Fobie specyficzne

Fobie specyficzne - charakterystyka

Słowo “fobia” pochodzi z języka greckiego (phobos – strach) i oznacza lęk przed różnymi przedmiotami, istotami lub sytuacjami. Istotą zaburzenia o charakterze fobii jest nadmierny lęk o różnym natężeniu, aż do lęku panicznego włącznie, pojawiający się podczas bezpośredniego kontaktu z określonymi obiektami lub sytuacjami. Lęki fobiczne mogą przejawiać się na dwa sposoby - albo silnego lęku w momencie zbliżania się do danego obiektu, albo ich zdecydowanego unikania.

 

Fobii specyficznych można wymienić kilkanaście, do najczęściej występujących rodzajów zaliczyć można:

• fobie przed zwierzętami :
  psy - kynofobia,
  koty - ajlurofobia,
  pająki - arachnofobia,
  węże - ofidiofobia,
  ptaki - awizofobia,
  gryzonie - rodentofbia

• fobie przed środowiskiem naturalnym:
  brud - myzofobia
  wysokość - akrofobia,
  ciemność - nyktofobia,
  woda - hydrofobia,
  
   

• fobie sytuacyjne:
  zamknięta przestrzeń - klaustrofobia,
  otwarta przestrzeń - agorafobia,
  
   

• inne fobie: 
  śmierć - tanatofobia, 
  rak - kancerofobia, 
  zakochanie się - filofobia. 

W ostatnich latach pojawia się często również taka nietypowa fobia określana jako trypofobia. Trypofobia pochodzi od greckiego słow trypa (dziura) i fobos (strach, lęk). Za tym pojęciem stoi strach lub obrzydzenie z powodu nieregularnie ułożonych dziur, pęknięć, wybojów lub wgnieceń. Trypofobia obecnie nie figuruje jako zaburzenie psychiczne w ICD-10, jednak z racji wspólnych cech i objawów zalicza się ją do fobii specyficznych. 

 

Przyczyny fobii specyficznych

 

Przyczyn powstawania fobii można doszukiwać się w uwarunkowaniach ewolucyjnych, dzięki którym lęk naszych przodków przed konkretnymi obiektami czy sytuacjami pozwalał na przetrwanie. Lęk wysokości pozwalał nie zbliżać się do niebezpiecznych przepaści oraz uzasadnione było przerażenie przed zbliżającym się jadowitym pająkiem czy wężem - stąd też wzięły się niektóre ze specyficznych fobii, które funkcjonują do dziś.  Nie mniej jednak w przypadku fobii, jak i ogólniej rzecz biorąc całej grupy zaburzeń lękowych ich przyczyna leży w mechanizmie warunkowania i wyuczenia się reakcji lękowej w konkretnych sytuacjach. 
 

Dodatkowo już jako dzieci możemy nabywać wiele fobii poprzez uczenie się i przejmowanie reakcji lękowych od dorosłych. Dzieci, które wychowywane są przez rodziców mających przykładowo lęk wysokości lub lęk przed wodą również mogą rozwinąć w sobie taki sam lęk fobiczny z tego względu, że od małego będą uczone, że sytuacje te są niebezpieczne oraz będą ukierunkowane do ich unikania.

Objawy fobii specyficznych

 

Objawy fobii mogą wahać się od poczucia lęku, niepewności, aż do ataku paniki na pełną skalę. Im bliżej jesteś tego, czego się boisz – Twój strach będzie większy. Objawy fobii możemy tutaj podzielić zarówno na fizyczne jak i psychiczne.



Fizyczne objawy fobii to takie, które odczuwamy w naszym ciele, m.in.:
 

• trudności w oddychaniu, 
• pocenie się, 
• ucisk w żołądku,
• przyspieszone bicie serca.

Psychiczne objawy fobii to takie, które występują w naszej głowie, np.: 
 

• uczucie potrzeby ucieczki,

• wrażenie, że zaraz zemdlejesz,

• wrażenie, że zaraz stracisz nad sobą kontrolę

• zdajesz sobie sprawę z irracjonalności swoich myśli i odczuć.

 

Przełamałam lęk przed ludźmi z uczelni - nie ma siły, trzeba się odzywać na zajęciach! Łatwiej jednak jest przełamać lęk przed obcymi osobami (zazwyczaj chodzę na zajęcia do różnych grup z różnymi ludźmi) niż przed ludźmi, na których nam zależy - jest to potwierdzone naukowo: Najbardziej (paradoks!) Boimy się oceny ludzi, którzy nas znają!

Telimenka, forum dotyczące nerwic

 

Leczenie fobii specyficznych

Wielu ludzi śmieje się z osoby, która ucieka przed małym pająkiem lub boi się wsiąść do windy, nie zdając sobie sprawy z przerażenia, wywołanego tą sytuacją u osoby zmagającej się z fobią. Jeśli jednak fobia dotyczy Ciebie wiesz, że ten problem nie jest tak prosty do rozwiązania, jak wydaje się osobom z zewnątrz.  Zwrócenie się po pomoc i podjęcie decyzji o psychoterapii może pozwolić uporać się z trudnościami i pokonać swoje lęki oraz specyficzne fobie. 

 

W przypadku leczenia fobii specyficznych najefektywniejsza jest psychoterapia poznawczo behawioralna. Do głównych technik stosowanych podczas terapii należy: 
 

• desensytyzacja (odwrażliwianie),

• zanurzanie (z ang. flooding) 

• terapia implozywna.

Desensytyzacja polega na stopniowej i dostosowanej do indywidualnych możliwości osoby  konfrontacji z obiektem, który wywołuje silny lęk. Konfrontacja ta opiera się na wyobrażeniu przez pacjenta przedmiotu, czy obiektu względem którego odczuwa strach i lęk np. pająka.   Może również  obserwować go na zdjęciach lub w filmach, a w toku terapii istnieje możliwość obcowania z żywym pająkiem.

Terapia implozywna natomiast jest wrzuceniem pacjenta na głęboką wodę: konfrontacja z sytuacją wywołującą panikę i utrzymanie stałego uczucia niepokoju po to, żeby doprowadzić do osłabienia lęku i w rezultacie wyeliminowania go. Dzieje się to zgodnie z teorią wzmocnień: zachowanie, które jest ignorowane w końcu zanika, a praktyce oznacza to, że jeśli przez całą sesję terapeutyczną w pobliżu pacjenta chodzi pająk, ale poza tym nie dzieje się nic złego,osoba dochodzi do wniosku, że nie ma się czego bać.

Fobie specyficzne w statystykach 

Statystyki wskazują, że 19 milionów dorosłych doświadcza fobii specyficznych, co czyni je najczęstszym zaburzeniem lękowym w Ameryce. (ADAA , 2020 ) Jeżeli chodzi o wiek, w którym pojawia się przejaw występowania fobii specyficznej to zależny jest on w dużej mierze od jej rodzaju. Przykładowo fobia przez zastrzykami, zwierzętami czy różne fobie sytuacyjne objawiają się w okresie dzieciństwa oraz między 20 a 30 rokiem życia (szczególnie fobie sytuacyjne). Z kolei fobie należące do grupy „inne” pojawiają się standardowo u osób w wieku średnim, a związane ze środowiskiem praktycznie nie są powiązane z wiekiem i pojawiają się w zbliżonej częstotliwości u osób ze wszystkich grup wiekowych.
 

Literatura

Imielski Wojciech, J., “Zaburzenia psychiczne i emocjonalne”

Agnieszka Kacprzyk-Straszak, Adam Pawlak, Krystian Kucharczyk, “Zaburzenia lękowe – rzeczywistość obok nas”