Gaslighting - wyrafinowana forma przemocy

Co to jest gaslighting?

Zdarza się, że nawet w bliskich relacjach jak związek z drugą osobą czy relacje w rodzinie, możemy paść ofiarą manipulacji ze strony drugiej osoby. Osoba stosująca manipulacje to bliska osoba i czasem może nie zdawać sobie sprawy z tego, że to co robi to wyrafinowana forma przemocy. Jednak niestety dużo częściej ta forma psychologicznej manipulacji stosowana jest świadomie i w konkretnym celu, a nosi ona nazwę gaslighting.  Gaslighting często dotyczy ofiar przemocy domowej, które doświadczają również fizycznej formy przemocy.

Czym konkretnie jest termin gaslighting, jakie są rodzaje form manipulacji oraz jak mogą bronić się osoby doświadczające przemocy? Czy może występować gaslighting w związku, kto może paść ofiarą przemocy oraz co ta przemoc emocjonalna ma na celu? Aż wreszcie jakie są na gaslighting przykłady i czy ta okrutna forma przemocy emocjonalnej może negatywnie wpłynąć na pewność siebie i ogólnie na zdrowie psychiczne ofiary? Tym wszystkim kwestiom przyjrzymy się w niniejszym artykule i odpowiemy na pytania kto stosuje gaslighting? Kto może stać się ofiarą gaslightingu?

Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie gaslighting co to konkretnie jest i kto może paść ofiarą manipulacji?
 

Osoba stosująca gaslighting może celowo wprowadzać ofiarę w błąd, fałszując fakty, kłamiąc lub przekłamując sytuacje tak, by ofiara zaczynała wątpić we własną pamięć, zdolność oceny sytuacji, a nawet swoje zdrowie emocjonalne.

Celem gaslightingu jest zdyskredytowanie ofiary i umocnienie władzy sprawcy, a także zniechęcenie ofiary do podejmowania działań, które mogłyby osłabić nad nią kontrolę drugiej osoby. W każdym przypadku to właśnie przez manipulację sprawcy przemocy osiągają władzę nad swoją ofiarą.

Osoby stosujące technikę gaslightingu często robią to w sposób subtelny i stopniowy, z czasem zwiększając intensywność swoich działań. Ofiary gaslightingu często czują się zagubione, samotne i izolowane. Niestety sprawca manipulacji to bliska osoba, a ofiarą manipulacji może paść w zasadzie każdy, kogo sprawca uzna za łatwy cel swoich działań. Technika ta jest szczególnie szkodliwa w przypadku relacji partnerskich i rodzinnych, gdzie osoba stosująca gaslighting często wykorzystuje swoją bliskość i zaufanie ofiary do manipulacji psychicznej, aby osiągnąć swoje cele.

 

Gaslighting jest formą emocjonalnego i psychologicznego nadużycia, a także może poważnie wpłynąć na zdrowie psychiczne ofiary niszcząc jej poczucie własnej wartości oraz prowadząc do problemów zdrowotnych, takich jak:
 

• lęki, zaburzenia lękowe,

• depresja,

• zaburzenia odżywiania,

• wywołać inne zaburzenie psychiczne.

Wyrafinowana forma przemocy - jak przejawia się gaslighting
 

Gaslighting jako forma przemocy psychicznej w manipulowaniu drugą osobą może przejawiać się na wiele sposobów, w zależności od relacji, w jakiej jest stosowany. To rodzaj psychicznej manipulacji w którym ofiarą przemocy może paść dziecko, rodzic, rodzeństwo, współpracownik czy ktokolwiek z bliskiego kręgu sprawcy. Najczęściej jednak występuje gaslighting w związku. Gaslighting to forma wykorzystania uczuć drugiej osoby dla osiągnięcia własnych celów.

 

Poniżej przedstawiamy kilka przykładów zachowań, które mogą świadczyć o tym, że stosowana jest wobec ciebie ta wyrafinowana forma przemocy:
 

• kłamstwa i przekłamania - osoba, która stosuje gaslighting może kłamać i fałszować fakty, aby wprowadzić ofiarę w błąd. Może też przekłamywać rzeczywistość, zmieniając jej interpretację w taki sposób, że ofiara zaczyna wątpić we własne doświadczenia,

• negowanie faktów - osoba stosująca przemoc jaką jest gaslighting może negować rzeczywistość i mówić ofierze, że to, co się dzieje nie jest prawdziwe, że jest przesadnie emocjonalna lub że wyolbrzymia sytuację,

• pomniejszanie doświadczeń ofiary - osoba, która stosuje gaslighting może bagatelizować doświadczenia i uczucia ofiary, twierdząc, że są one nieistotne lub nieprawdziwe,

• izolowanie od innych - to jedna z form gaslightingu w której sprawca może próbować odizolować ofiarę od rodziny i przyjaciół, co sprawia, że ofiara zaczyna polegać tylko na niej i traci punkty odniesienia. Na przykład, osoba ta może mówić ofierze, że inni ludzie nie są jej przyjaciółmi i że powinna trzymać się z dala od nich,

