Czym jest trauma wczesnodziecięca, a czym trauma relacyjna?

Spis treści:

Czym jest trauma wczesnodziecięca?

Na pytanie czym jest "trauma" najczęściej odpowiemy, że jest to przeżycie silnego stresu w obliczu tragicznej czy też ekstremalnie trudnej sytuacji. Pojęcie traumy wiąże się najczęściej z doświadczeniem ciężkiego wypadku, napadu, katastrofy naturalnej, wojny czy bycia świadkiem dramatycznego zdarzenia. W rzeczywistości traumę może wywołać mniej drastyczne zdarzenie, które jednak było dla nas ogromnie dużym stresem.

Konsekwencje traumy niosą doświadczenie czegoś, co ekstremalnie przekracza możliwości osoby do poradzenia sobie z tym. W doświadczeniu traumy poziom stresu i negatywnych emocji wstrząsa nie tylko psychiką, ale również układem nerwowym, przez co trauma odbija się na całym człowieku, również na jego zdrowiu fizycznym.

Dorosła osoba, która posiada dojrzały i pełni ukształtowany układ nerwowy czy też psychikę jest mniej podatna na działanie czynników stresowych spowodowanych tragicznym wydarzeniem. Pomimo tego trauma dotyka przecież również nas dorosłych.

Trauma wczesnodziecięca co to?

O wiele inaczej wygląda to jednak w przypadku dzieci, u których młody, dopiero co rozwijający się układ nerwowy oraz kształtująca się psychika nie mają naturalnych zdolności do radzenia sobie z silnym stresem. W kontekście traumy wczesnodziecięcej takie silnie stresowe wydarzenia dla dziecka mogą być bardzo rozległe. Dla dziecka traumatycznym przeżyciem będzie przede wszystkim wszelki przejaw odrzucenia ze strony matki czy ogólnie najbliższego opiekuna i takie podejście do dziecka ze strony opiekuna kwalifikuje się jako wczesnodziecięce krzywdzenia dziecka.

Dlatego też zjawisko traumy wczesnodziecięcej związane jest z tzw. stylami przywiązania. Istnieją badania potwierdzające, że trauma wczesnodziecięca, a lękowe style więzi mają ze sobą ścisły związek.

Style przywiązania określają pewien schemat i sposób wchodzenia w relacje, który dziecko nabywa na podstawie pierwszej, wczesnej relacji ze swoim opiekunem. To właśnie przebieg tej pierwszej relacji z matką czy ojcem staje się matrycą do tworzenia późniejszych relacji w dorosłości, a przede wszystkim do tego jak dana osoba funkcjonuje w relacjach.

John Bowlby - twórca teorii przywiązania wyróżnił występowanie co najmniej czterech stylów przywiązania. Najzdrowszy Styl bezpieczny - powstaje wtedy gdy dziecko doświadcza pełnego zaspokojenia swoich potrzeb zarówno fizycznych ale również tych emocjonalnych. Bezpieczne przywiązanie związane jest z adekwatnym odzwierciedleniem potrzeb dziecka przez jego opiekuna. Oznacza to, że opiekun wie kiedy i w jaki sposób dziecko sygnalizuje mu czego w danym momencie potrzebuje i potrafi odpowiednio na tę potrzebę zareagować oraz odpowiedzieć. Wtedy dziecko rozwija się w poczuciu bezpieczeństwa i świadomości, że jest ktoś kto o niego dba i troszczy się. Co więcej opiekun dla dziecka od najwcześniejszych chwil życia jest wyrazem zewnętrznego świata. Dziecko dostając od opiekuna rozumie, że dostaje coś z zewnątrz, zatem otrzymując ciepło, dobro, bezpieczeństwo i zaspokojenie potrzeb kształtuje sobie właśnie taki obraz świata. Świata, który jest dobrym i bezpiecznym miejscem, w którym mogę prawidłowo funkcjonować i się rozwijać.

Problem pojawia się w momencie kiedy dziecko nie może doświadczyć wyżej opisanego stanu. Gdy rodzic nie potrafi odpowiednio reagować na dziecko i dawać mu tego czego ono oczekuje. Zaspokajanie potrzeb dziecka to nie tylko dbanie o jego podstawowe bezpieczeństwo, zapewnienie pożywienia, ubrań i innych potrzeb fizycznych dzieci. Chodzi tutaj również o zaspokojenie poczucia bezpiecznej więzi.

