwala na efektywne przepracowanie swoich uczuć, emocji, lęków, a także umożliwia zrozumienie przyczyn narastającego bólu emocjonalnego.

Odpowiedni dobór metod i podejścia w terapii zależne jest od indywidualnych cech pacjenta oraz nasilenia i jakości czynników, które traumę spowodowały. Zazwyczaj stosuje się psychoterapię indywidualną, która daje zaskakujące efekty szczególnie w połączeniu z innowacyjną metodą EMDR. W przypadku traumy znacznie rzadziej stosuje się psychoterapię grupową jako jedyny środek terapeutyczny, mimo to, zaleca się uczestniczenie w takim rodzaju wsparcia w połączeniu z terapią indywidualną.

Niezmiernie często po pomoc psychologiczną zgłaszają się osoby, zmagające się z wieloma problemami w życiu dorosłym i niezdające sobie sprawy, że przyczyna może mieć podłoże traumatycznych doświadczeń z okresu dzieciństwa. Często trauma ta jest wynikiem pojedynczego, krótkotrwałego, traumatycznego zdarzenia, które osoba badana wyparła ze swojej świadomości. Z kolei potencjalnie łatwiejszy do zdiagnozowania jest drugi typ traumy z dzieciństwa.  Zalicza się do niego sytuację, w której dochodzi do długotrwałych, cyklicznych czynników traumatycznych np. molestowanie seksualne lub przemoc w rodzinie. 

Innowacyjna terapia EMDR i jej skuteczność w leczeniu traumy

Metoda EMDR  szeroko przebadana została w ponad 30 randomizowanych, kontrolowanych badaniach naukowych (por. wyniki badań). Wnioski z przeprowadzonych badań udowodniły jej skuteczność w leczeniu traumy, a zasadność tej tezy potwierdza dodatkowo fakt, iż do tej pory terapia z wykorzystaniem EMDR pomogła złagodzić wiele rodzajów stresu psychicznego milionom ludzi na świecie.
 

„To, co robi EMDR, to zmiana sposobu, w jaki przetwarzamy obecność fizycznych, emocjonalnych i psychologicznych skutków związanych konkretnie z traumatycznym wydarzeniem. Ból i poczucie zagrożenia niesione w sobie po traumatycznym wydarzeniu chwyta duszę z taką intensywnością, że prowadzi do poczucia bycia w emocjonalnych ruchomych piaskach. EMDR działa w celu rozbrajania systemów przekonań
i zmienia negatywne poznanie poprzez serię bocznych ruchów oczu, stukania lub dźwięku, podczas gdy pacjent jest proszony o stworzenie obrazu bólu i niebezpieczeństwa (traumy), które najbardziej mu przeszkadzają ”.

Edy Nathan, MA, LCSW

Założenia EMDR jako metody leczenia traumy

Założeniem EMDR jest podejście integracyjne do psychoterapii, z kolei opiera się ona na odwrażliwieniu i przetwarzaniu za pomocą gałek ocznych. Początkowo stosowana w obszarze leczenia zespołu stresu pourazowego (PTSD) i traumy. Współcześnie uznawana jest za jedną z najszybciej rozwijających się form psychoterapii, udowadniając zaskakujące efekty w przypadku leczenia traumy, jej skutków, a także depresji, lęków, zaburzeń osobowości, zaburzeń odżywiania i uzależnień.

„Terapia EMDR jest leczeniem ośmiofazowym. „Identyfikuje i zajmuje się traumatycznymi doświadczeniami, które przerosły naturalną zdolność mózgu do radzenia sobie i w rezultacie stworzyły traumatyczne objawy, takie jak retrospekcje lub lęki , lub szkodliwe strategie radzenia sobie, takie jak izolowanie zachowań i samoleczenie alkoholem lub narkotykami”.

Dr Romas Buivydas, LMHC, wiceprezes ds. rozwoju klinicznego Spectrum Health Systems

Szukasz pomocy? Psycholog online pomoże Ci niezależnie od tego, gdzie mieszkasz. Udostępniamy testy psychologiczne online. Nasze usługi to m.in.:

• terapia ericksonowska,
• terapia dla par,
• terapia poznawczo-behawioralna.

Trauma - to warto wiedzieć

Jakie mogą być przyczyny traumy w dzieciństwie? 

