24.08.2023
Z terminem ADHD (czyli zespołem nadpobudliwości psychoruchowej) można spotkać się niejednokrotnie w temacie zaburzeń dotykających dzieci czy nastolatków, a już na pewno słyszał o nich niejeden rodzic podejrzewający u swojego dziecka to zaburzenie. Jednakże co to jest ADD? Zarówno ADHD, jak i ADD kojarzone jest głównie z zaburzeniami występującymi jedynie u dzieci. Dodatkowo nie tylko częściej słyszymy o ADHD, ale jest ono również o wiele łatwiejsze do rozpoznania i zdiagnozowania. Dlaczego? Czym różni się ADHD od ADD i co to jest ADD?
Zespół deficytu uwagi ADD nie jest tak łatwo zauważalny dla otoczenia, dlatego też dziecko z ADD czy nawet dorosłe osoby dotknięte ADD często pozostają nie zdiagnozowani prawidłowo. Wydawać by się mogło, że taka diagnoza zaburzeń koncentracji nie jest tak bardzo potrzebna, bo przecież problemy z koncentracją czy rozproszona uwaga nie są niczym wielce zagrażającym. Niestety nic bardziej mylnego!
Uwaga i koncentracja są bardzo ważnymi mechanizmami poznawczymi w jakie wyposażony jest nasz umysł. Psychologia poznawcza tłumaczy je jako pewien “filtr”, który pozwala oddzielać nam ważne i potrzebne informacje napływające do nas, od tych zbytecznych. Zarządzanie uwagą przez nasz mózg ma na celu chronić nas przed przebodźcowaniem, tak aby do naszego umysłu nie mogły napływać wszystkie bodźce jakie znajdują się w pobliżu nas. Wyobraźmy sobie, że nagle zaczynamy koncentrować się na wszystkich bodźcach i informacjach napływających do nas przez wszystkie kanały zmysłowe - na wszystkich aspektach obrazu, który widzą nasze oczy, na każdym drobnym dźwięku jaki może do nas napływać, nad zapachem i smakiem który czujemy, czy nad fakturą ubrania, które pokrywa nasze ciało. Dodatkowo mając w głowie kilkaset różnych myśli - ten stan byłby tak mocno obciążający, wręcz niemożliwy do przetrwania. Dlatego tak ważną funkcję w naszej psychice pełni uwaga i koncentracja.
Pozwala nam skupić się na kilku wybranych bodźcach tak, by jak najlepiej funkcjonować w danym momencie. Trudności z koncentracją czy uwagą miewa każdy z nas i jest to całkowicie normalne, ponieważ wpływa na to wiele czynników. Pogorszenie naszej zdolności do koncentrowania się na pracy czy wykonywanym zadaniu może być chwilowo ograniczone np. przez to, że jesteśmy niewyspani, martwimy się czymś, jesteśmy przeziębieni, coś nas boli, jest nam zbyt gorąco czy rozprasza nas spory hałas za oknem.
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, to co odróżnia zespół deficytu uwagi ADD od ADHD to brak występowania pobudliwości ruchowej. W ADHD wymienia się również często impulsywność, hiperaktywność, nieuwagę - dziecko z ADD nie wykazuje takiej nadaktywności lub jest ona na tak niskim poziomie, że często nie jest rozpoznawalna dla otoczenia.
Zaburzenia koncentracji uwagi - przyczyny, które prowadzą do rozwoju deficytu uwagi. Szczegółowe przyczyny zaburzenia koncentracji uwagi nie zostały jeszcze poznane. Specjaliści zajmujący się tym zagadnieniem od wielu lat prowadzą już badania w celu ustalenia możliwych przyczyn rozwoju zaburzenia ADD, jednak w dalszym ciągu trudno jest dojść do jednoznacznych wniosków.
Przyczyny ADD - dotychczasowe badania i doświadczenia psychologów wskazują, że przyczyny zaburzenia koncentracji uwagi mają podłoże genetyczne. Zaobserwowano, że rozwój zaburzeń uwagi ADD występuje o wiele częściej u osób,u których w rodzinie ktoś ma już podobne problemy.
Przyczyna zaburzeń uwagi może być też związana z występowaniem innych problemów natury psychicznej takich jak zaburzenia lękowe czy depresyjne, w których funkcje poznawcze są często mocno osłabione.
