Anhedonia

Anhedonia – utracona przyjemność 
 

Termin „anhedonia” opisuje stan określany jako „niemożność odczuwania przyjemności”. Anhedonia początkiem XX wieku kwalifikowana była jako zasadniczy objaw depresji lub schizofrenii. Obecnie wielu autorów wciąż podkreśla jej znaczącą rolę w określeniu depresji i jest ona jednym z dwóch symptomów niezbędnych do postawienia diagnozy depresji według DSM-V.

Anhedonia to inaczej przeciwność hedonii, czyli odczuwania przyjemności. Jest więc ona zaburzeniem, które objawia się utratą odczuwania szeroko pojętej przyjemności, radości życia, satysfakcji z podejmowanych działań, w tym też przyjemności cielesnej, seksualnej i zmysłowej.

To wszystko, co wcześniej wzbudzało w nas radość i chęć do działania staje się nijakie i jałowe. Życie wydaje się być bez smaku, zapachu i koloru,  a my tracimy motywację do wykonywania czynności, które wcześniej nas cieszyły. Nie umiemy wykrzesać z siebie radości czy uśmiechu, pojawia się również pesymizm i przygnębienie. U pacjentów chorych na depresję z cechą anhedonii obserwuje się zaburzenia zarówno w fazie satysfakcji, jak i pożądania. 

Z kolei anhedonia w związku może być nazywana jako upośledzenie w odczuwaniu przyjemności i radości, a to jest spore zagrożenia dla trwałości takiej relacji. Anhedonia w związku przekłada się na jego funkcjonowanie, gdzie brak odczuwania przyjemności i radości z życia odbiera również partnerowi satysfakcję. Anhedonia w związku może być powodem problemów relacyjnych, których uzdrowienie będzie możliwe dzięki podjęciu psychoterapii obojga partnerów i przywróceniu równowagi.
 

Odczuwanie przyjemności związane jest z procesem przetwarzania nagród, na które składają się takie elementy jak: 

• uczenia się, 

• pożądania,

• satysfakcji. 
  
   

Wnioski z prowadzonych badań w obszarze anhedonii sugerują, że etapy składające się na przetwarzanie nagród po części są rozdzielone na etapie układu nerwowego, natomiast zaburzenia występujące w danych etapach opisującą anhedonię jako „niemożność odczuwania przyjemności”. Świadczyć to może o tym, że anhedonia jest efektem nieprawidłowości w etapach uczenia się lub pożądania.

 

Przyczyny anhedonii

 

Anhedonia dotyka często osoby bardzo aktywne zawodowo, które są przepracowane i przemęczone, a natłok obowiązków i wyzwań jest dla nich wyczerpujący i nie sprawia już satysfakcji. Jest to jeden z głównych objawów depresji, ale coraz częściej również obserwowany jako oznaka wypalenia zawodowego. Dodatkowo, anhedonia może być objawem występującym także podczas odstawienia  substancji psychoaktywnych, a także potencjalnie może powodować przejście od okazjonalnego do nałogowego zażywania tych substancji. 

Jako przyczynę biologiczną anhedonii podaje się zaburzenie w funkcjonowaniu  układu nagrody. Za każdy z etapów przetwarzania nagród odpowiada neuronalna aktywność, której zaburzenia skutkują właśnie pojawieniem się anhedonii.

 

Objawy anhedonii

 

Anhedonię nie łatwo wychwycić, bo najczęściej do pogłębiania się objawów dochodzi bardzo powoli i jest często traktowana po prostu jako słabszy nastrój, który przecież spotyka każdego. Pojawia się najczęściej u osób, które nadmiernie się eksploatują poznawczo i emocjonalnie, u których występuje powoli wyczerpanie rezerw energii wewnętrznej. Głównym objawem anhedonii jest utrata odczuwania przyjemność względem aktywności i obiektów, które wcześniej były powodem przyjemności, radości, szczęścia czy satysfakcji.

