Czym jest chroniczne zmęczenie i jak sobie z nim radzić? Terapia par przez Internet

Spis treści:

Czym jest zespół przewlekłego zmęczenia?

Zespół chronicznego zmęczenia jest również określany jako syndrom przewlekłego zmęczenia, stąd w niniejszym artykule pojawiają się oba te określenia wskazujące na jeden problem.
Uczucie wyczerpania i zmęczenia to powszechny stan, który dotyka każdego człowieka. Według najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), 11 spośród 16 milionów pracujących Polaków doświadcza subiektywnego uczucia zmęczenia. Trwające co najmniej 6 miesięcy uczucie wyczerpania może sugerować objawy zespołu CFS, czyli Zespołu Przewlekłego Zmęczenia (Chronic Fatigue Syndrome – CFS).

Syndrom przewlekłego zmęczenia to stan, który charakteryzuje się utrzymującym się przez długi czas uczuciem ekstremalnego zmęczenia, które nie ustępuje pomimo odpoczynku. Osoby dotknięte tym schorzeniem często odczuwają ogromne trudności w wykonywaniu codziennych czynności z powodu ciągłego zmęczenia, które może mieć negatywny wpływ na ich jakość życia. To złożone zaburzenie wymaga szczegółowej diagnozy i odpowiedniego leczenia, aby poprawić samopoczucie i funkcjonowanie osób nią dotkniętych.

Syndrom Chronicznego Zmęczenia (Chronic Fatigue Syndrome - CFS) jest charakteryzowany przez nieuzasadnione uczucie zmęczenia, które utrzymuje się przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, przy jednoczesnym występowaniu objawów przypominających przeziębienie i grypę. Po raz pierwszy termin “chroniczne zmęczenie” został zdefiniowany jako jednostka chorobowa w 1988 roku przez amerykańskie Centrum Kontroli Chorób (Centers for Disease Control - CDC).

Jak rozpoznać chroniczne zmęczenie ?

Diagnostyka zespołu przewlekłego zmęczenia - aktualnie nie istnieją ustalone standardy diagnostyczne pozwalające na bezpośrednie rozpoznanie zespołu przewlekłego zmęczenia (CFS). Proces diagnostyczny opiera się głównie na wykluczeniu innych schorzeń, które mogą manifestują się poprzez podobne objawy kliniczne. Zmęczenie i uczucie wyczerpania to powszechne objawy zespołu CFS, ale także obserwowalne w wielu chorobach, w tym neurologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, choroby naczyniowe centralnego układu nerwowego (CNS), borelioza, stwardnienie zanikowe boczne, zespół postpolio, a także w chorobach o charakterze zakaźnym, nowotworowym, psychiatrycznym oraz reumatologicznym.

Rozpoznawanie zespołu przewlekłego zmęczenia to m.in. badania laboratoryjne zalecane przez Centrum Kontroli Chorób, które obejmują analizę moczu, morfologię krwi, pomiar stężenia żelaza we krwi, badanie hormonu tyreotropowego TSH (Thyroid-stimulating hormone), odczyn opadania krwinek czerwonych OB (Odczyn Biernackiego), a także oznaczenie poziomu elektrolitów, białek, wapnia i glukozy, oraz ocenę funkcji wątroby i nerek.

Badania zespołu przewlekłego zmęczenia - w przypadku wykrycia nieprawidłowości w wynikach ogólnych, zaleca się przeprowadzenie dodatkowych badań, takich jak tuberkulinowy test skórny w celu wykluczenia obecności prątków gruźlicy, oznaczenie czynnika reumatoidalnego, badanie poziomu kortyzolu w podejrzeniu ograniczonej czynności nadnerczy, oraz testy na obecność wirusa HIV (Human Immunodeficiency Virus) i boreliozy.

rozpoznanie przewlekłego zmęczenia

Przyczyny zespołu chronicznego zmęczenia

Przyjmuje się, że na całym świecie cierpi na syndrom chronicznego zmęczenia około 17 milionów osób, co stanowi istotne zagrożenie dla populacji. Zazwyczaj Zespół Przewlekłego Zmęczenia dotyka osób w wieku od 20 do 40 lat, częściej obserwuje się go u kobiet rasy białej, które są aktywne zawodowo. W Polsce diagnoza CFS jest rzadko stawiana przez lekarzy.

