Chorobliwa zazdrość

Czym jest chorobliwa zazdrość

Zazdrość jest jedną z naturalnych emocji jakie występują u każdego człowieka. Psychologiczna teoria emocji mówi, że zazdrość jest emocją złożoną, a więc składa się ona z połączenia kilku emocji podstawowych - lęku, złości i smutku. O ile emocje złożone z reguły nie powstają automatycznie, a są bardziej wynikiem szerszych procesów psychicznych to jednak nie sposób nie zauważyć, że zazdrość często potrafi pojawić się błyskawicznie i całkowicie opanować człowieka. 

Zazdrość jako emocja rzadko kiedy występuje w pojedynkę. W większości przypadków towarzyszyć może jej złość, gniew, frustracja czy wściekłość, ale też obawa czy silny lęk. Mieszanka takich emocji wprowadza nas w stan zniecierpliwienia, zagubienia, podejrzliwości czy wątpliwości co do wierności partnera. 

Warto również wspomnieć, że zazdrość i zawiść to dwie różne emocje, chociaż często bywają ze sobą mylone. Zawiść odnosi się do uczucia niedosytu, że ktoś ma coś czego my nie mamy. Możemy na przykład być zawistni, że ktoś ma więcej pieniędzy niż my, ma lepszą pracę czy ładniejsze mieszkanie. Jesteśmy zawistni, ponieważ koleżanka z pracy ma zgrabniejszą figurę czy znajomy ze studiów ma lepsze stopnie z egzaminów.

Najczęściej uczucie zawiści może więc dotyczyć naszych znajomych, rodziny, sąsiadów, ale również obcych osób mijanych na ulicy. Jest to również niebezpieczne uczucie ponieważ im bardziej przybiera na sile, tym skuteczniej może nas odcinać od innych i wzbudzać poczucie nienawiści. 

Zazdrość jest więc normalnym zjawiskiem, które tak jak i inne stany emocjonalne jest potrzebne do prawidłowego rozwoju i życia. Zazdrość może nam komunikować jak bardzo zależy nam na danej osobie i że boimy się ją stracić. Mówi się nawet, że nie ma miłości bez zazdrości. Wielu psychologów czy ekspertów od związku twierdzi, że nutka zazdrości jest potrzebna w każdej relacji, ponieważ niekiedy pozwala podtrzymać żar uczuć. Jeśli jednak zazdrość zaczyna być chorobliwa, ponieważ jest jej za dużo i jest zbyt silna, oznacza to, że możemy mieć poważny problem.

Chorobliwa zazdrość może skutecznie nie tylko zniszczyć związek, ale również zatruć życie obojga partnerów. W wielu przypadkach patologiczna zazdrość zaczyna niewinnie kiełkować, a z czasem lekkie uczucie zazdrości względem drugiej osoby może przerodzić się wręcz w obsesję. Chorobliwa zazdrość występuje wtedy gdy jeden z partnerów wykazuje silną zazdrość o swoją drugą połówkę bez konkretnych powodów czy dowodów na niewierność partnera.

Obsesyjna zazdrość może przybierać już postać całkowitego kontrolowania drugiej osoby, sprawdzania jej telefonu, wypytywania o każdy szczegół dnia czy nawet śledzenia partnera. Niekiedy też chorobliwe uczucie zazdrości prowadzi do tego, że osoba zazdrosna jest w stanie zabronić partnerowi utrzymywania kontaktów z innymi osobami płci przeciwnej, wychodzenia na spotkania towarzyskie czy brania udziału w różnych wydarzeniach. 

Przyczyny chorobliwej zazdrości 

Z czego więc wynika chorobliwa zazdrość i jakie są przyczyny zazdrości?

Źródła problemu jakim jest obsesyjna zazdrość czy chorobliwa zazdrość możemy doszukiwać się w dzieciństwie.  Tak samo jak w przypadku innych zaburzeń czy problemów psychicznych, a także w kształtowaniu się naszej osobowości ogromną rolę odgrywają pierwsze lata naszego życia oraz wychowanie.
 

