Zaburzenia Nastroju. Objawy, Rodzaje, Diagnoza i Leczenie

Spis treści:

Zaburzenia nastroju – czym się charakteryzują?

Przeżywanie całej gamy emocji, zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych jest stanem całkowicie naturalnym i wręcz pożądanym. Możemy odczuwać wszystkie ich odcienie od przygnębienia, po uczucie radości, a nawet euforii i to całkowicie naturalne, że nasz nastrój zmienia się w zależności od zdarzeń zewnętrznych, czy samopoczucia. Emocje nie tylko dają nam cenną informację, ale również często chronią nas przed niebezpieczeństwem. W życiu codziennym przeżywamy rozmaite emocje o różnej intensywności i nasileniu. Nasze przeżycia wewnętrzne mogą mieć różne odcienie, w zależności od spotykających nas doświadczeń. Jednak gdy zdarza się, że rodzaj i nasilenie nastroju odbiega od normy oraz zdecydowanie zbyt długo się utrzymuje, powinno być to dla nas alarmujące.

Zaburzenia afektywne to inaczej zaburzenia nastroju, które można by zobrazować na przykładzie nieregularnego wykresu, w którym linia raz unosi się ku górze, a raz opada. Postać zaburzeń nastroju ma najczęściej przebieg okresowy, gdzie często regularnie i cyklicznie dochodzi do wahań nastroju, emocji czy aktywności, pojawiającej się jako stany depresyjne, ale też u części osób jako zespoły maniakalne.

Rodzaje zaburzeń nastroju

Według najnowszej klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 wśród zaburzeń nastroju można wymienić:

zaburzenia depresyjne gdzie pojawiają się duże epizody depresyjne oraz tzw. zaburzenia dystymiczne gdzie przez dłuższy czas utrzymuje się obniżenie nastroju w postaci stanu subdepresji,
zaburzenia dwubiegunowe w których wyróżnia się dwa podtypy: typ I jako nawracające zespoły depresyjne i stany maniakalne oraz typ II jako depresję i stany hipomanii.

Zaburzenia nastroju najczęściej opisuje się poprzez wzgląd na dwie różne płaszczyzny: zaburzeń nastroju oraz zaburzeń procesów fizycznych i psychicznych. Zaburzenia nastroju charakteryzuje się jako stany depresji lub manii, które występują łącznie z zaburzeniami energii i witalności, rytmu biologicznego, przebiegiem procesów poznawczych, zmianą natężenia motywacji do działania oraz wzmożonym nawiązywaniem relacji lub całkowitym brakiem zainteresowania interakcjami społecznymi.

Zaburzenia nastroju, a objawy stanu maniakalnego

W stanach maniakalnych dochodzi do zaburzeń nastroju o różnej intensywności:

hipomanii, która objawia się podwyższonym samopoczuciem połączonym ze zwiększoną aktywnością i napędem do działania,
manii, która często współwystępuje z urojeniami wielkościowymi na temat własnej osoby i swoich możliwości, nadaktywnością psychoruchową, gdzie przeważa podniecenie i euforia oraz aktywność pozbawiona kontroli i zahamowań.

Hipomania, zwana też zespołem hipomaniakalnym opisuje zwykle stan zaburzenia nastroju, które charakteryzuje się nadmiernie podwyższonym nastrojem, często przesadnie i będącego nieadekwatnym do sytuacji. Jest to taka „lżejsza” wersja stanu manii lub inaczej „mania o łagodniejszym nasileniu”, która może stanowić jeden z epizodów choroby afektywnej dwubiegunowej – w skrócie ChAD. Mimo łagodniejszego przebiegu niż to jest w przypadku stanu maniakalnego, może również doprowadzić do znacznego pogorszenia funkcjonowania psychospołecznego.

Manii sprzyja poczucie niespożytej energii, które przyczynia się do zaburzenia nastroju oraz rytmów biologicznych np. snu, co prowadzi do ogólnego zaburzenia wielu czynności fizjologicznych. Objawy silnego stanu manii często ulegają dobowym wahaniom, gdzie wyraźne nasilenie ich występuje zazwyczaj rano i wieczorem. Zwiększeniu ulega też popęd płciowy, co sprzyja zawieraniu przelotnych znajomości.

Zdiagnozowanie występowania zaburzenia nastroju jako stanu maniakalnego odnosi się do różnych sfer funkcjonowania zarówno psychicznego i fizycznego. Zaburzenia nastroju objawy to:

wyjątkowo wzmożone samopoczucie,
przesadne zadowolenie,
uczucie podniecenia i napięcia wewnętrznego,
pobudzenie psychoruchowe,
utrata kontroli nad własnymi popędami,
przyspieszony tok myślenia, gonitwa myśli,
zaburzenia uwagi i koncentracji,
wzmożone wypowiedzi, a nawet słowotok, chaotyczność myślenia, mówienia i działania,
zaburzenia snu i łaknienia.

