Osobowość dyssocjalna

Osobowość dyssocjalna - charakterystyka antyspołecznego zaburzenia osobowości

Osobowość dyssocjalna,  czy też antyspołeczne zaburzenie osobowości to złożony zestaw cech charakterystycznych dla jednostek, które przejawiają trudności w dostosowaniu społecznym i utrzymaniu stabilnych relacji interpersonalnych.

Antyspołeczne zaburzenie osobowości według kryteriów chorób i zaburzeń psychicznych DSM-5 czy też klasyfikacji ICD-10 znajduje się w kategorii wiązki B, czyli podgrupy zaburzeń osobowości, obok osobowości narcystycznej, histrionicznej oraz borderline. 

Zaburzenia osobowości wchodzące w skład wiązki B charakteryzują się nadmierną emocjonalnością, impulsywnością oraz lekceważeniem konsekwencji. Podobnie jak w przypadku wszystkich zaburzeń osobowości, również zaburzenia osobowości dyssocjalnej charakteryzuje względnie sztywne wzorce zachowań, reagowania, emocjonalności oraz myślenia. 
 

Osobowość dyssocjalna cechuje  osoby, które często wykazują tendencje do łamania i lekceważenia norm społecznych, braku empatii wobec innych, a także impulsywnego i zazwyczaj nieodpowiedzialnego zachowania. 

Osobowość dyssocjalna  z reguły wiąże się z brakiem poczucia winy czy skruchy za popełnione czyny, a jednostki o takim charakterze mogą przejawiać skłonności do manipulacji oraz wykazywać brak empatii i zdolności do rozumienia uczuć innych ludzi. Osoba dyssocjalna często wykazuje niemożność utrzymania stałych związków, a jej relacje charakteryzują się niestabilnością i konfliktami.

Charakterystyka osobowości dyssocjalnej pokazuje, że jednym z kluczowych elementów osobowości dyssocjalnej jest brak zdolności do przestrzegania norm społecznych i prawdziwej moralności.  Często wiąże się to z tendencją do agresywnego zachowania, wykazywania skłonności do przestępczości czy naruszania praw innych ludzi. Osoby cierpiące na zaburzenia dyssocjalne mogą również wykazywać brak zrozumienia dla konsekwencji swoich działań oraz  brak poczucia odpowiedzialności. 

 

Powoduje to, że antyspołeczne zaburzenie osobowości wiążę się z tendencją do agresywnego i często niekontrolowanego zachowania, co z kolei może prowadzić do problemów prawnych oraz społecznych konsekwencji. Cechy osobowości dyssocjalnej występują u osób, które często unikają odpowiedzialności za swoje czyny i nie wykazują skruchy za ewentualne szkody, jakie wyrządzają innym.

Przyczyny osobowości dyssocjalnej

Przyczyny osobowości dyssocjalnej mają swoje korzenie w złożonym zestawie czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Osoby manifestujące cechy dyssocjalne mogą być predysponowane do tego rodzaju zachowań z powodu dziedziczenia pewnych cech osobowości czy genów predysponujących do trudności w dostosowaniu społecznym. 

Psychologia zaburzeń osobowości wskazuje jednak, że rozwinięcie osobowości dyssocjalnej zazwyczaj wynika z interakcji między genetycznymi skłonnościami, a wpływem środowiska. Przyczyny zaburzeń osobowości dyssocjalnej najczęściej odnoszą się do wczesnych doświadczeń życiowych, zwłaszcza w rodzinie oraz mogą odegrać kluczową rolę w kształtowaniu się osobowości dyssocjalnej. 

 

W przypadku antyspołecznego zaburzenia osobowości dużą rolę odgrywają czynniki środowiskowe, takie jak ubóstwo, brak stabilności społecznej, nadmierny stres czy ekspozycja na przemoc w rodzinie. Te czynniki mogą wpływać na procesy neurobiologiczne i psychospołeczne, które składają się na rozwinięcie tej specyficznej struktury osobowości.