Według teorii psychoanalitycznej, a także w ujęciu psychoterapii psychodynamicznej zazdrość jest naturalnym etapem rozwoju psychoseksualnego dziecka w kontekście jego wczesnej relacji z rodzicami. Teoria ta mówi, że dziecko około 3 roku życia zaczyna odczuwać popęd seksualny do rodzica płci przeciwnej oraz zaczyna odczuwać względem niego zaborczość i zazdrość o niego.  W psychologii nazywa się to kompleksem Edypa w przypadku chłopców oraz kompleksem Elektry w przypadku dziewczynek. 

W momencie kiedy dziecko zaczyna być zainteresowane rodzicem płci przeciwnej, chce go również mieć dla siebie na wyłączność, tym samym odczuwając wrogość względem rodzica tej samej płci, który staje się rywalem o uwagę i uczucia mamy czy taty. Dziecko w okresie edypalnym zaczyna przechodzić z tzw. diady, czyli podstawowej relacji jego z mamą do relacji triady, w której znajduje się trójka osób - mama, tata i dziecko. Maluch w tym okresie zaczyna rozumieć, że mama nie jest tylko dla niego, ale że musi się nią dzielić z ojcem. Może to więc wywoływać w dziecku bunt, agresję, zaborczość względem rodzica, rywalizacje z drugim rodzicem czy w końcu uczucie zazdrości.

Jak podkreślają psycholodzy wszelkie zakłócenia tego okresu oraz nieprawidłowe przejście rodziców i dziecka przez kompleks Edypa czy Elektry może być powodem późniejszych problemów u dziecka w kontekście tworzenia relacji i być tym samym przyczynami zaburzeń natury psychicznej.  Dziecko, które miało mamę na wyłączność, bez wejścia w ich relacje; tam gdzie ojca lub matki w ogóle nie było lub w sytuacjach, gdzie dziecko było karcone za swoje przywiązanie do rodzica płci przeciwnej może w dorosłości przejawiać problemy z zazdrością, zaufaniem do partnera czy też umiejętnością bycia w relacji. 

Przyczyny chorobliwej zazdrości mogą wynikać również z tego, że dziecko choć w pierwszych latach życia odczuwa naturalną potrzebę przywiązania do matki to w istocie nie dostawało uwagi, zainteresowania czy miłości. Dziecko, które musiało nieustannie walczyć o uwagę czy uczucie ze strony rodzica, może odczuwać bardzo silne pragnienie bycia kochanym w dorosłości. Nie mając odpowiednie zaspokojonych potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie będzie szukać zrekompensowania tego braku wśród partnera. Dlatego też osoba taka w dorosłości może być zaborcza i zazdrosna o uwagę czy miłość partnera, co jak widać tłumaczy skąd wynika chorobliwa zazdrość w związku. 

Widząc, że tata czy mama w określony sposób reaguje w obliczu zazdrości osiągając tym samym pożądany skutek, dziecko zaczyna rozumieć, że podobnym postępowaniem również może radzić sobie w momencie odczuwania zazdrości. Utrwalone latami takie schematy postępowania odbijają się na funkcjonowaniu w swoich późniejszych relacjach z czego np. wynika chorobliwa zazdrość. 

Przyczyny chorobliwej zazdrości często wiążą się również z niskim poczuciem własnej wartości, zaburzonym obrazem siebie, niską samooceną. Poczucie bycia niewystarczającym potęguje odczuwanie zazdrości, ponieważ każe sądzić, że nie jesteśmy odpowiednio dobrzy, piękni czy interesujący, aby otrzymać uwagę i miłość partnera. Wtedy też może wydawać nam się, że każda inna osoba może być lepsza od nas, co przekłada się na uczucie zagrożenia, że nasz partner nas zostawi dla kogoś innego. Takie myślenie i postrzeganie może być w przyszłości przyczynami zaburzeń nerwicowych czy powodować zaburzenia lękowe. 

