Zaburzenia osobowości

Znajdź psychoterapeutę, specjalizującego się w leczeniu zaburzeń osobowości.

 

Zadzwoń lub napisz

Zaburzenia osobowości - charakterystyka
 

Zaburzenia osobowości stanowią obszar psychologiczny, który wzbudza coraz większe zainteresowanie zarówno wśród specjalistów, jak i społeczeństwa jako całości. Charakteryzują się one głębokimi, trwałymi wzorcami myślenia, emocji oraz zachowań, które znacząco oddzielają jednostkę od norm społecznych. Zaburzenia te, choć zróżnicowane pod względem objawów, mają istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie jednostki, jej relacje interpersonalne oraz ogólną jakość życia.

 

Według międzynarodowej klasyfikacji chorób i dolegliwości ICD-10 wyróżnia się trzy grupy zaburzeń osobowości i zachowania się osób dorosłych: 

 

  • specyficzne zaburzenia osobowości,
  • zaburzenia mieszane, w których nie występują specyficzne objawy możliwe do wychwycenia w zachowaniu,
  • trwałe zmiany osobowości, które najczęściej są następstwem ciężkiego, długotrwałego stresu. 

 

Osobowość rozumiana jest tutaj jako pewien konstrukt psychiczny, który charakteryzuje się stałymi cechami widocznymi w postrzeganiu świata, reagowaniu, myśleniu, emocjonalności, procesach motywacyjnych i zachowaniu człowieka. Można więc powiedzieć, że osobowość to pewien wzorzec zachowania, który posiada określoną dynamikę.

 

Przykład zdrowej osobowości najlepiej opisywany jest w teoretycznym modelu „Wielkiej Piątki”. Osobowość w tej koncepcji składa się z 5 cech takich jak:

 

  • neurotyczność/stabilność emocjonalna, 
  • ekstrawersja/introwersja, 
  • ugodowość, 
  • sumienność,
  • otwartość na doświadczenia.  

 

Określają one pewne różnice indywidualne w zachowaniu, myśleniu, uczuciach i odpowiadają za ich stałość w różnych sytuacjach, nie zmieniając się przy tym w czasie.

 

Zaburzenia osobowości scharakteryzować można jako ciężkie zaburzenia struktury charakteru oraz sposobu zachowania się, które zazwyczaj obejmują kilka wymiarów osobowości i prawie zawsze związane są z zaburzeniami w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym osoby. Pojawiają się zazwyczaj w okresie późnego dzieciństwa lub w adolescencji i trwają w życiu dorosłym. Struktura patologicznych cech osobowości skupia się na występowaniu takich czynników jak: 

 

  • zaburzone funkcjonowanie emocjonalne, 
  • zachowania dyssocjalne (rozdzielenie pomiędzy czuciem, myśleniem, a reagowaniem), 
  • zahamowanie,
  • kompulsywność.  

 

Zaburzenia osobowości – objawy

 

Zaburzenia osobowości manifestują się poprzez szereg różnorodnych objawów, które istotnie wpływają na życie jednostki oraz jej relacje z otoczeniem. Charakteryzują się one głównie trwałymi wzorcami myślowymi, emocjonalnymi i behawioralnymi, które odbiegają znacząco od norm społecznych. Przez pryzmat tych objawów możemy zrozumieć złożoność i indywidualność każdego z zaburzeń osobowości, a także ich wpływ na codzienne funkcjonowanie.

 

Zaburzenia zachowania zakładają istnienie widocznych nieharmonijnych postaw i zachowań w różnych sferach funkcjonowania człowieka, które dodatkowo są długotrwałe i powodują jego złe samopoczucie, zwłaszcza w obszarach życia związanych z pracą czy relacjami społecznymi.

 

Najczęściej zaburzenie osobowości przejawia się w przeżywaniu pewnych frustracji, kontrolowaniu swoich popędów lub ich zahamowaniu czy nie dostosowaniu swoich zachowań interpersonalnych do wymogów danej sytuacji. Osoby z zaburzeniami osobowości myślą i postrzegają różne sytuacje w sposób sztywny. 