Podsumowując, przyczyny osobowości dyssocjalnej są wielowymiarowe i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Współdziałanie tych elementów może prowadzić do trudności w dostosowaniu społecznym oraz manifestacji cech charakterystycznych dla osobowości dyssocjalnej.

 

Objawy osobowości dyssocjalnej

Objawy osobowości dyssocjalnej mogą być już widoczne w okresie dorastania, a kryteria antyspołecznego zaburzenia osobowości jasno wskazują, że do zaobserwowania objawów może dojść już przed 15 rokiem życia.  Kryteria diagnostyczne wszystkich zaburzeń osobowości podają, że mogą być one diagnozowane dopiero po ukończeniu 18 roku życia, jednak klasyfikacja DSM-5 zawiera informacje, że wczesne objawy antyspołecznego zaburzenia osobowości pojawiają się już około 15 roku życia i najczęściej uwidaczniają się jako objawy zaburzeń zachowania.

 

Jak zdiagnozować osobowość dyssocjalną?  Kryteria antyspołecznego zaburzenia osobowości  podane w DSM-5:
 

1. występują przynajmniej 3  objawy antyspołecznego zaburzenia z podanych poniżej, po 15 roku życia,;

• lekceważenie norm społecznych i zasad prawa, które powodują uzasadnione pozbawienie wolności,
• okłamywanie, oszustwa, podawanie się za kogoś innego oraz nakłanianie innych do różnych działań, jedynie po to, by osiągnąć przyjemność,
• impulsywne zachowania oraz nieumiejętność panowania nad sobą,
• niski próg drażliwości oraz agresywne zachowania powodujące bójki,
• lekkomyślne zachowania naruszające bezpieczeństwo innych oraz swoje własne,
• brak odpowiedzialności, który powtarza się w braku przestrzegania zasad i niedopełniania obowiązków,
• chłód emocjonalny i brak empatii, który przejawia się jako brak poczucia winy za oszukanie, zranienie czy okradzenie innej osoby,

2. Diagnoza stawiana jest osobie, która ukończyła 18 rok życia.
3. Istnieją przesłanki, że objawy antyspołecznego zaburzenia osobowości występowały już przed 18 rokiem życia.

Osobowość antyspołeczna - objawy zaburzeń w strukturze osobowości powinny wskazywać na znaczące trudności w funkcjonowaniu w relacjach interpersonalnych, takie jak np. niezdolność do utrzymywania trwałych związków.  

Podstawy do diagnozy zaburzenia osobowości powinny obejmować też kłopoty w funkcjonowaniu m.in. w obszarze pracy czy na płaszczyźnie społecznej.  Osobowość antyspołeczna - objawy tego zaburzenia najbardziej uwidaczniają się jako kłopoty z prawem, lekceważenie zasad społecznych, skłonność do krzywdzenia innych osób i jednoczesny brak poczucia winy z tego powodu, a także nierzadko bezwzględność. 

 

Warto również wspomnieć o tym czym jest osobowość psychopatyczna, czy też psychopatyczne zaburzenia osobowości jako typ antyspołecznego zaburzenia osobowości. 

Porównując psychopatyczne zaburzenia osobowości, czyli to jak się objawia dyssocjalne zaburzenie należy wspomnieć, że naruszanie norm prawnych czy łamanie prawa nie musi występować w psychopatii. Jednakże znaczące są tutaj mechanizmy psychologiczne, które prowadzą do rozwoju tych zaburzeń. 

W przypadku zaburzenia jakim jest osobowość dyssocjalna cechy zaburzonej struktury osobowości warunkowane są przez czynniki środowiskowe, głównie wychowanie i uczenie się. Natomiast osobowość psychopatyczna powstaje bardziej na gruncie czynników neurobiologicznych, które powodują zmienione funkcjonowanie mózgu, w tym nieprawidłowy rozwój emocjonalności, empatii i postrzegania.  