„Kiedy człowiek obdarzony wyobraźnią wpada w tarapaty psychiczne, linia podziału między tym, co rzeczywiste, a tym, co wyimaginowane, bywa niekiedy, trudno dostrzegalna” (Stephen King)

Zaburzenia nastroju, a objawy stanu depresyjnego

W przypadku występowania drugiego z wyznaczników zaburzenia nastroju, a dokładnie epizodów depresyjnych, wyróżnić można epizod łagodny, umiarkowany oraz ciężki. Dodatkowo w przypadku zaburzeń depresyjnych występujących przy zaburzeniach nastroju wymienić można zaburzenia depresyjne nawracające tzw.:

duża depresja,
zaburzenia depresyjne sezonowe,
zaburzenia dystymiczne.
Typowe epizody depresyjne w zaburzeniach nastroju charakteryzują się:
obniżonym nastrojem,
odczuwaniem smutku, przygnębienia,odczuwaniem niepokoju, a nawet lęku,
utratą zainteresowań,
anhedonią – utratą do odczuwania przyjemności i radości życia,
zmniejszoną energią,
męczliwością po nawet niewielkim wysiłku,
cierpieniem psychicznym w połączeniu z odrętwieniem,
wycofaniem z dotychczasowych aktywności,
poczuciem braku sensu życia,
niekiedy pojawiają się myśli samobójcze.

Diagnoza depresji według najnowszej Klasyfikacji DSM-V mówi, że chorobę stwierdza się w przypadku wystąpienia minimum pięciu z wymienionych objawów przez okres minimum dwóch tygodni, gdzie przynajmniej jednym z objawów jest zaburzenie nastroju lub utrata zainteresowań i odczuwania przyjemności.

„Smutek jest dolą człowieka. Nawet najpogodniejszeniu trafiają się okresy depresji, gdy świat wokół ciemniej i człowiek widzi wszystko w ciemnych kolorach” (Antoni Kępiński)

Depresja – choroba duszy i ciała

Depresja jako zaburzenie nastroju nie dotyka jedynie psychiki ludzkiej, ale również obejmuje ciało pod postacią różnych objawów somatycznych takich jak bóle głowy, mięśni, brzucha, zaburzenia miesiączkowania, częste przeziębienia, co spowodowane jest ogólnym osłabieniem organizmu. Można też zaobserwować skrócenie lub spłycenie snu nocnego co skutkuje wczesnym budzeniem się rano lub wielokrotnym budzeniem w nocy. Występuje także drugi wariant zaburzeń sennych, który natomiast objawia się nadmierną potrzebą snu (występuje najczęściej w chorobie afektywnej dwubiegunowej).

Zaburzenia afektywne, a inne typy depresyjnego zaburzenia nastroju

Za zaburzenia nastroju często odpowiada zły stan pogodowy albo nadejście szarej jesieni, kiedy jak wiadomo brak słońca. Natomiast gdy osoba nagle dostaje przypływu energii i radości, traktowane jest to po prostu jako szeroko rozumianą poprawę i w większości przypadków nikomu nawet nie przychodzi do głowy, by dopatrywać się w tym zaburzeniu nastroju. Gdy zmniejszona ilość słońca oraz brzydka aura za oknem sprawia, że z dnia na dzień czujemy się coraz gorzej, możemy mówić o sezonowych zaburzeniach nastroju.

Zaburzenia nastroju – rodzaje

Sezonowe zaburzenie nastroju (z ang. seasonal affective disorder – SAD), to zaburzenie nastroju o charakterze depresyjnym, które pojawia się z początkiem jesieni i trwa przez całą zimę, aż do wiosny. Pierwsze objawy mogą wystąpić wraz z załamaniem pogody, a więc nawet początkiem października. SAD to zaburzenie nastroju, które daje się odczuwać w kilku sferach życia jednocześnie. W sferze emocjonalnej pojawia się przygnębienie, rozdrażnienie i apatia, które uniemożliwiają odczuwanie przyjemności z codziennych aktywności i wpływają na relacje z ludźmi. Wykonywanie pracy utrudniają problemy w koncentracji uwagi, zapamiętywaniu, przypominaniu i myśleniu. Jako przyczynę sezonowych zaburzeń nastroju najczęściej podaję się brak promieni słonecznych, co przekłada się na pogorszenie funkcjonowania struktur mózgowych.

Dystymia jako zaburzenie nastroju jest natomiast przewlekłą odmianą depresji, jednak ze zdecydowanie mniejszym nasileniem objawów. To zaburzenie nastroju objawia się również obniżonym nastrojem, przygnębieniem, odczuwaniem smutku czy brakiem energii, z tym że jej objawy utrzymują się przez okres dwóch lat lub stale nawracają, natomiast wyrównany nastrój nie trwa dłużej niż kilka tygodni. Nie upośledza życia osoby nią dotkniętej w takim samym stopniu jak epizod dużej depresji, jednak również ma wpływ na obszary życia związane z pracą, relacjami czy rodziną. Jej epizody różnią się od depresji czasem trwania i są zdecydowanie lżejsze, jednak dystymia ma uporczywy charakter, który objawia się zniechęceniem, brakiem odczuwania przyjemności, brakiem energii czy zaburzeniami snu.

