Bezsenność

Jak zwalczyć bezsenność?

Czym jest bezsenność?

Dominujące skargi związane z bezsennością dotyczą zarówno ilości, jak i jakości snu. Bezsenność może charakteryzować się trudnościami w zasypianiu, częstym wybudzaniem się i trudnościami z ponownym zaśnięciem po wybudzeniu. Bezsenność może także objawiać się budzeniem wcześnie rano z niemożnością ponownego zaśnięcia. 

Istotnym symptomem bezsenności są trudności ze snem pomimo korzystnych warunków zewnętrznych. Trudności te spowodowane są stanem wewnętrznym i charakteryzują się napięciem emocjonalnym, stresem czy intensywnym rozmyślaniem oraz martwieniem się. Istotne jest to ze względów diagnostycznym, bowiem najczęściej bezsenność pojawia się w wyniku zmian i stresów życiowych. Jednocześnie potwierdza stawianą hipotezę, że etiologia bezsenności ma podłoże biologiczne. Dochodzi bowiem do nadmiernej aktywacji dwóch elementów układu stresu takich jak : oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa i układ współczulny. W tej sytuacji mimo psychologicznej potrzeby snu i dojmującego uczucia zmęczenia pojawia się pobudzenia, stres , co w konsekwencji utrudnia to zaśnięcie.
 

Bezsenność jest bardzo często zgłaszanym problemem. Z badań ankietowych dotyczących bezsenności wynika, że 35% dorosłych osób zgłasza w ciągu roku problemy ze snem, jeśli jednak zawężamy badania do przypadków, w których czas trwania bezsenności przewyższa rok, to rozpowszechnienie wynosi 7,4%.
(Bilikiewicz, 2011).

Bezsenność przygodna i krótkotrwała, czyli trudności wywołane nagłym wydarzeniem, pracą zmianową, zmianą strefy czasowej tzw. jet lag, czy w nagłej chorobie somatycznej i żałobie są naturalną fizjologiczną reakcją na te wydarzenia . Bezsenność przewlekła jest trudnością, która według kryteriów DSM 5 utrzymuje się przez 3 miesiące, przez co najmniej 3 noce w tygodniu. Kiedy problemy ze snem powodują trudności w pracy i szkole, wpływają na relacje i codzienną aktywność - są to sygnały, że należy przyjrzeć im się bliżej.

Bezsenność może być samodzielnym problemem, jednak często współwystępuje z innymi trudnościami. W przypadku depresji problemy ze snem częstą dotyczą wczesnego budzenia się rano i ciągłego poczucia niewyspania, lub nadmiernej senności. Odsypianie trudności nocnych może powodować zaburzenie rytmu okołodobowego i przyczynić się do pogłębienia problemów ze snem.
 

Z drugiej strony z badań wynika, że bezsenność jest czynnikiem ryzyka rozwoju innych trudności. Badania pokazują, że adolescenci z problemami ze snem są bardziej depresyjni oraz lękowi, mają większe trudności z koncentracją oraz są bardziej narażeni na uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

Leczenie psychologiczne bezsenności, kluczowe kwestie w leczeniu:

• sen jest potrzebą fizjologiczną, nie da się do niej zmusić naszego organizmu,
• niestety, w sytuacji, kiedy odczuwamy deficyty snu, potrzeba „odespania” staje się szczególnie istotna i tak powstaje, błędne koło, bo im bardziej się zmuszamy, tym trudniej jest zasnąć,
• warunkiem zaśnięcia jest odprężenie psychiczne i zmęczenie fizyczne, a w wyniku różnych wydarzeń życiowych osiągnięcie tego pierwszego wydaje się być niemożliwe.
   

W związku z tym w terapii leczenia bezsenności wykorzystuje się różne interwencje.
 

Wykorzystywane są w leczeniu bezsenności techniki behawioralne, czyli promowanie zachowań, które pozytywnie wpływają na sen, np. ograniczenie przebywania w łóżku w ciągu dnia, przerywanie leżenie powyżej 20 minut, w sytuacji, kiedy trudno jest zasnąć i powrót do niego, dopiero, kiedy poczujemy zmęczenie. W związku z tym, że napięcie utrudnia zasypianie, to wykorzystywane są także techniki relaksacyjne.

Poza psychoedukacją na temat higieny snu ważnym etapem leczenia bezsenności jest terapia poznawcza, czyli praca z myślami. Celem interwencji terapeutycznych jest m. in. rozpoznawanie błędnego koła myśli utrudniających zasypianie oraz zwiększenie umiejętności w zakresie zatrzymywania myśli. Badania pokazują, że terapia poznawczo- behawioralna bezsenności u nastolatków w formie terapii grupowej oraz leczenie z wykorzystaniem Internetu są skutecznymi formami leczenia. Wystąpiły niewielkie różnice między terapią internetową a grupową, ale obie formy osiągnęły porównywalne punkty końcowe. 

Leczenie farmakologiczne bezsenności

W bezsenności leki nasenne stosuje się w początkowej fazie leczenia i celem jest ustabilizowanie godzin snu. Przyjmowanie leków nasennych w dłuższej perspektywie pogarsza jakość snu, ponadto po ich odstawieniu może występować zjawisko tzw. odbicia, czyli nasilenia objawów, które leki zmniejszały, osiągając nierzadko nasilenie większe niż przed farmakoterapią. Może mieć to miejsce w przypadku nieprawidłowego odstawienia leków.

Literatura