 

Zaburzona osobowość nie pozwala zachowywać się elastycznie, co przeszkadza nie tylko w prawidłowym rozwoju człowieka, ale również jest powodem braku satysfakcjonujących relacji z innymi.

 

 

Zaburzona osobowość nie pozwala zachowywać się elastycznie, co przeszkadza nie tylko w prawidłowym rozwoju człowieka, lecz także jest powodem braku satysfakcjonujących relacji z innymi.  Wśród specyficznych rodzajów zaburzeń osobowości można wymienić: 

 

  • osobowość paranoiczną,
  • osobowość schizoidalną,
  • osobowość dysocjacyjną,
  • osobowość chwiejną emocjonalnie,
  • osobowość histrioniczną,
  • osobowość anankastyczną,
  • osobowość lękliwą,
  • osobowość zależną.


Przyczyny zaburzeń osobowości

 

zaburzenia osobowości przyczyny

 

 

W kwestii wyróżnienia przyczyn, jakie mogą stać u źródła powstawania zaburzeń osobowości, najczęściej wymienia się czynniki biologiczne takie jak temperament oraz czynniki społeczne, w tym największe znaczenie przypisuje się wychowaniu i funkcjonowaniu rodziny.

 

Pierwszą z przyczyn w kierunku rozwoju zaburzonej osobowości można szukać już na etapie kształtowania się wczesnego poczucia własnego Ja i formowania swojej tożsamości. W koncepcji współczesnej psychoanalizy dochodzić tu może do pewnego zjawiska nazywanego fachowo fiksacją, która odpowiada za zaburzony proces różnicowania się własnego Ja. Dziecko na tym etapie uczy się swojej odrębności od reszty świata w tym głównie od matki i otoczenia, w którym funkcjonuje. 

 

Zakłócenia w tym procesie mogą powodować brak umiejętności oddzielania swoich emocji, uczuć czy własnego postrzegania od tego, jak czuje i myśli druga osoba. Najczęściej dzieje się tak na skutek traum psychicznych wywołanych niedopasowaniem się matki do wymagań rozwojowych dziecka.

 

 

Dodatkowo, jeśli w relacji matka-dziecko występuje więcej doświadczeń negatywnych niż pozytywnych, dochodzi do pewnego rozszczepienia się osobowości, utrwalenia negatywnych mechanizmów działania, obrony oraz dysfunkcyjnego formowania się dalszej struktury osobowości. Koncepcje ewolucyjne i poznawcze wśród przyczyn powstawania zaburzeń osobowości wskazują na powtarzające się wzorce różnych zachowań, które wywołane są przez automatyczne myśli jako odpowiedź na bodźce pochodzące z otoczenia. Negatywny schemat myślowy pociąga za sobą określone emocje oraz reakcję fizjologiczną, co skutkuje powstaniem pewnych przekonań o sobie samym, o otoczeniu oraz warunkuje przy tym konkretny schemat zachowania.

 

Innymi słowy dziecko uczy się, że jeśli jego zachowanie wywołuje negatywną reakcję rodzica, która jest dla dziecka przykra, to jest to zachowanie złe.  Dodatkowo wtedy uruchamiają się automatycznie, karcące myśli powodujące u dziecka poczucie wstydu, poczucie winy czy wrażenie bycia „złym”. Utrwalenie takiego mechanizmu powoduje, że w dorosłości człowiek ten może obawiać się jak będzie odbierane jego zachowanie, będąc przy tym pewnym, że każdy negatywny czyn spotka się z karą i odrzuceniem. 

 

 

Objawy zaburzeń osobowości

 

zaburzenia osobowości objawy

 

 

Niezależnie od rodzaju zaburzeń osobowości niżej wymienione objawy są stałe, różnice mogą jedynie dotyczyć nasilenia i kierunku danej cechy.  Na przykład poczucie własnego Ja w narcyzmie będzie oscylować w kierunku wyniosłości i pychy, w zaburzeniu borderline będzie chwiejne, natomiast w osobowości neurotycznej będzie przejawiać się jako brak wiary w siebie.

