Napady paniki

Według kryteriów DSM-5 (Dignostic and Statistical Manual of Mental Disorders) zaburzenie paniczne charakteryzuje się występowaniem nawracających i nieoczekiwanych ataków paniki. Przez napad rozumiane jest odczuwanie silnego lęku lub dyskomfortu, którym towarzyszą przynajmniej 4 z 13 objawów somatycznych, takich jak:

• uczucie nierównego lub przyspieszonego bicia serca;
• pocenie się;
• poczucie dławienia się;
• drżenie lub dygotanie;
• spłycenia oddechu lub duszności;
• depersonalizacja (poczucie odrętwienia i poczucie, że nie jest się sobą);
• ból lub dyskomfort w klatce piersiowej;
• nudności lub ból brzucha;
• zawroty głowy lub poczucie zbliżającego się zasłabnięcia i omdlenia;
• dreszcze lub uczucia gorąca;
• parastezje (poczucie odrętwienia lub mrowienia);
• poczucie nadchodzącej śmierci;
• obawa przed utratą kontroli.

(APA, 2015).

Kolejne kryterium dotyczy następstw napadu, czyli stale utrzymującej się obawy lub niepokoju o wystąpienie kolejnych napadów paniki tzw. lęk przed lękiem lub przed konsekwencjami kolejnego napadu  np. lęk przed utratą kontroli i panowania nad sobą, obawa wystąpienia zawału serca czy uczucie utratu zmysłów i racjonalności zachowań.  W konsekwencji napadu dochodzi do unikania sytuacji, które mogłyby wywołać panikę, np. izolowanie się, unikanie spotkań z innymi, nieznanych sytuacji czy nawet rezygnacja ze spacerów i aktywności fizycznej. Objawy te muszą utrzymywać się miesiąc lub dłużej. Istotnym elementem diagnozy jest wykluczenie, że napad został spowodowany fizjologicznym działaniem substancji (np. substancji nadużywanej, przyjmowanego leku) lub stanem ogólnomedycznym (nadczynnością tarczycy, schorzeniem układu krążenia).

 

Czynniki predysponujące i podtrzymujące napady paniki

Na pytanie, dlaczego tylko u części osób rozwija się pełnoobjawowe zaburzenie, można udzielić odpowiedzi odwołując się do kilku teorii.

Badania nad warunkowaniem klasycznym ujawniają, że ważną rolę w rozwoju zaburzenia panicznego odgrywa uczenie się.
 

Zgodnie z tą teorią, jeśli w pierwszym ataku paniki neutralny bodziec wewnętrzny, np. bicie serca lub bodziec zewnętrzny wywołał lęk, to następnym razem, kiedy będziemy doświadczać np. silniejszego bicia serca, może znowu pojawić się reakcja lękowa. Im silniejsza panika za pierwszym razem, tym silniejsze uczenie się reakcji lękowej na ten konkretny bodziec. Mózg uczy się reagować na pewne sygnały-bodźce, niezależnie od świadomości (bez udziału kory mózgowej, czyli świadomej oceny czy bodziec jest groźny, czy nie), stąd napady paniki, które pojawiają się znikąd, czy też nocne napady paniki.  Jedna z teorii głosi, że rozwój zaburzenia panicznego wynika z nadwrażliwości i nadmiernej aktywacji tzw. sieci lęku, która znajduje się części mózgu zwanej ciałem migdałowatym. Nadmierna wrażliwość tego obszaru jest w pewnym stopniu dziedziczona, ale może również wynikać z powtarzających się stresujących zdarzeń życiowych, szczególnie w okresie dzieciństwa. (Butcher i in., 2017).
 

Czynnik ten powoduje, że niezagrażające objawy, ignorowane przez większość osób z podatnością odbierane są jako niebezpieczne i wyzwalają napady paniki. To nadawanie znaczenia, czyli myśl typu „dzieję się ze mną coś dziwnego”, „nie mogę oddychać”, powoduje, że lęk nasila się, a wraz z nim reakcje fizjologiczne, typu szybsze bicie serca, utrudnione oddychanie, nudności itp. Katastroficzna interpretacja objawów somatycznych lęku typu: “zaraz mogę umrzeć, stracić przytomność czy grozi mi zawał” powoduje, że jednostka zaczyna stosować, różne tzw. zachowania zabezpieczające, mające na celu uspokojenie się.

 

To, że wyobrażana katastrofa nie wystąpiła, jest błędnie przypisywane zachowaniom zabezpieczającym - odrzucane są wyjaśnienia, że lęk nie prowadzi do zawału czy zwariowania. Powyższy opis stanowi tzw. błędne koło napadów paniki w ujęciu poznawczym.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Literatura

Faretta, E. Ataki Panki: terapia EMDR vs CBT.
Knap, Ł. (2018). ATAK PANIKI. Kino, 53(607), 72-72.