"Pragnienie zanegowania depresji własnej i cudzej jest w naszym społeczeństwie tak silne, że wielu ludzi uzna, że masz problem dopiero w chwili, gdy fruniesz z okna dziesiątego piętra"

Elizabeth Wurtz

Diagnoza i leczenie zaburzeń nastroju

Choć zmiany i wahania nastroju spotykają nas wszystkich, to należy pamiętać, że o zaburzeniach nastroju możemy mówić dopiero wtedy, gdy w znaczący sposób upośledzają one nasze normalne, codzienne funkcjonowanie w obszarze społecznym czy zawodowym. Jeśli wywołują przy tym duże cierpienie, należy szukać pomocy u specjalisty.

Leczenie zaburzeń nastroju nie przebiega w taki sam sposób u każdej osoby chorej. Formę leczenia dostosowuje lekarz adekwatnie do przypadku, z którym ma do czynienia. Najważniejszym elementem w drodze do zdrowia psychicznego jest przede wszystkim uświadomienie sobie, że tej pomocy potrzebujemy.

Kluczowe będzie także wsparcie ze strony najbliższych, ponieważ pozostawienie człowieka z zaburzeniami nastroju samego sobie może w efekcie może doprowadzić do jego śmierci, ponieważ osoby cierpiące na zaburzenia nastroju często traktują samobójstwo jako rozwiązanie wszystkich swoich problemów.

Osoby, które doświadczają zaburzeń nastroju, mogą być leczone przez lekarzy pierwszego kontaktu lub w poradniach zdrowia psychicznego. W leczeniu zaburzenia nastroju wyróżniamy leczenie farmakologiczne i psychoterapeutyczne. Farmakoterapia jest ogromnie pomocna w złagodzeniu uporczywych objawów i w ustabilizowaniu nastroju, jednak sama w sobie często nie rozwiązuje problemu. Te dwie metody najlepiej stosować łącznie, ponieważ wówczas leczenie przynosi najlepsze efekty.

Psychoterapia zaburzeń nastroju

Do najlepszych form psychoterapii wyróżnia się: terapię poznawczo-behawioralną, interpersonalną lub psychodynamiczną.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna pozwala zrozumieć, że to nie sytuacje, które nas spotykają, prowadzą do powstawania depresji tylko sposób ich interpretacji. Występujące w zaburzeniach nastroju zniekształcenie poznawcze wpływające na postrzeganie zdarzeń i samego siebie, bywa często największym wrogiem chorego. Dzięki psychoterapii możemy wyłapywać negatywne schematy myślowe i korygować naszą interpretację na bardziej racjonalną. Psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym jest bardzo efektywna, a jej skuteczność została potwierdzona wieloma badaniami naukowymi.

Psychoterapia interpersonalna dopatruje się przyczyn powstawania choroby w źle funkcjonujących relacjach międzyludzkich. Podczas terapii omawia się z pacjentem sytuacje z jego życia rodzinnego i zawodowego, odgrywa się również scenki, które mają mu pomóc w rozwiązywaniu problemów w kontaktach z innymi. Pacjent uczy się lepszych sposobów komunikacji oraz umiejętności stawiania zdrowych granic.

Psychoterapia psychodynamiczna wyrosła na gruncie psychoanalizy, dlatego też głównym jej zadaniem jest analiza przeszłości, zwłaszcza dzieciństwa w kontekście relacji z rodzicami, gdzie można by upatrywać wczesnych korzeni depresji. Rozwiązanie konfliktów wewnętrznych pacjenta mających swoje źródło w zaburzonych relacjach z rodzicami czy związanych z traumami wczesnodziecięcymi pozwala pozbyć się wielu silnych negatywnych uwarunkowań. Tym samym pomaga kształtować nowy obraz świata i samego siebie przez wprowadzenie trwałych zmian w psychice, jak i życiu pacjenta. Jest ona jednak często długim i żmudnym procesem leczenia, dlatego też nie stosuje się jej w przypadku osób z silnym epizodem depresyjnym.

Obecnie coraz więcej mówi się o depresji, przez co stała się ona bardziej świadomym problemem, jednak osoby zmagające się z zaburzeniami nastroju pozostają w dalszym ciągu niezdiagnozowane, przez zbyt małą znajomość dokładnej specyfiki tych zaburzeń.

Jeśli Twój stan zdrowia psychicznego (lub kogoś z Twojego otoczenia) znacznie się pogorszył, nie bój się sięgać po profesjonalną pomoc. Psycholog online to rozwiązanie dla osób z całej Polski, a także ludzi przebywających na emigracji. Klinika My Way prowadzi różne rodzaje terapii. Jest to. m.in.:

Przeprowadzamy również testy psychologiczne online.