Trauma wczesnodziecięca a lękowe style więzi

W stylach przywiązania takich jak styl lękowo-ambiwalentny, styl unikający czy styl zdezorganizowany dziecko nie ma poczucia takiej bezpiecznej więzi z opiekunem. Na podstawie swoich wczesnych doświadczeń, relacji dziecko poznaje czym jest zagrożenie. A warto wspomnieć o tym, że maluch zagrożenie pojmuje nieco inaczej niż my, ponieważ dla niego skrajnie niebezpieczną sytuacją będzie krzyk rodzica, opuszczenie, brak ciepła i miłości, a w drastycznych sytuacjach przede wszystkim przemoc.

Dlatego też trauma wczesnodziecięca, określana jako trauma relacyjna rozwija się właśnie na gruncie pozabezpiecznego stylu przywiązania, gdzie dziecko odczuwa niepokój, lęk, opuszczenie, poczucie winy, wstyd, smutek czy niezrozumienie.

Bardzo często słysząc to zagadnienie zastanawiamy się trauma relacyjna co to jest, natomiast to właśnie trauma w wyniku krzywdzącej relacji dziecka i opiekuna.

To właśnie miłość rodziców stanowi pierwszy i niepodważalny fundament prawidłowego rozwoju dziecka - psychicznego i emocjonalnego. Każda nieadekwatność ze strony rodzica, brak okazywania ciepła, brak przytulania zwłaszcza w okresie pierwszych lat życia czy brak czułości i serdeczności może przyczynić się do rozwoju u dziecka tego co definiujemy jako wczesnodziecięca trauma relacyjna.

To właśnie zaburzenia więzi kwalifikuje się jako kluczowy czynnik wczesnodziecięcego krzywdzenia dziecka, które niesie ryzyko wystąpienia traumy relacyjnej. Następnie warto poznać odpowiedź na pytanie jakie są następstwa traumy relacyjnej? Jak trauma wpływa na rozwój mózgu dziecka i czym jest ślepota emocjonalna po przeżytej traumie? Znacznie więcej o traumie relacyjnej można dowiedzieć się z poniższych nagłówków.

jakie typy więzi zawieramy z rodzicami

Trauma dziecięca a rozwój mózgu

Wpływ traumy wczesnorozwojowej na funkcjonowanie dziecka ma swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w pracy układu nerwowego. Jak już wspomnieliśmy wcześniej dzieci posiadają nie w pełni rozwinięty mózg i psychikę, aby zmierzyć się z negatywnymi skutkami stresu. Dlatego też trauma dziecięca, a rozwój mózgu ma szczególne znaczenie w zrozumieniu tego jak zaburza ona działanie całego układu nerwowego.

W momencie negatywnego zdarzenia poziom stresu u dziecka drastycznie wzrasta, co spowodowane jest wyrzutem dużej ilości kortyzolu do krwi, czyli hormonu stresu. Wysoki poziom kortyzolu może mieć bardzo negatywne oddziaływanie na młodziutki mózg dziecka, zaburzając jego prawidłowy rozwój. Dlatego też konsekwencje traumy wczesnodziecięcej odbijają się na całym późniejszym życiu dziecka, niejako upośledzające jego naturalny rozwój psychofizyczny. Trauma dziecięca u dorosłych może objawiać się w różnego rodzaju zaburzeniach psychicznych.

Skutki traumy wczesnodziecięcej w przyszłości

Następstwa traumy wczesnodziecięcej nie tylko wpływają na rozwój dziecka, jego zdrowie fizyczne i psychiczne, ale również niosą ryzyko wystąpienia konsekwencji w życiu dorosłych. Do takich konsekwencji traumy wczesnodziecięcej w życiu dorosłych zalicza się m.in:

zaburzenia lękowe, w tym zespół lęku napadowego, zespół lęku uogólnionego,
zaburzenia depresyjne,
zaburzenia nerwicowe,
zaburzenia dysocjacyjne,
zaburzenia integracji sensorycznej,
zwiększona podatność na występowanie zespołu stresu pourazowego,
zaburzone funkcjonowanie w relacjach międzyludzkich.