Dodatkowo obserwuje się również:

• utratę zainteresowania ulubionymi zajęciami,
• brak odczuwania satysfakcji z osiąganych sukcesów,
• brak odczuwania radości z przebywania w otoczeniu bliskich osób,
• utrata satysfakcji z pracy czy związku,
• niemożność odczuwania radości, w sytuacjach, które wcześniej je wywoływały np. zakupy, ulubiony sport, podróże czy otrzymanie prezentu,
• zaburzenia odczuwania przyjemności cielesnej, w tym seksualnej.

Nie wiem jak można przyzwyczaić (zmusić się) do robienia czegokolwiek, co nie daje jakiegokolwiek zadowolenie, satysfakcję i radość. Może na krótką metę tak, ale na dłuższą to niemożliwe - trzeba by być automatem lub cyborgiem, a nie człowiekiem.

Stracona100, forum dotyczące nerwic

Leczenie anhedonii, a psychoterapia

 

Anhedonia z racji swojego trudnego i złożonego przebiegu jest ciężka do wyleczenia na własną rekę. Jednak dobre rokowania pojawiają się wtedy, gdy osoba podejmuje decyzje o skorzystaniu z pomocy specjalisty i podjęciu psychoterapii. W przypadku leczenia anhedonii najczęściej podejmuje się terapię w nurcie psychoterapii poznawczo-behawioralnej lub psychoanalizę. Ta pierwsza forma pomocy  jest klasyczną metodą, szczególnie chętnie wykorzystywaną w celu promowania pozytywnych emocji lub redukcji negatywnych myśli.

W leczeniu anhedonii podobnie jak w przypadku leczenia depresjii warto skupić się wzmacnianiu pozytywnych sytuacji w życiu osoby lub poszukiwaniu aktywności, czy innego obszaru, który może pomóc odkrywać radość z życia na nowo. Równolegle z uczestniczeniem w psychoterapii ważne jest również stosowanie własnych aktów samopomocy, które powoli będą pomagały odnależć w nas uczucie radości i przyjemności. 

Wśród takich działań możemy wyróżnić:

• prowadzenie dziennika wdzięczności,

• uprawianie praktyki uważności,

• praktykowanie wizualizacji pozytywnych zdarzeń,

• uprawianie aktywności fizycznej, która podnosi poziom endorfin, 

W leczeniu anhedonii bardzo istotne jest także wsparcie i pomoc bliskich, dzięki któremu osobie z ahedonią łatwiej będzie poradzić sobie ze swoim problemem i szybciej wrócić do "formy".

Jedną  z najbardziej popularnych metod diagnozy w przypadku anhedonii jest skala Snaith-Hamilton Plasure Scale. (SHAPS). Kwestionariusz SHAPS do diagnozowania anhedonii składa się z 14 pytań. Jeżeli na większość pytań z testu na anhedonię pacjent odpowie twierdząco, oznacza to, że może mieć problemy z odczuwaniem przyjemności i radości z życia. Wyniki te mogą wskazywać wtedy na występowanie zaburzeń w odczuwaniu przyjemności i radości, rozumianej jako anhedonia. Natomiast taki test na anhedonię może przeprowadzić jedynie psycholog, w połączeniu z zebraniem specjalistycznego wywiadu.

Anhedonia jako jeden ze stanów towarzyszących objawom depresyjnym może być leczona farmakologicznie podobnie jak depresja -  lekami przeciwdepresyjnymi. Jednak w przypadku leczenia anhedonii zamiast leków częściej stosuje się psychoterapię - poznawczo-behawioralną lub integracyjną.

Anhedonia w statystykach

Nieco ponad 1 / 3 chorych na depresję doświadcza objawów wskazujących na anhedonię. 26 % osób doświadczających depresji skarży się na obniżenie nastroju, natomiast 13 % twierdzi, że utraciło odczuwanie przyjemności z wcześniej wykonywanych czynności.

LITERATURA

Gola, M., Szczypiński, J., “ Anhedonia - co o niej wiemy i jak ją badać?”,  Psychiatria, tom 14 (nr 2/2017)