 

Wśród głównych objawów zaburzeń osobowości wymienić można: 

  • zaburzone poczucie własnego Ja; 
  • zaburzony obraz siebie, 
  • zaburzenia w obrębie integracji własnej tożsamości,
  • zaburzone funkcjonowanie interpersonalne,
  • osłabiona empatia,
  • słaba orientacja w odczytywaniu motywów postępowania innych osób.

 

Objawy wskazujące na zaburzenia osobowości można podzielić na 3 charakterystyczne grupy, w których dana grupa specyficznych objawów występuje. Wyróżniamy: 

 

  • zaburzenia osobowości, które charakteryzują się występowaniem ekscentryczności i dziwaczności w zachowaniu,
  • zaburzenia osobowości, które odznaczają się istnieniem pewnej dramatyczności w zachowaniu, przesadną emocjonalnością, burzliwym przeżywaniem relacji oraz lekceważeniem możliwych konsekwencji swoich działań,
  • zaburzenia osobowości, które charakteryzują się silnym napięciem, lękiem czy nawet przerażeniem, nieśmiałością, niepewnością oraz zachowaniami unikającymi.

 

Niezależnie od zaburzenia osobowości, osoby nimi dotknięte mają kłopoty z przyswajaniem norm społecznych, formułowaniem hierarchii wartości czy funkcjonowaniem w rolach społecznych.  Często przy zaburzeniach osobowości występują objawy mieszane.

 

 

Tu nie ma żadnych plusów. Jestem niedojrzała i nie dość,że nie potrafię dogadać się z osobami, które są obok to na dodatek jestem skrajnie niesamodzielna i myślami wybiegam w krainę fantazji. Choć boję się bliskich kontaktów z innymi, to z drugiej strony czuje się całkowicie zależna od innych.. gdy nie mam blisko kogoś, gdy nie radze sobie z życiem, wpadam w panikę.

Ania - forum dotyczące nerwic


 

Gdy nie mam blisko kogoś, gdy nie radze sobie z życiem, wpadam w panikę. Ania - forum dotyczące nerwic

 

Test na zaburzenia osobowości (np. testy psychologiczne online) to stosowany przez specjalistów w zakresie diagnozy klinicznej. Kwestionariusz SCID-5-PD. Przeznaczony jest do diagnozy dziesięciu zaburzeń osobowości z wiązki A, B i C uwzględnionych w  klasyfikacji DSM-5, a także innego określonego zaburzenia osobowości. Test SCID-5-PD pozwala na rozpoznanie takich zaburzeń osobowości jak: 

 

  • unikowe zaburzenie osobowości,
  • zależne zaburzenie osobowości,
  • obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości,
  • paranoiczne zaburzenie osobowości,
  • schizotypowe zaburzenie osobowości,
  • schizoidalne zaburzenie osobowości,
  • histrioniczne zaburzenie osobowości,
  • narcystyczne zaburzenie osobowości,
  • zaburzenie osobowości typu borderline (graniczne). 

 

Leczenie zaburzeń osobowości - terapia zaburzeń osobowości 

 

zaburzenia osobowości leczenie

 

 

Leczenie i terapia zaburzeń osobowości koncentruje się głównie na teoriach poznawczo-behawioralnych czy psychoewolucyjnych. Wyróżnić można tu biospołeczny model uwarunkowań wzorców zachowania, jakie występują w różnych typach zaburzeń osobowości.  

 

Jednymi z najbardziej skutecznych nurtów psychoterapii w terapii zaburzeń osobowości są: 

 

  • terapia dialektyczno-behawioralna,
  • poznawczo-behawioralna, 
  • terapia psychodynamiczna,
  • terapia integracyjna.  