Przyczyny traumy wczesnodziecięcej

Trauma wczesnodziecięca nie zawsze będzie związana z dysfunkcyjną relacją z opiekunem. Trauma relacyjna może być jednym z przykładów traumy wczesnodziecięcej, jednak wśród przyczyn jej występowania możemy wymienić również inne czynniki i sytuacje.

Dziecięca trauma rozwojowa może powstać również w wyniku zdarzeń takich jak:

trudny poród i powikłania okołoporodowe,
wczesna hospitalizacja dziecka tuż po porodzie i zabiegi chirurgiczne,
separacja od matki w pierwszych dniach czy tygodniach życia,
niedostępna emocjonalnie matka,
przeżycie śmierci kogoś bliskiego w pierwszych latach życia,
doświadczenie wypadku czy katastrofy,
urazy ciała we wczesnym dzieciństwie oraz doświadczenie silnego bólu,
poważne przebyte choroby,
przemoc fizyczna ,
molestowanie seksualne we wczesnym dzieciństwie,
nadużywanie alkoholu przez rodziców i rażące zaniedbanie dzieci.

Przyczynami traumy relacyjnej tak jak wspomnieliśmy wcześniej będzie poza bezpieczny styl przywiązania oraz brak prawidłowej relacji z najbliższym opiekunem. Często powodem wytworzenia się lękowego stylu przywiązania może być niedostępność emocjonalna matki, która spowodowana jest jej własnym stanem psychicznym.

Matka zaraz po urodzeniu może doświadczać depresji poporodowej, przez co nie jest w stanie adekwatnie odzwierciedlać potrzeb emocjonalnych dziecka. W pierwszych tygodniach i miesiącach życia dziecko doświadcza świata za pomocą swoich zmysłów, a głównie przy pomocy dotyku i doświadczeń płynących z ciała.

Dlatego też bliskość cielesna matki, jej dotyk, ciepło, przytulanie i momenty, gdzie skóra dotyka skóry są jednym z najważniejszych czynników, które odpowiadają za prawidłowy rozwój działania układu nerwowego. Kontakt cielesny z matką i jej bliskość warunkują obniżanie się stresu u dziecka i niwelują wszelkie napięcie w jego ciele.

Tutaj trauma relacyjna objawy daje takie jak trauma opuszczenia zwłaszcza w przypadku wcześniaków, z które z powodu przebywania w inkubatorze od pierwszych chwil życia pozbawione były pierwszego kontaktu z matką.

Dziecięca trauma rozwojowa dotyczy również tych sytuacji, gdy dziecko zmierzyło się ze silnym bodźcem stresowym i zostało z tym całkowicie same. W życiu zdarzają się różnego rodzaju sytuacje - często w momentach tragicznych my dorośli jesteśmy zajęci własnym przeżywaniem trudnych chwil, natomiast zapominamy w tym wszystkim o dzieciach. Dziecko, które nie uzyskało wsparcia w momentach takich jak ciężka choroba, śmierć kogoś bliskiego czy inne tragiczne zdarzenie próbuje sobie poradzić z nagromadzonym stresem w jakikolwiek sposób.

Najczęściej jednak powstałe emocje i uczucia są ponad możliwościami dziecka, aby sobie z nimi samodzielnie i konstruktywnie poradzić. Dzieci nie posiadają odpowiednich zasobów psychicznych i strategii regulacji emocji, dlatego też najczęściej następuje wyparcie traumy z dzieciństwa i odcięcie się od zagrażających uczuć.

Trauma wczesnodziecięca i lękowe style więzi będą szczególnie widoczne u osób wychowanych w rodzinach alkoholowych.

Trauma wczesnodziecięca - objawy

Wpływ traumy wczesnorozwojowej na funkcjonowanie dziecka może być widoczny zarówno w jego sferze psychicznej i tej widocznej w zachowaniu, ale również ujawniać może się w postaci różnych dolegliwości somatycznych.

Trauma wczesnodziecięca i dysocjacja

Trauma dziecięca - objawy jakie występują u dzieci mogą nierzadko być mylne, a w konsekwencji nie są kojarzone z traumatycznym wydarzeniem. Często dziecko wypierając nieprzyjemne i trudne uczucia, pozornie wykazuje brak emocji po traumie.