W przeciągu ostatnich trzech dekad pojawiło się wiele publikacji, które przedstawiały różnorodne hipotezy dotyczące przyczyn Zespołu Przewlekłego Zmęczenia. Etiologia zespołu chronicznego zmęczenia pokazuje, że wśród sugerowanych możliwości znajdują się czynniki genetyczne, immunologiczne, psychologiczne oraz związane z zaburzeniami hormonalnymi lub zakażeniami wirusowymi.

Raporty sugerują także, że przyczyny zespołu przewlekłego zmęczenia mogą być wywołane przez różne wirusy, takie jak: wirus Epstein-Barr, wirus Ross River, Parvovirus B19, wirus cytomegalii, wirus opryszczki, w szczególności ludzki wirus opryszczki (HHV-6). Badania nad wpływem zakażeń wirusowych w kontekście tego jaka jest szczegółowa etiologia zespołu przewlekłego zmęczenia nadal trwają.

CFS bywa określany jako „Zespół Przewlekłego Zmęczenia Immunologicznego”. Badania sugerują, że niektórzy pacjenci zdiagnozowani z Zespołem Przewlekłego Zmęczenia mogą cierpieć na zaburzenia immunologiczne takie jak: alergie pokarmowe, alergie na pyłki roślinne czy metale, co potencjalnie prowadzi do zakłóceń w funkcjonowaniu układu immunologicznego. Choroba autoimmunizacyjna określana inaczej jako choroba autoagresji może na tyle znacząco osłabiać organizm, że powoduje to objawy zespołu przewlekłego zmęczenia.

Chroniczne zmęczenie przyczyny - w wielu badaniach sugerowano, że syndrom przewlekłego zmęczenia może być związany z nieprawidłowym poziomem substancji chemicznych wytwarzanych w osi podwzgórze – przysadka – nadnercza. Ten system odpowiada za regulację wielu funkcji fizjologicznych, takich jak sen i czuwanie, reakcje na stres oraz inne procesy biochemiczne zachodzące w organizmie. Obserwowano, że osoby z CFS wykazują niskie stężenie serotoniny w mózgu – neuroprzekaźnika kluczowego dla funkcjonowania centralnego układu nerwowego i układu pokarmowego – oraz obniżone stężenie dopaminy. Dodatkowo zaobserwowano, że chroniczne zmęczenie jest powiązane z obniżonym poziomem kortyzolu. Jednakże nadal niejasne jest, czy te zmiany występują u wszystkich pacjentów z CFS, czy tylko u niektórych, oraz czy mają one charakter pierwotny czy wtórny.

Badania wskazują także na możliwość występowania zaburzeń w funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego związanych z dysfunkcją autonomicznego układu nerwowego u młodych osób cierpiących na uczucie znacznego zmęczenia. Spowodowane jest to tym, że autonomiczny układ nerwowy współczulny dominuje w regulacji czynności układu krążenia u tych pacjentów. Ten brak równowagi pomiędzy działaniem współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego nazywany jest dysautonomia.

Chroniczne zmęczenie przyczyny - dodatkowo, w badaniu procesów termoregulacji zaobserwowano, że pacjenci cierpiący na przewlekłe uczucie zmęczenia znacznie częściej doświadczają objawów takich jak nadmierne pocenie się, dreszcze oraz nagła zmiana koloru skóry w odpowiedzi na bodziec termiczny w porównaniu z grupą kontrolną. Podczas procesu chłodzenia ciała u osób zespołem przewlekłego zmęczenia zaobserwowano obniżenie temperatury ciała do niższych wartości w porównaniu z grupą kontrolną, przy równoczesnym skurczeniu naczyń krwionośnych już w niższych temperaturach. Objawy związane z zaburzeniami procesów termoregulacji potwierdzają hipotezę dotyczącą dysfunkcji układu współczulnego w CFS.