 

Proces terapeutyczny jest tutaj długotrwały ze względu na utrwalenie się schematów myślowych i wzorców zachowań. Pacjent w terapii zaburzeń osobowości musi nauczyć się zauważać swoje dysfunkcyjne zachowania, zrozumieć ich negatywny wpływ na siebie i swoje życie oraz nauczyć się z nimi radzić w bardziej adaptacyjny sposób.  Psychoterapeuta w terapii zaburzeń osobowości przyjmuje postać aktywną i dyrektywną, a jego praca koncentruje się na sytuacji problemowej oraz należących do niej sposobach myślenia, reagowania, emocjonalności i zachowania.

 

Biorąc pod uwagę, że zaburzenia osobowości silnie oddziałują na życie społeczne i funkcjonowanie w relacjach, bardzo ważna jest psychoedukacja najbliższego otoczenia osoby zmagającej się z zaburzeniami osobowości. Psychoedukacja pozwoli na lepsze zrozumienie pacjenta oraz jego specyficznych zachowań, a także pomoże nauczyć się jak reagować i wspierać osobę cierpiącą na zaburzenia osobowości.

 

Zaburzenia osobowości w statystykach
 

zaburzenia osobowości statystykiZaburzenia osobowości są jednymi z najbardziej rozpowszechnionych dolegliwości natury psychicznej i dotykają około 9-12% populacji. Jeśli chodzi o częstotliwość występowania z ukierunkowaniem na płeć, to zaburzenia osobowości diagnozuje się tak samo często u kobiet, jak i u mężczyzn, z tym że mężczyźni częściej cierpią na zaburzenia osobowości związane z zachowaniami antyspołecznymi, natomiast u kobiet częściej diagnozuje się osobowość chwiejną emocjonalnie typu borderline. Zaburzenia osobowości o wiele częściej występują w środowisku miejskim, zwłaszcza wśród grup o niskim statusie społecznym i ekonomicznym. 

 

Szukasz pomocy? My Way to psycholog online, który wspiera w różnych problemach, oferując profesjonalną pomoc. Sprawdź nasze usługi, takie jak:

 

 

 

 

 

 

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

 

 

Literatura

 

Cierpiałkowska, L., Wykłady z psychologii, tom 15: Psychopatologia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 2021. 

Cierpiałkowska, L., Soroko, E., Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2014. 


Terapia zaburzeń osobowości

Zaburzenia osobowości - podsumowanie

Co to jest osobowość?

Osobowość rozumiana jest jako względnie stały element naszej psychiki, który określa nasze myślenie, postrzeganie, emocjonalność oraz działanie. Oznacza to, że osoba z danym typem osobowości w większości przypadków ma jednolity system rozumowania i myślenia, postrzegania i interpretowania sytuacji oraz otoczenia. Do tego przejawia określony poziom emocjonalności oraz reaguje i zachowuje się w określony sposób.

Na osobowość składać będą się takie obszary jak temperament, rozumiany jako czysto biologiczne i wrodzone cechy, charakter warunkujący nasze moralne i etyczne zachowania oraz inteligencja, która odnosi się do poziomu naszego intelektu.

Według jednej z teorii osobowości, osobowość składa się z 5 wymiarów: ekstrawersji/introwersji, neurotyzmu, sumienności, ugodowości oraz otwartości. W zależności od poziomu tych cech określany jest dany typ osobowości, który u każdego człowieka jest indywidualny.

 


 

Jak zdiagnozować zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości diagnozowane są jedynie przez specjalistów, czyli lekarza psychiatrę, psychologa czy psychoterapeutę i wymagają szczegółowego wywiadu psychiatrycznego lub psychologicznego, a niekiedy również przeprowadzenia odpowiednich testów diagnostycznych.

Dzięki odpowiednim metodom diagnostycznym możliwe jest nie tylko zweryfikowanie czy dana osoba cierpi na zaburzenia osobowości, ale również ustalenie o jaki dokładnie typ zaburzenia osobowości chodzi.

