Therapy in English 
Terapia poznawczo-behawioralna
14.06.2022
Czym jest terapia poznawczo-behawioralna ?
Omawiając podejście psychoterapii poznawczo-behawioralnej warto odnieść się do podstaw psychologicznych jakimi charakteryzuje się ta metoda. Nurt psychoterapii poznawczo-behawioralnej wywodzi się z dwóch koncepcji psychologicznych:
terapii poznawczej, która koncentruje się na procesach psychicznych związanych z myśleniem, rozumowaniem, postrzeganiem, podejmowaniem decyzji czy rozwiązywaniem problemów; to właśnie często zaburzenie tych procesów prowadzi do błędnego postrzegania sytuacji i zachowań innych osób, co z kolei przekłada się na niewłaściwą ocenę i nasze nastawienie,
terapii behawioralnej, który zakłada, że zachowania człowieka są kluczowe w jego życiu i często niewłaściwe reakcje prowadzą do wielu problemów, a nawet mogą być powodem tragedii, dlatego też praca nad kontrolowaniem swoich działań w tej metodzie terapii jest kluczowa.
Założenia terapii poznawczo-behawioralnej
Psychoterapia poznawczo-behawioralna odnosi się więc przede wszystkim do teorii, że nasze myśli oraz interpretowanie otoczenia wpływają bezpośrednio na to jak reagujemy na świat i innych ludzi. Proces myślenia i postrzegania w terapii poznawczo-behawioralnej jest więc nierozerwalnie związany ze sposobem zachowywania się człowieka. Procesy myślowe u człowieka mogą przebiegać bardzo różnorodnie, a postrzeganie rzeczywistości często zależy nie od zewnętrznych zdarzeń czy zachowań innych ludzi, ale głównie od znaczeń jakie to my im nadajemy.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna zakłada, że w wyniku różnych zaburzeń natury psychicznej człowiek posiada nieadaptacyjne wzorce myślowe odnośnie postrzegania siebie, innych osób, zdarzeń czy przyszłości. Na podstawie tych błędnych ocen często podejmuje niewłaściwe dla siebie działania narażając się szereg nieprzyjemnych konsekwencji. Interpretowanie po swojemu zachowań innych osób w otoczeniu może być z kolei powodem wielu konfliktów czy wycofywania się z kontaktów społecznych.
Kluczem w psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest zmiana sposobu myślenia pacjenta, wskazanie błędów we wcześniejszym interpretowaniu świata oraz zmiana nawyków i nauczenie się nowych sposobów reagowania i działania. Zmiana w myśleniu ma za zadanie zniwelować doznawanie nieprzyjemnych uczuć i emocji oraz powinna prowadzić do bardziej satysfakcjonujących przeżyć.
Będąc w procesie psychoterapii poznawczo behawioralnej pacjent uczy się, że nie jest w stanie kontrolować zdarzeń i sytuacji jakie go spotykają, ale ma władzę nad sposobem postrzegania i interpretowania tego co dzieje się wokół niego, przez co może podejmować bardziej konstruktywne działania i zarządzać swoim zachowaniem.
„Spróbuj nie opierać się zmianom, które napotykasz na swojej drodze. skąd wiesz, że ta strona do której się przyzwyczaiłeś jest lepsza od tej, która cię czeka?”
Elif Şafak
Początki psychoterapii poznawczo-behawioralnej
Psychoterapia poznawczo-behawioralna początkowo została wprowadzona jako metoda leczenia depresji, a jej pionierem był amerykański psycholog Aaron Beck. Pracując z pacjentami doświadczającymi stanów depresyjnych zauważył on, że wszyscy przejawiają jednakowe tendencje w myśleniu. Stworzył model nazwany triadą depresyjną, która określała trzy różne błędy w myśleniu:
negatywne myślenie o sobie,
negatywne myślenie o świecie,
negatywne myślenie o przyszłości.
Wypracował w ten sposób metodę mogącą pomóc pacjentom zmienić dotychczasowe schematy myślowe z wykorzystaniem wpływu nowych wzorców myślowych i obaleniu wcześniejszych, negatywnych myśli. Ta zmiana okazała się kluczowa w podejściu do leczenia depresji, gdyż okazało się, że zmiana sposobu myślenia skutkowała nową jakością w życiu psychicznym i emocjonalnym pacjentów. Był to kluczowy element do zapoczątkowania podejścia poznawczo-behawioralnego w pracy terapeutycznej.
„Jeśli próbujesz być kimś innym, poniesiesz porażkę. Świat już ma taką osobę. Teraz potrzebuje ciebie. Ścieżka, którą wytyczasz, może nie mieć sensu dla nikogo na świecie oprócz ciebie. I nie musi. Jest wyłącznie twoja.”