 

Źródła problemu jakim jest obsesyjna zazdrość możemy doszukiwać się również w występowaniu niektórych zaburzeń i problemów psychicznych. Chorobliwe uczucie zazdrości może występować w przebiegu takich zaburzeń jak:

• zespół Otella,

• zaburzenia lękowe,

• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,

• zaburzenia osobowości, m.in. borderline, zależne czy anankastyczne,

• zaburzenia psychotyczne,

• zaburzenia przywiązania RAD,

• zespół stresu pourazowego PTSD.

Zdarza się jednak że chorobliwa zazdrość nie ma związku z naszym dzieciństwem czy innymi zaburzeniami, a źródła problemu stanowi przeżycie toksycznego związku i doświadczenie zdrady partnera co stanowi pewną traumę dla nas.

Objawy chorobliwej zazdrości 

Objawy chorobliwej zazdrości mogą często być bardzo łatwe do rozpoznania nawet dla laika. O ile osoby z zewnątrz potrafią zauważyć zazdrość w związku dwóch osób, a nawet przejawy chorobliwej zazdrości jednego z partnerów, to jednak często osoba bezpośrednio dotknięta silną zazdrością partnera zdaje się jej nie zauważać.

 

Wśród objawów chorobliwej zazdrości możemy wymienić:
 

• obsesyjne myślenie o niewierności partnera,

• kontrolowanie partnera i wypytywanie go o wszystko,

• sprawdzanie telefonu czy komputera partnera oraz przeszukiwanie jego osobistych rzeczy,

• zabranianie kontaktu z innymi osobami płci przeciwnej,

• robienie awantur w obliczu kontaktu partnera z inną osobą płci przeciwnej,

• oskarżanie partnera o rozmowę czy kontakt z inną osobą płci przeciwnej,

• stosowanie szantażu emocjonalnego,

• wybuchy złości czy agresji w odniesieniu do partnera,

• stosowanie przemocy psychicznej czy fizycznej jako kary za najmniejszy kontakt partnera z inną osobą płci przeciwnej.

Wiele osób mający problem z regulacją emocji jaką jest zazdrość zastanawia się czy może mieć problem z zazdrością. Chorobliwa zazdrość problemy wskazujące na występowanie destrukcyjnej zazdrości mogą przejawiać w takich kategoriach jak:

• czujesz silną irytację i złość kiedy widzisz swojego partnera z inną kobietą/innym mężczyzną,

• odczuwasz lęk i obawę, gdy twój partner wychodzi sam ze znajomymi na miasto czy imprezę,

• masz problemy z zaufaniem partnerowi,

• obsesyjnie myślisz, że partner może być niewierny wobec Ciebie,

• doszukujesz się w zachowaniu partnera dowodów na jego niewierność,

• często sprawdzasz bez wiedzy partnera jego telefon z obawy czy nie utrzymuje wirtualnego kontaktu z innymi osobami płci przeciwnej,

• często dzwonisz do partnera wypytując go gdzie jest i co robi,

• obarczasz go poczuciem winy za to, że utrzymuje kontakt z innymi kobietami/mężczyznami,

• nie tolerujesz faktu, że twój partner ma znajomych czy przyjaciół płci przeciwnej,

• potrzebujesz nieustannego zapewniania o uczuciu i wierności,

• starasz się izolować partnera od jego znajomych czy przyjaciół,

• obwiniasz partnera o konflikty w związku, które w rzeczywistości spowodowane są twoją obsesyjną zazdrością.

Jeśli więc podejrzewasz u siebie występowanie problemów z zazdrością lub odczuwasz chorobliwą zazdrość względem swojego partnera warto abyś pomyślał o tym jak poradzić sobie z nią i poszukał pomocy specjalisty - psychologa.

Czym jest zespół Otella

W temacie chorobliwej zazdrości warto wspomnieć o zaburzeniu jakim jest zespół Otella.  Jest to przypadłość należąca do grupy zaburzeń psychicznych, w której występuje patologiczna i obsesyjna zazdrość oraz w której dodatkowo pojawia się także  nadużywanie alkoholu. Zespół Otella to najczęściej chorobliwa zazdrość mężczyzny wobec swojej partnerki czy też zazdrość męża o swoją żonę. Nierzadko łączy się ona ze stosowaniem przemocy psychicznej i fizycznej względem kobiety. 