Diagnoza zespołu przewlekłego zmęczenia wiąże się również z wystąpieniem zjawiska wśród populacji jakim jest zespół postcovidowy. To rodzaj zaburzenia, który występuje u osób, które chorowały na COVID-19 - charakteryzuje się on występowaniem takich objawów jak chroniczne zmęczenie, pogorszenie nastroju i tzw. mgła mózgowa.

przyczyny przewlekłego zmęczenia

Objawy zespołu chronicznego zmęczenie

Diagnoza zespołu przewlekłego zmęczenia uwzględnia kryteria diagnostyczne dla CFS, znane również jako międzynarodowe kryteria Fukudy, obejmują:

Główne objawy zespołu chronicznego zmęczenia:

Przez co najmniej 6 miesięcy występuje stałe lub nawracające uczucie znacznego zmęczenia u osoby, która nie doświadczyła podobnych objawów wcześniej.

Dodatkowe objawy zespołu chronicznego zmęczenia, takie jak:

ból gardła,
powiększone węzły chłonne,
bóle mięśni i stawów,
bóle głowy o charakterze innym niż przed chorobą,
zaburzenia pamięci, koncentracji i uwagi
zaburzenia snu.

Oprócz głównych objawów CFS, występować mogą również towarzyszące objawy zespołu przewlekłego zmęczenia, które najczęściej obejmują wzdęcia, biegunki, przewlekły kaszel, suchość oczu, poranną sztywność, nocne poty, mrowienie w twarzy, rękach i stopach, zawroty głowy, nieregularne tętno, bóle ucha, niepokój oraz objawy alergiczne.

Przewlekłe uczucie zmęczenia może również nieść długofalowe, negatywne konsekwencje takie jak zaburzenia psychologiczne. Utrzymujący się stan zmęczenia prowadzi do obniżenia poziomu aktywności w naszym życiu zarówno tej fizycznej jak i mentalnej. Poczucie braku sił, energii czy uczucie bycia niewyspanym i nie zregenerowanym może przyczyniać się do odczuwania frustracji. Pogorszenie nastroju, złe samopoczucie i przewlekłe zmęczenie to częsta triada symptomów występująca w tym przypadku.

Przewlekłe uczucie zmęczenia osłabia też znacząco nasze procesy poznawcze, w tym funkcjonowanie pamięci, zdolności do skupiania się na wykonywanych obowiązkach czy podejmowania decyzji. Przewlekłe uczucie zmęczenia jest również jednym z poważnych objawów choroby jaką jest depresja.

Jak radzić sobie z chronicznym zmęczeniem?

Jak walczyć z chronicznym zmęczeniem? A przede wszystkim jak odzyskać energię i jakie podjąć kroki zmierzające do wyleczenia z tego stanu. Oto kilka praktycznych wskazówek dotyczących radzenia sobie: Regularna aktywność fizyczna, umiarkowane ćwiczenia mogą pomóc zwiększyć poziom energii i poprawić wydolność organizmu. Ważne jest jednak, aby dopasować intensywność ćwiczeń do swoich możliwości i unikać przeciążenia.

Zbilansowana dieta - zdrowa i zrównoważona dieta, bogata w świeże owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, białka i zdrowe tłuszcze, może pomóc w utrzymaniu stabilnego poziomu energii przez cały dzień. Ważne jest również regularne spożywanie posiłków, aby zapobiec nagłym spadkom energii.

Wystarczająca ilość snu jest kluczowa dla regeneracji organizmu i utrzymania odpowiedniego poziomu energii. Staraj się utrzymywać regularne godziny snu i stworzyć przyjemne, sprzyjające snu środowisko w sypialni.

Zarządzanie stresem - stres może znacząco wpływać na poziom energii i ogólne samopoczucie. Nauka technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, głębokie oddychanie czy joga, może pomóc w redukcji stresu i poprawie ogólnej kondycji psychicznej oraz fizycznej.

Unikanie substancji drażniących - nadmiernego spożycia kofeiny, alkoholu i innych substancji mogących zakłócać sen lub prowadzić do nagłych spadków energii.

Regularne odpoczywanie - zapewnienie sobie regularnych przerw i czasu na odpoczynek w ciągu dnia może pomóc w zapobieganiu przemęczeniu oraz w poprawie ogólnego samopoczucia.

Konsultacja z lekarzem - jeśli przewlekłe zmęczenie utrzymuje się pomimo zmian w stylu życia, a dodatkowo występują bóle, głowy, bóle mięśni czy pogorszone samopoczucie psychiczne, warto skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć możliwość istnienia jakiejś choroby lub uzyskać dodatkową pomoc i wsparcie.

