Zaburzenia nerwicowe i lękowe

Charakterystyka zaburzeń nerwicowych i zaburzeń lękowych

 

Zaburzenia o charakterze lękowym przejawiają się w odczuwaniu niepokoju, napięcia oraz często silnego, czy panicznego nawet lęku. Lęk jest tutaj zarówno silnie odczuwaną emocją oraz wyrazem reakcji fizjologicznej organizmu na niebezpieczeństwo, czy nawet jego symboliczne sygnały. Uczucie lęku może pojawiać się w przypadku wielu chorób somatycznych np. tych o podłożu hormonalnym czy kardiologicznym, w przebiegu uzależnień,  ale również wskazywać na rozwijające się zaburzenia nerwicowe. 

 

Warto jednak zróżnicować czym lęk różni się od strachu, choć wydawać się może, że emocje te oznaczają ten sam stan i ich pojęcia możemy używać zamiennie.

 

Strach jest jedną z emocji podstawowych w jakie wyposażyła nas ewolucja i pełni funkcję przystosowawczej reakcji każdej zdrowej osoby. Strach informuje nas o występowaniu realnego zagrożenia, z którym trzeba walczyć lub przed nim uciekać, niejako stanowi nasz system obrony.  Natura lęku jest nieco inna, wskazuje na istnienie mało realnego i prawdopodobnego zagrożenia. Strach zawsze pochodzi z zewnątrz i ma swój realny obiekt występujący w otoczeniu, lęk natomiast wydobywa się z wnętrza osoby, często bez żadnej jasnej i łatwej do uchwycenia przyczyny. W stanie lęku dochodzi do ogólnego pobudzenia organizmu na poziomie fizjologicznym, które jest często nieadekwatne do sytuacji, bez jednoznacznych źródeł.

Do zaburzeń lękowych zaliczyć możemy:
 

• fobie specyficzne,

• fobie społeczne,

• agorafobie,

• zespół lęku uogólnionego,

• ataki paniki,

• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,

• zespół stresu pourazowego - PTSD,

• hipochondria - lęk o zdrowie,

• ostrą reakcję na stres,

Przyczyny zaburzeń nerwicowych i lękowych

 

Zaburzenia lękowe powstają w odpowiedzi na silne reakcje lękowe organizmu, w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne oraz wewnętrzne,  charakteryzujące się poczuciem zagrożenia i niebezpieczeństwa. Ich przyczyny jednak są często początkowo trudne do zidentyfikowania. 

U osób często doświadczających lęku zwłaszcza jako napadów histerii, czy ataków paniki wytworzyć może się tzw. lęk antypacyjny nazywany też bardziej zrozumiale “lękiem, przed lękiem”. Osoba obawia się wystąpienia kolejnego epizodu lękowego, przez co zaczyna odczuwać niepokój i towarzyszące temu objawy w postaci natrętnych myśli, objawów z ciała, co w efekcie prowadzi do nasilenia się kolejnego stanu lękowego. Błędne koło nerwicowe jest charakterystyczne w stanach lękowych i wiąże się z sytuacją, gdzie lękowe myśli wyzwalają objawy fizjologiczne takie jak przyspieszone bicie serca, duszności czy zawroty głowy, a te z kolei potęgują odczuwanie lęku i nasilają poczucie zagrożenia i tak dalej. Osoba często nie jest w stanie określić co było pierwsze - niepokojący objaw z ciała czy niepokojąca myśl. 

 

Epizody lękowe wskazywać mogą również na konsekwencje nieprzepracowanej i nie wyleczonej traumy, która mogła mieć miejsce nawet we wczesnym dzieciństwie, a której efekty możemy przeżywać nawet po wielu latach. 

 

Zaburzenia lękowe często jednak mogą wiązać się z okresem dzieciństwa - tego jak byliśmy traktowani przez rodziców czy opiekunów, jak zostaliśmy nauczeni radzić sobie z własnymi emocjami oraz czy okazywano nam wsparcie w przeżywaniu wielu trudnych chwil.  Dzieci, które wychowywały się w domach pełnych przemocy, alkoholu mogą w dorosłym życiu o wiele częściej przejawiać zaburzenia lękowe, ze względu na brak dostatecznego wsparcia i opieki, wtedy potrzeby były największe.  Od małego jednak uczą się, że świat nie jest bezpiecznym miejscem, a ludzie nawet Ci najbliżsi są powodem doświadczania krzywdy i niepokoju. 
 

Zaburzenia nerwicowe (lękowe) mogą pojawić się również u osób, którzy wychowywani byli przez nadopiekuńczych rodziców. Zarówno niedosyt opieki, jak i jej przesadny nadmiar są powodem nieprawidłowego funkcjonowania dziecka w świecie. Dziecko trzymane pod kloszem z powodu lęków rodziców, że może mu się przytrafić coś złego, dorasta w przeświadczeniu, że wiele sytuacji jest niebezpiecznych - należy się ich bać i ich unikać. Dlatego też w dorosłym życiu przejawia lękowe podejście i o wiele częściej doświadcza stresu. 

Test na lęk uogólniony

Objawy zaburzeń nerwicowych i lękowych
 

Zaburzenia lękowe objawiają się poczuciem dyskomfortu spowodowanym ciągłym uczuciem niepokoju, napięcia, obaw i lęku. Osoba odczuwa objawy zaburzeń nerwicowych (lękowych) nie tylko w swojej świadomości, ale również na poziomie fizycznym, a dodatkowo przejawia je również w swoim zachowaniu, co często jest widoczne dla otaczających ją osób. Występujący lęk może być przewlekły lub okresowy.  Bardzo często lęk przybiera falujący charakter lub pojawiać się w postaci nagłych i gwałtownych ataków.