Przyczyny deficytu uwagi mogą być więc bardzo złożone i wynikać również z okresu dzieciństwa. Zespół zaburzeń ADD może poniekąd wynikać z nadwrażliwości układu nerwowego na bodźce zewnętrze i szybkiego przestymulowywania naszego mózgu. Ponadto wpływ ma to wszystko, co wiązać się może z różnymi trudnymi doświadczeniami we wczesnym okresie życia, gdzie dziecko narażone mogło być na krzyki, hałas, wrogość oraz nerwową atmosferę.
Przyczyny ADD upatruje się m.in. w zażywaniu substancji psychoaktywnych przez kobiety w ciąży, co może być wręcz zabójcze w skutkach dla rozwijającego się mózgu dziecka. ADD przyczyny to również specjaliści zauważyli, że przyczyna zaburzeń uwagi wiąże się też z wcześniactwem, niską masą urodzeniową, a także z płcią. ADD rozpoznanie tego zaburzenia o wiele częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek.
Niestety trudności z koncentracją uwagi to nie są mało znaczące problemy, z którymi można normalnie żyć. Wiele osób bagatelizuje ten problem, uznając że przecież efektywne skupienie się i koncentracja nie są w życiu czymś niezbędnym. Jednakże zespół zaburzeń koncentracji może znacząco utrudniać codzienność osób zmagających się z tym zaburzeniem.
Deficyt koncentracji uwagi może być szczególną przeszkodą w środowisku zawodowym, kiedy wykonywana przez nas praca wymaga odpowiedniego skupienia i skoncentrowania. Osoby z ADD na pewno będą miały problem z byciem zorganizowanym, sumiennym oraz mogą mieć trudności ze stosowaniem się do postawionych wytycznych. Wśród największych kłopotów jakie występują w tym zaburzeniu będzie utrzymanie uwagi na konkretnym zadaniu przez określoną ilość czasu.
Zaburzenie koncentracji uwagi objawy jakie mogą charakteryzować to zaburzenie to:
brak umiejętności skupienia się na szczegółach danego zadania,
popełnianie błędów z braku ostrożności,
pomijanie szczegółów i brak dokładności w wykonywaniu zadań,
problem z utrzymaniem uwagi przez dłuższy czas na jednym zadaniu,
nieumiejętność stosowania się do instrukcji i wytycznych,
nie doprowadzanie zadań do końca; dekoncentracja w czasie pracy,
brak umiejętności wykonywania zadań w określonej sekwencji,
chaotyczność i brak porządku,
trudności z organizacją zadań i zarządzaniem czasem,
nie dotrzymanie ustalonych terminów,
niechęć do angażowania się w wymagające zadania umysłowe, odwlekanie i odkładanie na później,
łatwe rozpraszanie się pod wpływem bodźców napływających z zewnątrz,
zapominanie o codziennych obowiązkach.
Objawami ADD dzieci mogą być symptomy widoczne szczególnie w obszarze nauki szkolnej. Rozwój zaburzeń uwagi u dzieci obserwowany może być już między 7-9 rokiem życia. Deficyt koncentracji uwagi u dzieci może objawiać się zarówno podczas lekcji w szkole, ale także w trakcie odrabiania zadań domowych.
AAD objawy zaburzeń uwagi u dzieci mogą występować jako:
trudności w utrzymaniu uwagi podczas lekcji,
rozpraszanie się najmniejszymi bodźcami słuchowymi czy wzrokowymi,
niechęć do odrabiania zadań domowych,
szybkie dekoncentrowanie się podczas nauki,
trudności z dokończeniem zadań domowych,
zapominanie o zadaniach i obowiązkach szkolnych,
rozpoczynanie kilku zadań jednocześnie,
gubienie przedmiotów potrzebnych do odrabiania zadań,
wrażenie bujania w obłokach i odpływania myślami.
ADD - Zaburzania koncentracji uwagi - rozpoznanie i diagnoza
Jak prawidłowo diagnozować zaburzenia koncentracji uwagi? Jak rozpoznać deficyt koncentracji uwagi u dzieci?
Zaburzenia koncentracji uwagi - rozpoznanie tego zaburzenia wcale nie musi napawać nas strachem czy powodować załamania, że coś jest z nami nie tak. Zarówno dziecko z ADD, jak i ADD dorosłych jest zaburzeniem, które można skutecznie leczyć i istnieją odpowiednie metody stosowane w leczeniu ADD, które pomagają na co dzień radzić sobie z tym zaburzeniem.
Aby zdiagnozować zaburzenia koncentracji uwagi konieczna jest wizyta u specjalisty - psychologa, psychoterapuety czy psychiatry. Jeśli widzimy, że nasze dziecko ma zaburzenia koncentracji uwagi, co przekłada się na trudności w szkole jak najszybciej powinniśmy zgłosić się po pomoc.