Zespół chronicznego zmęczenia jak leczyć? Pamiętaj, że każdy organizm jest inny, dlatego ważne jest znalezienie strategii, która najlepiej odpowiada Twoim indywidualnym potrzebom i stylowi życia.

Leczenie chronicznego zmęczenia

Zespół chronicznego zmęczenia jak leczyć? Nie istnieje jednolita metoda pozwalająca na leczenie zespołu przewlekłego zmęczenia ani też nie został jak dotąd wynaleziony lek na chroniczne zmęczenie. Zgodnie z zaleceniami Instytutu Doskonałości Klinicznej NHS (National Institute for Health and Clinical Excellence), zalecane leczenie zespołu chronicznego zmęczenia to terapia poznawczo-behawioralna prowadzona przez psychoterapeutę, która pomaga pacjentowi zmienić sposób myślenia i funkcjonowania w życiu codziennym poprzez identyfikację problemów.

Nie ma jednak wystarczających dowodów naukowych potwierdzających skuteczność witaminy B12, witaminy C, koenzymu Q10, magnezu czy preparatów multiwitaminowych w leczeniu Zespołu Przewlekłego Zmęczenia, choć niektórzy pacjenci zgłaszają poprawę stanu po ich stosowaniu. W terapii CFS stosuje się również inne metody, takie jak muzykoterapia, światłoterapia, techniki relaksacyjne, odpowiednia dieta i higiena snu.

Leczenie CFS powinno być dostosowane indywidualnie do każdego pacjenta. Zalecaną terapią jest System Ćwiczeń Graded Exercise Therapy (GET). Fundamentem programu ćwiczeń GET jest przeprowadzenie próby wysiłkowej przed rozpoczęciem terapii. Ta próba ocenia wydolność pacjenta oraz maksymalny pobór tlenu (VO2max) - parametry służące do diagnozy i oceny funkcjonalnej. Dodatkowo zaleca się określenie docelowego tętna. Próba wysiłkowa powinna być realizowana na cykloergometrze lub bieżni elektrycznej, aby zaangażować jak największe grupy mięśniowe, przy zachowaniu tolerowanego poziomu wysiłku przez pacjenta. Po ustaleniu optymalnego poziomu obciążenia, pacjenci rozpoczynają program ćwiczeń GET. Pierwszym etapem jest ustalenie rutyny codziennego życia, tak aby określone czynności, jak posiłki, przerwy, praca i wysiłek fizyczny, odbywały się o stałych porach każdego dnia. Program obejmuje dwie części: ćwiczenia rozciągające i tlenowe.

Ćwiczenia rozciągające powinny obejmować największe grupy mięśniowe i wprowadza się je od początku leczenia. Zaleca się wykonywanie ich codziennie, rozpoczynając od sesji trwającej 10 minut i stopniowo wydłużając czas rozciągania do 30 minut.

Ćwiczenia aerobowe są dostosowane indywidualnie dla każdego pacjenta, ponieważ ich intensywność jest określona na podstawie próby wysiłkowej. Przed każdym treningiem zaleca się 5-minutową rozgrzewkę w postaci chodzenia i ogólnych ćwiczeń rozgrzewających. Ostatnie 5 minut treningu powinno przebiegać z mniejszą intensywnością, aby organizm wrócił do stanu wyjściowego. Na początku wysiłek ustala się na poziomie 40% VO2max (lub 50% max HR) przez 10-15 minut, 4-5 razy w tygodniu. W pierwszych 6 tygodniach celem jest wydłużenie czasu treningu, a nie zwiększenie jego intensywności. Poprzez dodawanie około 3-5 minut wysiłku tlenowego każdego tygodnia, program zakłada stopniowe wydłużanie czasu treningów do 30 minut. Po tym okresie zwiększa się intensywność wysiłku nawet do 80% maksymalnego tętna lub 70% VO2max. Zalecane formy wysiłku w terapii to jazda na rowerze, szybki chód, pływanie, jazda na rolkach, jogging.

Lek na chroniczne zmęczenie - w programie ćwiczeń GET istotną rolę odgrywa edukacja pacjenta, aby mógł prawidłowo wykonywać stretching oraz potrafił interpretować parametry z pulsometru lub samodzielnie mierzyć tętno. Optymalna długość terapii wynosi 12 tygodni, a ważne jest, aby pacjent wspólnie z trenerem ustalił cele terapeutyczne.