Skutki traumy dezorganizują życie dziecka, ale również mogą prowadzić do tzw. “emocjonalnej ślepoty” czyli aleksytymii. Aleksytymia jest syndromem polegającym na analfabetyzmie emocjonalnym , najprościej określając ją jako stan w którym nie potrafimy odróżnić i zróżnicować odczuwanych uczuć i emocji. Skutki traumy dezorganizują zarówno życie i zdrowie psychiczne dziecka, odciskając piętno na jego dorosłości.

Dlatego też wiele rodziców nie zdaje sobie sprawy, że dziecko przeżyło coś co tak silnie wstrząsnęło jego psychika i wywołało u niego silny stres. Dziecko, które odcięło się od traumatycznego przeżycia może somatyzować swój stres i emocje, przez co doświadcza ono różnych objawów fizycznych takich jak:

bóle brzucha,
nudności,
wymioty,
biegunki,
bóle głowy,
częste infekcje,
stany zapalne,
alergie skórne.

Trauma wczesnodziecięca objawy, które są charakterystyczne dla tego zaburzenia i które można zaobserwować już u niemowląt to przede wszystkim takie symptomy traumy wczesnodziecięcej jak:

brak zainteresowania opiekunem, a także rozłąką z nim,
brak inicjowania kontaktu z opiekunem,
brak reakcji na nawiązywanie kontaktu czy też próby nawiązywania kontaktu,
brak reakcji i zainteresowania na fakt, że opiekun pojawił się w pobliżu,
wybuchy płaczu i histerii na widok, że opiekun się oddala,
niemożność pozostawienia dziecka bez opiekuna z innymi osobami,

unikanie kontaktu wzrokowego,
brak zainteresowania otoczeniem,
apatyczne zachowanie,
uboga mimika i brak spontanicznego uśmiechu,
nerwowość i napięcie,
wybuchy złości i płaczu,
ataki paniki i histerii,
brak reakcji na próby uspokojenia,
zaburzenia snu oraz jedzenia, w tym zaburzenia apetytu,
bujanie się jako reakcja samouspokajania,
zwiększona podatność na występowanie infekcji i chorób.

Trauma dziecięca u dorosłych również może objawiać się w różny sposób. Wiele osób dorosłych często nie ma pojęcia i nie pamięta o tym, że doświadczyło czegoś takiego jak trauma wczesnodziecięca i dysocjacja w wyniku silnie stresującego wydarzenia, jednak mogą na to wskazywać pewne objawy.

Często właśnie zaburzenia psychiczne, które pojawiają się w dorosłym życiu mogą być jednym z następstw traumy wczesnodziecięcej. Trauma dziecięca objawy w dorosłym życiu również mogą być mylone z objawami zaburzeń osobowości. W rzeczywistości dziecięca trauma rozwojowa mogła przyczynić się do rozwoju zaburzeń osobowości, które również rozwijają się na gruncie pozabezpiecznego stylu przywiązania.

Wyparcie traumy z dzieciństwa, które jest często naturalnym mechanizmem obronnym naszego mózgu, aby móc poradzić sobie z doznanym stresem przyczynia się do tego, że często w dorosłości nie pamiętamy tamtych trudnych zdarzeń.

Nieuświadomione traumy z dzieciństwa jednak dalej żyją w naszym umyśle i mogą przyczyniać się do rozwoju zaburzeń lękowych i depresyjnych, a także rzutować na nasze relacje. Jednym z takich przykładów może być trauma relacyjna w związku, gdzie osoba która doświadczyła pewnej traumy opuszczenia przez rodzica w dzieciństwie ma problem z wchodzeniem w relacje i związki.

Trauma relacyjna objawy tego zaburzenia u dorosłych mogą przede wszystkim dotyczyć unikania wchodzenia w bliskie intymne relacje, czy też usilnego dążenia do wchodzenia w relacje; bycia całkowicie zdystansowanym do partnera, ale również szalenie od niego zależnym.

W zależności od stylu przywiązania jaki osoba miała z opiekunem, w tą stronę zmierzać będzie trauma relacyjna co to oznacza, że albo osoba będzie całkowicie unikać drugiej osoby albo usilnie będzie chciała z nią przebywać.

Nieprzepracowane traumy z dzieciństwa mogą przysporzyć osobie dorosłej dużo cierpienia psychicznego, dlatego też warto starać się nad nimi pracować.