Regina Brett
Teoria uczenia się w psychoterapii poznawczo-behawioralnej
Psychoterapia poznawczo-behawioralna bazuje również na teorii uczenia się. Zakłada ona, że człowiek w biegu swojego życia jest w stanie uczyć się nowych nawyków w działaniu i schematów myślowych, przez co może poprawiać ogólny stan swojego życia. Psychoterapeuta stara się pokazać jakie wady mogło mieć wcześniejsze działanie i jak wpłynęło ono na podjęte wybory, decyzje i obecną sytuację. Przy okazji konfrontuje je z innymi sposobami reagowania wskazując, że zmiana pewnych nawyków pozwoli wydostać się ze schematu toksycznych zachowań oraz, że może wpłynąć korzystnie na nasze funkcjonowanie.
Techniki stosowane w psychoterapii poznawczo-behawioralnej
Terapeuta często w psychoterapii poznawczo-behawioralnej stosuje tzw. dialog sokratejski, który ma na celu zachęcenie pacjenta do skonfrontowania się z własnymi myślami, pytaniu samego siebie czy obecne postrzeganie na pewno jest właściwe i jak zmiana sposobu myślenia wpłynęłaby na jakość jego życia.Odbieranie „znaczeń” pierwotnym ocenom i myślom, daje wolność spojrzenia na problematyczną sytuację i towarzyszące jej zjawiska raz jeszcze.
Często również po przebytej sesji terapeuta poznawczo-behawioralny przekazuje pacjentowi zadania domowe, w obszarze problemu, który dokucza pacjentowi. Może to być konfrontacja z konkretną sytuacją czy zachowaniem, aby przezwyciężać strach, wstyd czy innych obawy, które pojawiają się u osoby korzystającej z terapii.
Pacjent po sesji psychoterapii poznawczo-behawioralnej może zostać poproszony także o zapiski myśli, bowiem pozwala to na monitorowanie treści jakie pojawiają się w głowie pacjenta w związku z różnymi bodźcami. Świadomość własnych myśli, towarzyszących im emocji i uczuć pozwala na lepsze ich zrozumienie.
Jedną z najpopularniejszych technik stosowanych w psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest metoda ekspozycji, która polega na wystawieniu się na działanie bodźców powodujących negatywne emocje. Przykładem może być konfrontacja z sytuacjami, które powodują lęk i oswajanie tych uczuć, czy nawet kontakt z obiektami powodującymi fobię.
Mechanizm działający przy ekspozycji w terapii poznawczo-behawioralnej polega na odwrażliwianiu układu nerwowego w obliczu bodźców wywołujących silne, negatywne odczucia. Właśnie to ekspozycja na działanie tych nieprzyjemnych uczuć i emocji pozwala oswoić się z odczuwaniem różnych stanów psychicznych , a także fizycznych, jakie występują w wyniku tych bodźców.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna, a rozwój osobisty
Psychoterapia poznawczo-behawioralna nie musi być stosowana jedynie w kontekście leczenia ciężkich zaburzeń czy kryzysów psychicznych, ale może być również wsparciem w drodze do lepszego gospodarowania swoim życiem oraz w kierunku własnego rozwoju osobistego. Metody i techniki pracy z pacjentem w nurcie poznawczo-behawioralnym pozwalają pracować nad wzmocnieniem swoich dobrych stron i umiejętności oraz pozwalają rozwijać się w obszarach, w których wcześniej nie czuliśmy się pewnie.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna w leczeniu konkretnych zaburzeń
Nurt psychoterapii poznawczo-behawioralnej najczęściej stosuje się w leczeniu zaburzeń o podłożu depresyjnym i lękowym, ale również skuteczny jest w terapii zaburzeń osobowości, zaburzeń odżywiania, czy w przypadku występowania problemów w relacjach.
Skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej jest udowodniona klinicznie w leczeniu różnego rodzaju stanów lękowych takich jak:
napady paniki,
zespół lęku uogólnionego,
zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,
Korzystając z nurty poznawczo-behawioralnego w psychoterapii można trwale wypracować nowe schematy myślowe, które niwelują przykre, lękowe myśli. Ponadto w terapii poznawczo-behawioralnej dzięki skutecznym nawykom opanowywania reakcji lękowej można pozbyć się mechanizmu unikania stresujących sytuacji. W efekcie istnieje możliwość nauczenia się efektywnych strategii radzenia sobie ze stresem.
Literatura
Agnieszka Popiel , Ewa Pragłowska, “Psychoterapia poznawczo-behawioralna — praktyka oparta na badaniach empirycznych”, ViaMedica: Psychiatria w praktyce klinicznej, tom 2 [nr 3], 2009, str. 146–155.
Judith, S. Beck, “ Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka”, Wydawnictwo UJ, Kraków, 2012.