Chroniczne zmęczenie psychotest - zaleca się także prowadzenie zarządzania poziomem własnej aktywności (activity management) poprzez prowadzenie dzienniczka aktywności. Na początku terapii ocenia się poziom aktywności pacjenta oraz potrzebę odpoczynku w ciągu dnia. W późniejszych etapach terapii ustala się indywidualne cele i stopniowo dąży do zwiększenia codziennej aktywności.

Chroniczne zmęczenie, a psychoterapia

Leczenie zespołu chronicznego zmęczenia oparte o badania Cochrane, w których uczestniczyło 1043 osób cierpiących na zespół przewlekłego zmęczenia, opiera się na modelu behawioralno-poznawczym, który odgrywa kluczową rolę w procesie terapii. Wyniki tych badań pokazały, że dzięki terapii behawioralno-poznawczej udało się wyleczyć 40% chorych osób. Dodatkowo, badania przeprowadzone przez Shearera i jego współpracowników wykazały poprawę stanu zdrowia u 55-70% pacjentów z tym syndromem.

Proporcje skuteczności różnych podejść terapeutycznych przedstawiają się następująco: terapia behawioralno-poznawcza osiąga skuteczność na poziomie 48%. Mimo obiecujących wyników, nawet najlepsze formy terapii w przypadku tego zaburzenia oferują jedynie umiarkowaną skuteczność.

Terapia behawioralno-poznawcza skupia się na dwóch kluczowych obszarach. Pierwszym z nich jest sfera poznawcza, która obejmuje identyfikację i zmianę negatywnych wzorców myślenia oraz rozwiązywanie problemów osobistych i społecznych, które mogą wpływać na obniżenie jakości życia. Natomiast drugim głównym celem terapii w sferze behawioralnej jest zwiększenie aktywności oraz rozwój umiejętności relaksacji.

Chroniczne zmęczenie psychotest - zespół chronicznego zmęczenia można analizować pod kątem jego różnych składowych: poznawczych, behawioralnych, emocjonalnych i somatycznych, które są ze sobą powiązane i oddziałują na siebie wzajemnie. Modyfikacje w jednym z tych obszarów często wywołują zmiany w pozostałych.

W kontekście aspektu behawioralnego, terapia behawioralno-poznawcza skupia się na stopniowym wznowieniu aktywności poprzez wyznaczenie konkretnych, niewielkich i przewidywanych celów. Ten behawioralny proces, zwany stymulacją, opiera się na zarządzaniu energią. Istnieją dwie główne formy: pierwsza obejmuje podejmowanie decyzji o wstrzymaniu, odpoczynku lub zmianie aktywności na podstawie nasilenia objawów lub ustalonego harmonogramu działań; druga formuje się na podstawie subiektywnego odczucia pacjenta, które jest decydujące dla zmiany, wstrzymania aktywności lub podjęcia odpoczynku.

Chroniczne zmęczenie test - czy istnieje kwestionariusz czy ankieta diagnostyczna pozwalająca na samobadanie syndromu przewlekłego zmęczenia? Niestety na ten moment diagnoza problemu jakim jest chroniczne zmęczenie test nie jest możliwa przy użyciu takich testów, bowiem proces diagnozy składa się z wielu składowych i wymaga specjalistycznego podejścia do odczuwanych trudności.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Literatura

Bitner, A., Klawe, J.J., Zalewski, P., Tafil-Klawe, M. (2013). Etiologia zespołu przewlekłego zmęczenia z uwzględnieniem zaburzeń funkcjonowania autonomicznego układu nerwowego, Probl Hig Epidemiol 2013, 94(1): 6-8.

Bitner, A., Klawe, J.J., Zalewski, P., Tafil-Klawe, M., Kędziora-Kornatowska, K. (2014). Zespół Przewlekłego Zmęczenia – doniesienie wstępne, Alter Ego Seniora 1/2014, vol. 2.

Kopacz, T. (2014). Zespół przewlekłego zmęczenia jako problem terapeutyczny, Sztuka Leczenia 2014, nr 3-4 str. 45-54.

Chroniczne zmęczenie - jak sobie radzić?