Deficyt koncentracji uwagi bardzo często może występować w innych zaburzeniach na tle psychicznym. Osłabione skupienie i koncentracja, a także problem zaburzenia uwagi występuje w przypadku depresji czy stanów obniżonego nastroju. Objawy zaburzeń koncentracji widoczne są również w przypadku zaburzeń adaptacyjnych czy zaburzeń lękowych, zwłaszcza w stanie silnego rozdrażnienia oraz podczas epizodów lęku napadowego tzw. ataków paniki.
Diagnoza zaburzeń koncentracji powinna wykluczać również wszystkie inne możliwe dolegliwości takie jak uszkodzenia mózgu, urazy głowy, choroby otępienne, zaburzenia pracy tarczycy czy padaczkę.
Zaburzenia koncentracji uwagi - rozpoznanie tego zaburzenia w porę i odpowiednie zaplanowanie leczenia ADD pozwala na zniwelowanie negatywnych skutków jakie niesie ta trudność.
Zaburzenia koncentracji uwagi konsekwencje - niestety nieleczone zaburzenie ADD może mieć swoje konsekwencje w przyszłości. Jedne z badań wskazują na to, że dzieci, które borykały się z problemem deficytu koncentracji uwagi i nie były odpowiednio leczone, w dorosłym życiu cierpiały o wiele częściej na zaburzenia depresyjne czy lękowe niż ich rówieśnicy nie doświadczający tego problemu.
Zaburzenie koncentracji uwagi ADD powoduje, że osoby te czują się często gorsze przez to, że nie są w stanie być tak produktywne jak współpracownicy czy tak świetnie zarządzać swoim życiem jak znajomi. Nie będąc odpowiednio zdiagnozowani czują się niedopasowani do społeczeństwa.
Zaburzenia koncentracji uwagi konsekwencje - negatywne postrzeganie siebie może prowadzić do błędnych przekonań na swój temat, izolacji i w konsekwencji nasilać stany depresyjne.
Prowadzi to równie często do lęku, że dana osoba nie jest w stanie wywiązać się z powierzonych zadań czy nie jest wystarczająco efektywna i nie potrafi sprawnie, czy też szybko pracować oraz często zdarzają się jej pomyłki. Skutkuje to często obawą przed podejmowaniem aktywności zawodowej czy dalszym rozwojem.
W przypadku zaburzenia jakim jest ADD skuteczne leczenie może przynieść znaczącą i odczuwalną poprawę, która nie tylko przynosi lepszą jakość naszego życia, ale również poprawia efektywność i uczy nam zajmować się swoją uwagą i koncentracją.
Przebieg leczenia ADD jest zawsze uzależniony od indywidualnych predyspozycji osoby, od jej wieku czy też innych współwystępujących zaburzeń. W przypadku dzieci ważne jest wczesne rozpoznanie tego zaburzenia, aby jak najszybciej rozpocząć terapię i nie pozwolić na rozwój trudności edukacyjnych, w których dobrze funkcjonująca uwaga dziecka jest niezbędna. Dlatego ścieżka diagnozowania ADD powinna rozpocząć się już na etapie nauki, gdy zauważalne są pierwsze symptomy deficytu uwagi.
ADD - leczenie tego zaburzenia opiera głównie na psychoterapii, która pozwala efektywnie pracować nad sferą uwagi, koncentracji, myślenia, zapamiętywania i rozumienia. ADD skuteczne leczenie tego zaburzenia koncentruje się wokół nauki uważności, która pomaga nam ustabilizować nasze funkcje uwagowe. Dlatego też praktyka uważności czy tak powszechnie znany mindfulness pomaga w niwelowaniu problemów z koncentracją i uwagą.
Dziecko z zaburzeniami koncentracji uwagi oprócz odpowiedniej terapii psychologicznej, powinno mieć dodatkowo odpowiednio dostosowaną opiekę w czasie zajęć lekcyjnych. Wzmocnienie koncentracji u dzieci poprzez właściwie dobrane ćwiczenia wspomagające skupienie i uwagę potrafi pomóc i zniwelować występujące trudności. Oczywiście taka terapia wymaga czasu, jednak dzięki niej można rozprawić się z przykrymi objawami ADD dzieci i pomóc im w edukacji i nauce.
Literatura
DSM-5
Carter, Ch. (2023). ADHD/ADD. Jak pomóc dziecku ogarnąć chaos, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2023.