• tworzenie fałszywych rzeczywistości - osoba, która stosuje przemoc psychiczną może tworzyć fałszywe rzeczywistości i przedstawiać je jako prawdziwe, co prowadzi do dalszej dezorientacji ofiary,

• zmienianie tematu - druga osoba chce uniknąć odpowiedzialności za swoje zachowanie, dlatego może zmieniać temat lub unikać odpowiedzi na pytania,

• wprowadzanie ofiary w błąd - z doświadczeń ofiar przemocy wynika, że osoby stosujące gaslighting zazwyczaj manipulują ofiarą, wprowadzając ją w błąd w sprawach, które są dla niej ważne lub w kwestiach, które mają na celu zwiększenie kontroli nad nią.

Te zachowania są tylko przykładami i mogą przybierać różne formy w zależności od kontekstu. W każdym przypadku gaslighting to okrutna forma przemocy emocjonalnej, która ma na celu osłabienie ofiary, odebranie pewności siebie drugiej osobie i tym samym umocnienie władzy nad nią.
 

Gaslighting - formy przemocy psychicznej

Gaslighting jest formą manipulacji psychologicznej, która ma wiele rodzajów, a ofiary manipulacji psychicznej ponoszą poważne konsekwencje w obszarze zdrowia psychicznego. Jakie są rodzaje form manipulacji? 

Gaslighting przykłady może mieć następujące:
 

• zaprzeczanie - osoba stosująca gaslighting będzie zaprzeczać lub negować faktom lub wydarzeniom, które wydarzyły się naprawdę, aby wprowadzić ofiarę w błąd i zdezorientować ją,

• przesuwanie winy - manipulator będzie przesuwał winę na ofiarę, aby zniechęcić ją do podejmowania działań i sprawić, że będzie się czuła bezradna,

• ignorowanie - osoba stosująca gaslighting będzie ignorować uczucia i potrzeby ofiary, co może prowadzić do poczucia odrzucenia i osamotnienia,

• kłamstwa - manipulator będzie celowo kłamał, aby wprowadzić ofiarę w błąd i zdezorientować ją,

• wyśmiewanie - osoba, która stosuje gaslighting będzie wyśmiewać ofiarę lub jej uczucia, co może prowadzić do poczucia wstydu lub niskiej samooceny,

• izolacja - manipulator będzie starał się izolować ofiarę od jej rodziny i przyjaciół, aby zwiększyć swoją kontrolę nad nią i utrudnić jej opuszczenie sytuacji. Może on przekonywać ją, że tylko on jest jej przyjacielem, a inni są wobec niej fałszywi. Co więcej, może wymyślać sytuacje, rzekomo potwierdzające jego słowa,

• tworzenie chaosu - osoba stosująca gaslighting będzie celowo tworzyć chaos i zamęt w życiu ofiary, co może prowadzić do poczucia bezradności i braku kontroli,

• tworzenie fałszywych sytuacji - manipulator może celowo tworzyć fałszywe sytuacje, aby wprowadzić ofiarę w błąd i zdezorientować ją.

Jak może wyglądać przykładowa sytuacja kiedy osoba bliska stosuje gaslighting?

 

Partner próbuje przekonać swoją partnerkę, że jej własne doświadczenia, percepcja i pamięć są nieprawdziwe. Może to przykładowo wyglądać np. w ten sposób:

Partnerka mówi: "Pamiętasz, że umówiliśmy się na kolację u moich rodziców w zeszły weekend?".

Partner odpowiada: "Nie, nie umówiliśmy się na żadną kolację u twoich rodziców. Coś pomieszałaś. Byłaś ostatnio bardzo zapominalska".

Partnerka: "Ale przecież pamiętam, że rozmawialiśmy o tym przez telefon".

Partner: "Rozmawialiśmy o twojej pracy. Nie wiem, dlaczego wymyślasz takie rzeczy. Masz chyba problemy z pamięcią. Co prawda mówiłaś, że rodzice zapraszają nas na kolację, ale stwierdziliśmy, że pojedziemy innym razem".

W ten sposób partnerka jest przekonywana, że jej własne doświadczenia są nieważne, a jej pamięć jest zawodna. Powtarzające się sytuacje takie jak ta, mogą wpłynąć na jej pewność i wiarę w siebie.

Gaslighting - jak sobie poradzić z taką formą manipulacją ?