By mówić o zaburzeniach osobowości, osoba badana musi przejawić sztywne, negatywne wzorce funkcjonowania emocjonalnego i społecznego, które rzutują na jej codzienne życie i powodują szereg problemów najczęściej widocznych w kontaktach z innym, a także w relacji z samą sobą.

Czy zaburzenia osobowości są dziedziczne?

Niektóre z cech osobowości mogą być dziedziczne. Wymienić możemy zwłaszcza te cechy, które wynikają z temperamentu, ponieważ jest to obszar w pełni uwarunkowany biologicznie i przekazywany genetycznie. Mowa przykładowo o neurotyczności, ekstrawersji/introwersji, otwartości czy poziomie napędu psychoruchowego. Cechy te mogą predysponować do rozwoju zaburzeń osobowości, które jednak najbardziej utrwalają się pod wpływem wychowania i środowiska.

Biorąc pod uwagę, że dziecko ma neurotyczną, emocjonalną matkę z zaburzeniem borderline to można wnioskować, że genetycznie odziedziczy po niej neurotyczny i emocjonalny temperament. Jednakże fakt, że będzie ono wychowywane przez neurotyczną osobę, która nie panuje nad swoimi reakcjami, nie potrafi budować trwałych i stabilnych relacji z dzieckiem, a do tego reaguje lękowo i impulsywnie znacznie zwiększa prawdopodobieństwo, że dziecko drogą modelowania psychicznego osiągnie również mechanizmy tego zaburzenia osobowości.

Czym jest osobowość dyssocjalna?

Osobowość dyssocjalna nazywana jest inaczej osobowością antyspołeczną. Jest to zaburzenie osobowości, które charakteryzuje się przejawianiem takich cech jak brak empatii, bezwzględność w myśleniu i zachowaniu oraz brak odczuwania poczucia winy.

Osoby z zaburzeniem osobowości antyspołecznym wykazują potocznie zwany chłód emocjonalny, który najczęściej stanowi dużą i realną przeszkodę w zawieraniu satysfakcjonujących, bliskich relacji. Bardzo często osobowość dyssocjalna w kontaktach międzyludzkich stosuje różnego rodzaju manipulację, co przychodzi jej bez trudu, ponieważ interesuje ją jedynie własne korzyści.

W dodatku często obdarza innych swoją obojętnością czy lekceważeniem, nie zwraca uwagi na ich potrzeby oraz uczucia i nie liczy się z innymi. Osobowość dyssocjalna określa również osoby, które nie stosują się do żadnych zasad oraz za nic mają wszelkie normy czy zakazy, w dodatku często łamiąc obowiązujące ustalenia.

Jak długo może trwać leczenie zaburzeń osobowości?

Leczenie zaburzeń osobowości jest często procesem długofalowym, który wymaga czasu i cierpliwości. Uznaje się, że osobowość jest konstruktem na tyle trwałym, że zmiana postaw, sposobów postrzegania, myślenia czy nawyków w zachowaniach wymaga odpowiedniej ilości czasu adekwatnie do indywidualności danej osoby.

Praca terapeutyczna opiera się na zmianie schematów myślowych na temat samego siebie, otoczenia co wyzwala zmianę na płaszczyźnie emocji i zachowania. Jednak potrzeba ciągłej pracy nad osobą pod kierunkiem psychoterapeuty.

Leczenie zaburzeń osobowości może trwać nawet kilka lat, w zależności od poziomu zaawansowania zaburzenia, zaangażowania pacjenta, jego nastawienia do terapii oraz poziomu wsparcia wśród najbliższych. Wśród najdłużej trwającego leczenia zaburzeń osobowości wymienia się terapię osobowości borderline, która trwać może od 2 do nawet 4 lat.

Zaburzenia osobowości Znajdź psychoterapeutę, specjalizującego się w leczeniu zaburzeń osobowości.  Zadzwoń lub napisz
Masz pytania? Napisz.
MyWay - Specjalistyczna Klinika Psychoterapii Online
Kod captcha
* pola wymagane