 

Przyczyny powstawania zaburzenia antyspołecznego często wynikają z niedostatecznej opieki rodzicielskiej i niewłaściwych warunków socjalizowania się.  Niemniej jednak zarówno osobowość dyssocjalna, jak i psychopatia mogą być przedstawione na jednym kontinuum, gdzie nasilenie objawów ustala rozpoznanie, konkretnego z nich. 

Leczenie osobowości dyssocjalnej 

 

Czy da się wyleczyć dyssocjalne zaburzenie osobowości? Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń osobowości odpowiednio dobrana terapia może zniwelować negatywne symptomy i zachowania, jakimi objawia się osobowość dyssocjalna.

Osobowość dyssocjalna - leczenie obejmuje kompleksowy proces terapeutyczny, który ma na celu redukcję symptomów, poprawę funkcjonowania społecznego oraz rozwijanie zdrowszych strategii radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi. Ponieważ osobowość dyssocjalna jest zazwyczaj trudna do zmiany, terapia skupia się na zarządzaniu symptomami i poprawie jakości życia. Badania psychiatryczne mogą wskazywać, że osoba oprócz psychoterapii powinna również być leczona farmakologicznie, zwłaszcza gdy występują u niej inne zaburzenia takie jak zaburzenia lękowe czy depresja. 

 

Jako metody terapii stosowane w osobowości dyssocjalnej najczęściej wymienia się takie nurty jak: 
 

• psychoterapia psychodynamiczna, gdzie pomocne może być zgłębianie głęboko zakorzenionych problemów emocjonalnych i konfliktów, które przyczyniły się do kształtowania osobowości dyssocjalnej. Terapeuta może pomagać jednostce zrozumieć i radzić sobie z trudnościami z przeszłości.

• psychoterapia poznawczo-behawioralna, która skupia się na identyfikowaniu i zmianie szkodliwych myśli, przekonań i zachowań. Celem jest rozwijanie zdrowszych strategii radzenia sobie, zarządzanie impulsami oraz nauka umiejętności społecznych,

• psychoterapia grupowa - udział w terapii grupowej może pomóc jednostce w budowaniu umiejętności społecznych, zrozumieniu konsekwencji jej zachowań dla innych, a także zapewnieniu wsparcia społecznościowego,

• programy szkoleniowe dla jednostek z osobowością dyssocjalną, istotne mogą być programy szkoleniowe skupiające się na umiejętnościach społecznych, radzeniu sobie z emocjami oraz na odpowiedzialnym podejmowaniu decyzji.

Osobowość dyssocjalna leczenie - warto podkreślić, że leczenie osobowości dyssocjalnej jest procesem długotrwałym, wymagającym zaangażowania ze strony pacjenta.  Skuteczność terapii może różnić się w zależności od stopnia zaawansowania zaburzenia oraz gotowości jednostki do współpracy z terapeutą.

Osobowość dyssocjalna test - narzędziem diagnostycznym stosowanym w diagnozie osobowości dyssocjalnej jest Kwestionariusz SCID-5, który pozwala na rozpoznanie wszystkich 10 występujących zaburzeń osobowości. Jest to tzw. pół ustrukturalizowany wywiad kliniczny, który może być przeprowadzony jedynie przez specjalistę - psychologa diagnostę. 
 

Osobowość dyssocjalna w statystykach 

 

Jak często występuje antyspołeczne zaburzenie osobowości wśród społeczeństwa?  Według statystyk Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego udokumentowane zaburzenia zachowania przejawiające się jako objawy osobowości dyssocjalnej dotykają około 3 procent populacji. Dane pokazują również, że o 3 razy częściej diagnozuje się je u mężczyzn, niż u kobiet.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

 

Literatura

DSM-5
Cierpiałkowska, L., Soroko, E. (2019). Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej, Wydawnictwo UAM, Poznań.