Co robić, kiedy biska osoba stosuje wobec Ciebie manipulację? Jeśli podejrzewasz, że padłeś ofiarą przemocy jaką jest gaslighting, istnieją pewne sposoby, aby poradzić sobie z manipulacją:

• zrozum, co to jest gaslighting - zrozumienie, że jesteś ofiarą gaslightingu to pierwszy krok w walce z manipulacją. Przeczytaj na ten temat i dowiedz się, jak działa ta technika manipulacji, abyś mógł zacząć ją rozpoznawać,

• szukaj wsparcia w rodzinie, przyjaciołach, terapeucie lub grupie wsparcia. Powiedz im o swoich obawach i o tym, co się dzieje, a oni pomogą Ci zrozumieć sytuację i wesprzeć cię emocjonalnie,

• ogranicz kontakt - jeśli jest to możliwe, ogranicz kontakt z osobą manipulującą. Im mniej czasu spędzasz z tą osobą, tym mniejsza szansa na manipulację,

• zbierz dowody - przetrzymaj dowody, które potwierdzają twoją percepcję rzeczywistości, takie jak e-maile, wiadomości tekstowe, nagrania, czy notatki. Pomogą one w czasie dyskusji z manipulatorem,

• nie reaguj emocjonalnie - gaslighterzy często starają się wywołać emocjonalną reakcję, aby kontrolować sytuację. Pozostań spokojny i trzymaj się faktów,

• ustal granice - wyraźnie określ granice swojego zachowania i oczekuj, że będą one respektowane,

• bądź konsekwentny - trzymaj się swojego stanowiska i nie pozwalaj, aby manipulator zmienił twoje zdanie,

• szukaj pomocy profesjonalisty - jeśli czujesz, że nie radzisz sobie z manipulacją, rozważ skorzystanie z pomocy terapeuty lub coacha, którzy mogą pomóc Ci zrozumieć sytuację i znaleźć sposoby na wyjście z niej.

Pamiętaj, że gaslighting to bardzo poważna forma przemocy psychicznej polegająca na podstępnym działaniu i może być trudna do przezwyciężenia. Nie wahaj się jednak szukać właściwej pomocy i wsparcia, abyś mógł powrócić do poczucia równowagi i odzyskać pewność siebie.
 

Psychoterapia dla ofiar przemocy psychicznej - gaslighting

To ważne, by udzielać wsparcia psychologicznego ofiarom przemocy. Jeśli jesteś ofiarą gaslightingu, terapia może pomóc Ci zrozumieć, jak manipulator wpłynął na Twoją percepcję rzeczywistości i jak możesz odbudować swoje poczucie pewności siebie i samooceny. Jeśli jesteś ofiarą gaslightingu, z pewnością ucierpiało na tym twoje zdrowie psychiczne. 

Oto kilka rodzajów terapii, które mogą pomóc ofiarom gaslightingu:

• terapia poznawczo-behawioralna (CBT): ta terapia koncentruje się na identyfikowaniu negatywnych myśli i wzorców zachowań, a następnie szuka sposobów radzenia sobie z nimi w sposób bardziej konstruktywny,

• terapia psychodynamiczna: ta terapia koncentruje się na zrozumieniu, jak Twoje doświadczenia z przeszłości wpłynęły na Twoją percepcję rzeczywistości i pomaga Ci w rozwiązaniu tych problemów,

• terapia schematów: ta terapia koncentruje się na identyfikowaniu i zmienianiu negatywnych przekonań, które wpływają na Twoje myśli i zachowania,

• terapia rodzinna: jeśli Twoi rodzice lub bliscy byli manipulatorami, terapia rodzinna może pomóc w zrozumieniu, jak relacje w rodzinie wpłynęły na Twoje postrzeganie rzeczywistości.

W trakcie terapii ofiary gaslightingu mogą nauczyć się efektywnych sposobów radzenia sobie z manipulacją, takich jak ustanawianie granic, wyrażanie swoich potrzeb i uczuć w sposób asertywny, a także odróżnianie prawdy od fałszu.

 

Gaslighting jest bardzo okrutną formą manipulacji, która może wywołać nawet chorobę psychiczną u ofiary. To bardzo istotne, by szukać pomocy, jeśli podejrzewasz, że możesz być celem manipulatora. Ważne jest, aby umieć rozpoznawać i skutecznie przeciwdziałać gaslightingowi, a także aby propagować wiedzę na ten temat w celu zapobiegania stosowaniu tej techniki przez innych.

 

Literatura

Rzepa, M. (2018). Gaslighting - manipulacja czy przemoc psychiczna? Psychoterapia, 4(181), 5-10.
Jasielska, A. (2017). Gaslighting – sposób na kontrolę i władzę. Studia Psychologiczne, 55(4), 35-46.
Gąsiorowska, A. (2019). Gaslighting jako forma przemocowego zachowania w związkach interpersonalnych. Problemy Rodziny, 29(3), 125-139.
Orłowski, R., & Maruszewski, T. (2019). Gaslighting w kontekście manipulacji emocjonalnej. Psychologia Społeczna, 14(2), 190-201.
Adamczyk, K. (2020). Gaslighting w kontekście przemocy w rodzinie. Medycyna i Prawo, 19(1), 97-111.