Wśród przyczyn traumy w dzieciństwie wymienić można takie traumatyczne doświadczenia jak wypadek, przeżycie choroby, hospitalizacji lub choroby, czy śmierci kogoś bliskiego.

Trauma może rozwinąć się także u dzieci, które na co dzień doświadczały przemocy psychicznej, fizycznej czy były molestowane seksualnie. Problem traumy z dzieciństwa dotyczy także dzieci, które dorastały w rodzinie dysfunkcyjnej, ale nie tylko. Dziecko mogło być świadkiem niezrozumiałej dla siebie sytuacji.  

Jak można przywrócić wspomnienia z dzieciństwa?

Wspomnienia z dzieciństwa są z reguły trudne do przypomnienia sobie, zwłaszcza jeśli chodzi o momenty, które miały miejsce do 3 roku życia dziecka. Za brak wspomnień z pierwszych 3 lat naszego życia odpowiada amnezja dziecięca, która jest naturalnym zjawiskiem rozwojowym i polega na braku zapisów pamięciowych.

Dzieje się tak, ponieważ w wieku około 7 lat cześć naszego mózgu odpowiedzialna za pamięć rozpoczyna proces wymazywania i zapominania epizodów z wczesnego dzieciństwa. Jest to związane głównie ze słabo rozwiniętym układem nerwowym u małych dzieci, przez co ich struktury odpowiedzialne za zapamiętywanie nie są również odpowiednio wykształcone.  

Jak można rozpoznać traumę z dzieciństwa?

Trauma z dzieciństwa objawiać się może różnymi zaburzeniami psychicznymi takimi jak: zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne, zaburzenia osobowości czy zaburzenia odżywiania.

Trauma doświadczona w dzieciństwie w życiu dorosłym powoduje często depresję, stany lękowe czy nerwicowe. Natomiast jednym ze skutków traumy z dzieciństwa jest słaba odporność na stres. Wpływa to znacząco na trudności w relacjach partnerskich, a także generuje skłonność do wchodzenia w toksyczne związki, a także trudności z funkcjonowaniem w związku.  

Co to jest trauma wojenna?

Trauma wojenna wiąże się z przeżyciem dramatycznych wydarzeń związanych z wojną. Trauma wojenna może rozwinąć się u osób, które w bezpośredni sposób doświadczyły działań wojennych przez np.: bombardowania miast, ostrzeliwanie budynków.

Trauma wojenna dotyczy osób, które w panice musiały uciekać z miejsc objętych wojną, doświadczyły realnego zagrożenia swojego życia, ale także były świadkami zabijania innych osób czy w wyniku wojny straciły kogoś bliskiego.

Trauma wojenna wywołuje w ofiarach pewien proces zastygania emocjonalnego lub paniki oraz wyraźnych, lękowych reakcji w odpowiedzi na dźwięk syren czy hałas przelatującego samolotu. Objawy traumy wojennej wykazują pełny obraz zespołu stresu pourazowego PTSD, który przejawia się wzmożoną czujnością; silnym lękiem; pobudzeniem fizjologicznym, w tym reakcjami psychosomatycznymi; niekontrolowanym pojawianiem się dramatycznych wspomnień i koszmarów sennych.

Więcej o EMDR Instytut Leczenia Traumy i Stresu MyWay

Bibliografia

American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM–5). Washington: APA; 2013.

Am Fam Physician. 2003 Dec 15;68(12):2401-2409.

Borys, B. Sytuacje ekstremalne i ich wpływ na stan psychiczny człowieka, Psychiatria 2004;1(2):97-105.

Bradley D. Grinage, M.D Diagnosis and Management of Post-traumatic Stress Disorder, University of Kansas School of Medicine–Wichita, Wichita, Kansas, 2003 Dec 15;68(12):2401-84

Cebella, A., IŁucka, I. Klinika Psychiatrii Rozwojowej, Zaburzeń Psychotycznych i Wieku Podeszłego Akademii Medycznej w Gdańsku Zespół stresu pourazowego — rozumienie i leczenie, tom 4, nr 3, 128–137 Psychiatria ISSN 1732–9841

Dąbkowska M. Zespół stresu pourazowego u dzieci. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002; 2: 251–254

Instytut EMDR. Przegląd badań. Dostępne pod adresem - LINK Dostęp 10.04.2022 r.