W celu uzyskania diagnozy zespołu Otella i zaplanowania leczenia warto udać się do lekarza psychiatry bądź psychoterapeuty. 

Jak radzić sobie z chorobliwą zazdrością w związku

Chorobliwa zazdrość jest problemem, który najczęściej pojawia się w związku dwojga ludzi. Chorobliwa zazdrość w małżeństwie czy relacji miłosnej potrafi skutecznie zniszczyć nawet najlepszy związek, dlatego też walka z zazdrością jest kluczowa, jeśli zależy nam na budowaniu zdrowej i satysfakcjonującej relacji.
 

Jak więc pokonać zazdrość w związku i jak postępować jeśli w naszej relacji występuje zazdrość męża czy żony?

Aby zacząć panować nad zazdrością możesz:
 

• nauczyć się technik regulowania swoich emocji, takich jak opanowywanie złości czy lęku,

• nauczyć się kontrolować swoje myśli, które zaczynają zmierzać w kierunku podejrzliwości czy myślenia o niewierności partnera,

• spróbować szczerze rozmawiać z partnerem o tym co czujesz i skąd bierze się twoja silna zazdrość,

• pracować nad swoim zaufaniem do partnera,

• stosować praktykę uważności, która pozwoli na lepszy dostęp do swoich uczuć i emocji, a także pozwoli zyskać kontrolę nad swoim zachowaniem,

• pracować nad poczuciem własnej wartości i swoją samooceną, aby zacząć siebie lubić i doceniać oraz przestać porównywać się do innych,

• ustalić z partnerem jasne granice i oczekiwania jakie masz w stosunku do niego i waszego związku.

Kiedy zgłosić się na psychoterapię par? 

Walka z zazdrością własnymi siłami oczywiście może być skuteczna i przynosi realną poprawę w relacji, jednak chorobliwa zazdrość występuje często wraz z innymi problemami psychicznymi czy też zaburzeniami,dlatego też niekiedy nie umiemy radzić sobie z nią samodzielnie. Warto więc skorzystać z pomocy psychologa bądź psychoterapeuty i zdecydować się na specjalistyczne leczenie chorobliwej zazdrości. 

 

Leczenie chorobliwej zazdrości nie jest łatwe, a psychoterapia zazdrości może być dosyć długim procesem. Do psychologa bądź psychoterapeuty należy przepracowanie wewnętrznego konfliktu osoby, który powoduje patologiczny brak zaufania i wzbudza silną zazdrość. W procesie terapii udzielane informacje stanowią często powód do buntu, ponieważ osoba zaprzecza jakoby to ona miała problem, a winą za problemy w związku obarcza partnera. 

Chorobliwa zazdrość w małżeństwie, która staje się powodem większego konfliktu może być leczona w postaci psychoterapii par. Udzielane informacje stanowią dla terapeuty często przyczynę problemu i pozwalają uznać, że psychoterapia zazdrości powinna obejmować terapię obu partnerów. Niezależnie od tego czy problemem jest zazdrość żony czy chorobliwa zazdrość mężczyzny psycholog bądź psychoterapeuta może zalecić, że lepsza od psychoterapii indywidualnej będzie właśnie terapia par 

Zazdrość w związku - jak leczyć?

Chorobliwa zazdrość - terapia jaka najczęściej podejmowana jest jako leczenie chorobliwej zazdrości to:
 

• psychoterapia poznawczo-behawioralna,

• terapia ACT - akceptacji i zaangażowania, 

• psychoterapia psychodynamiczna, 

• psychoterapia Gestalt,

• terapia skoncentrowana na rozwiązaniach,

• psychoterapia integracyjna,

• psychoterapia par.

Literatura

Kacperczyk E., Zazdrość - pożądanie i niebezpieczeństwo. Dlaczego ludzie w relacjach partnerskich ujawniają patologiczną zazdrość?, 2018.

Bilikiewicz, A., Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2012.

Leahy, R.L., Lekarstwo na zazdrość, Dom Wydawniczy Rebis, 2021.