Trauma wczesnodziecięca leczenie

Leczenie traumy rozwojowej wiąże się z podjęciem psychoterapii, która pomoże poradzić sobie z wszystkimi traumatycznymi wydarzeniami, które zostały wyparte z naszej świadomości. W przypadku zaburzenia jakim jest trauma wczesnodziecięca leczenie może również obejmować stosowanie środków farmakologicznych, zwłaszcza jeśli następstwami traumy są zaburzenia lękowe lub depresja.

Leczenie traumy rozwojowej najczęściej powinno przebiegać w formie psychoterapii psychodynamicznej, psychoterapii Gestalt czy psychoterapii integracyjna.

Nieuświadomione traumy z dzieciństwa często wymagają wyciągnięcia na światło dzienne trudnych emocji i uczuć, aby móc na nowo się z nimi zmierzyć i uleczyć dawne rany. Nieprzepracowane traumy wymagają również dłuższego czasu terapii, zwłaszcza gdy przez większą część życia były spychane z obszaru naszej świadomości.

Leczenie traumy relacyjnej często następuje wtedy gdy osoba niejako jest zmuszona do terapii przez swojego partnera. Przeżyta trauma relacyjna w związku dwojga partnerów jest często ogromną przeszkodą w budowaniu zdrowej i satysfakcjonującej relacji. Dlatego też niekiedy leczenie traumy relacyjnej u jednej z osób może odbywać się w formie psychoterapii dla par. Powstałe problemy w związku są bezpośrednim wynikiem tego czym jest trauma wczesnodziecięca co to oznacza, że osoba musi pracować nad swoimi lękami czy dysfunkcyjnym zachowaniem.

W przypadku leczenia traumy wczesnodziecięcej u dzieci zalecana jest psychoterapia dla dzieci online. Można również wybrać specjalistę jakim jest psycholog dziecięcy online. Podjęcie wczesnego leczenia w przypadku gdy podejrzewamy, że nasze dziecko może cierpieć na traumę rozwojową jest gwarantem szybszego dojścia do równowagi psychofizycznej.

Psychoterapia dla dzieci online również pozwala na efektywne leczenie, a psycholog dziecięcy online może pomóc dziecku poradzić sobie z negatywnymi konsekwencjami traumy.

Trauma dziecięca książka

W przypadku zaburzenia jakim jest trauma dziecięca książka która zasługuje na szczególne wspomnienie to lektura autorstwa Franza Rupperta pt. Wczesna trauma.

Powinni przeczytać ją wszyscy, którzy zmierzyli się z różnego rodzaju traumą w dzieciństwie.

W przypadku zaburzenia jakim jest trauma relacyjna książka ta również będzie idealną pozycją do przeczytania, ponieważ nawiązuje właśnie do wczesnych relacji z opiekunami. Trauma relacyjna - książka pt. Wczesna trauma pokazuje również jak nasze obecne relacje mogą być dysfunkcyjne przez właśnie wczesne traumy doświadczone w relacji z opiekunem.

Trauma dziecięca test

Jeśli chcemy zdiagnozować czy u naszego dziecka występuje trauma dziecięca lub czy my sami możemy się borykać z objawami traumy wczesnodziecięcej powinniśmy skontaktować się ze specjalistą - psychologiem czy psychoterapeutą.

W przypadku zaburzenia jakim jest trauma dziecięca test który mógłby jednoznacznie zdiagnozować to zaburzenie nie został jeszcze opracowany.

W przypadku przeżytej traumy czy zespołu stresu pourazowego PTSD można opierać się na narzędziu diagnostycznym jakim jest kwestionariusz PCL-C. Test ten składa się z 17 pytań i służy do wstępnego rozpoznania objawów PTSD. Wynik testu nie stanowią jednak jednoznacznej diagnozy tego zaburzenia. Warto podkreślić jednak, że diagnoza traumy, w tym traumy wczesnodziecięcej oraz zespołu stresu pourazowego PTSD wymaga konsultacji ze specjalistą - psychologiem, psychoterapeutą czy psychiatrą.

Literatura

Ruppert, F., Wczesna trauma, Wydawnictwo VIrgo, 2017.

Bessel van der Kolk, Strach ucieleśniony, Wydawnictwo Czarna Owca, 2018

Zdankiewicz-Ścigała, E., Aleksytymia i dysocjacja jako podstawowe czynniki zjawisk potraumatycznych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2017.

Trauma wczesnodziecięca, trauma relacyjna - przyczyny, objawy, konsekwencje dla rozwoju dziecka