W większości podstawowej reakcji lękowej występuje mieszanka komponentów psychicznych i somatycznych. Osoba dotknięta zaburzeniami lękowymi odczuwa lęk na poziomie emocji, ale również w obszarze myśli, postrzegania rzeczywistości, gdzie na pierwszy plan wysuwają się natrętne myśli o niebezpieczeństwie. Nieustające uczucie lęku powoduje rozmyślanie o zagrożeniu. To wszystko połączone jest z osobliwymi objawami ciała, które budzą strach o własne zdrowie, a nawet wyzwalają lęk przed śmiercią, co dodatkowo potęguje tylko nasilanie się reakcji lękowej.

Do najbardziej charakterystycznych objawów zaburzeń nerwicowych (lękowych), które odczuwane są na poziomie ciała zalicza się:

• przyśpieszone, często nieregularne bicie serca,

• trudności w oddychaniu,

• ucisk lub ból pod mostkiem i w okolicy klatki piersiowej,

• uczucie gorąca; pocenie się,

• wrażenie omdlenia,

• zawroty głowy,

• wrażenie że zaraz “zwariuje”.
  
  
   

Wyżej wymienione objawy zaburzeń nerwicowych (lękowych) często pojawiają się w silnej reakcji lękowej jaką charakteryzuje napad paniki. Jednak lęk, a tym samym wskazujące na niego objawy mogą być również subtelniejsze. Pojawiają się wtedy takie objawy jak:
 

• bezsenność,

• bóle w klatce piersiowej,

• bóle brzucha,

• bóle głowy,

• napięcie mięśni,

• częste infekcje,

• utrata apetytu lub wzmożenie apetytu,

• uczucie zmęczenia i osłabienia.

Na poziomie psychicznym stany lękowe objawiają się ciągłym niepokojem, częstym rozmyślaniem o zagrożeniu, chorobie lub różnych innych  katastrofach np. utracie pracy, rozstaniu z partnerem, wypadku itd. Powstałe napięcie i rosnący niepokój przekłada się na pogorszenie uwagi i koncentracji, pamięci, uczenia się czy problemy z podejmowaniem decyzji.

 

“ trzęsą mi się ręce, gdy piszę i ktoś patrzy plus bardzo się pocą, aż krople spływają,

w towarzystwie też mam problemy z jedzeniem zupy, bo łatwo rozlać, a drugie danie się bardziej trzyma na widelcu, prawda? wystąpień solo w ogóle unikam, bo głos mi się łamie, np. w szkole pisałam wiersze zamiast recytować!!! na moim własnym ślubie bałam się mówić przez mikrofon… a gdy jest więcej ludzi, np. na konferencji czy szkoleniu to mi kark sztywnieje”

 

Tara, forum nerwica.com

Leczenie zaburzeń nerwicowych i zaburzeń lękowych

Najlepsze efekty leczenia zaburzeń lękowych przynosi psychoterapia połączona bardzo często z farmakoterapią. Psychoterapia pozwala nie tylko poradzić sobie z uporczywymi objawami, ale także odnaleźć źródło swoich lęków i wypracować strategię radzenia. 

W leczeniu zaburzeń nerwicowych i lękowych najczęściej stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną, która skupia na pracy nad błędnymi interpretacjami różnych zjawisk i zmianie lękowego sposobu myślenia. Dodatkowo podczas terapii poznawczo-behawioralnej osoba uczy się nowych zachowań takich jak opanowywanie lęku, redukowanie powstającego napięcia czy stosowanie adaptacyjnych działań, które pozwalają zmierzyć się z lękowymi sytuacjami i nauczyć się w nich funkcjonować.

W zaburzeniach nerwicowych i lękowych również często zaleca się się psychoterapię psychodynamiczną, która pozwala zmierzyć się ze źródłami lęku, przepracować traumatyczne wydarzenia oraz zrozumieć ich podłoże. Praca nad nieświadomymi dotąd źródłami lęku pozwala świadomie się z nimi zmierzyć.

W zaburzeniach nerwicowych i lękowych  często stosuje się w połączeniu z psychoterapią leczenie farmakologiczne, które pozwala wyeliminować przykre objawy, zwłaszcza te fizyczne. 
 

Zaburzenia nerwicowe i lękowe w statystykach
 

Dane, które zostały przygotowane przez Institute for Health Metrics Evaluation (IHME) wskazują, że w roku 2017 na świecie około 300 milionów osób cierpiało w wyniku zaburzeń lękowych. Zaburzenia lękowe dotykają, aż 61,5 mln osób w Europie, z czego na samą agorafobię cierpi 8,8 mln osób, na fobie społeczne 10 mln osób, a fobii specyficznych doświadcza aż 22, 7 mln osób. PTSD czyli zespół stresu pourazowego w Europie dotyczy z kolei populacji w liczbie 7,7 mln.

Wśród najczęściej występujących zaburzeń lękowych na pierwszym miejscu klasyfikują się fobie specyficzne, które są najczęściej występującymi zaburzeniami lękowymi, dotykającymi ponad 19 milionów dorosłych w samych tylko Stanach Zjednoczonych (ADAA, 2020).
 

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

 

Literatura

Imielski Wojciech, J., “Zaburzenia psychiczne i emocjonalne”

Nitka-Siemińska A., “Zaburzenia lękowe - charakterystyka i metody leczenia”