Tokofobia - lęk przed porodem, lęk przed ciążą

Spis treści:

Tokofobia - charakterystyka

Okres ciąży i macierzyństwa to dla wielu kobiet jeden z najważniejszych i najpiękniejszych chwil w życiu. W czasie ciąży w organizmie kobiety zachodzą tak różnorodne i intensywne przemiany, że oprócz euforii i szczęścia często odczuwa ona również niepokój czy też wręcz lęk przed nowym etapem w życiu.

Oprócz tego, że kobieta obawia się tego jak odnajdzie się w roli matki, to również bardzo często obawia się samego porodu. Nierzadko myśli dotyczące porodu wywołują w kobietach silny strach i przerażenie. Dlaczego tak jest? Czy lęk przed porodem jest zjawiskiem naturalnym oraz czym charakteryzuje się tokofobia?

Stan emocjonalny kobiety jest ważny nie tylko z perspektywy przyszłej mamy, ale również rozwijającego się płodu. Emocje kobiety w ciąży i wszystko to co, przeżywa wpływa na dziecko i ma kluczowe znaczenie zwłaszcza jeśli chodzi o jego rozwijający się układ nerwowy. Odczuwany stres, niepokój czy lęk przez kobietę w okresie ciąży ma również duże znaczenie dla procesu przygotowywania się kobiety do nowej roli. To jak czuje się w ciąży i jak postrzega zarówno obecny stan i zbliżający się poród jest kluczowe w adaptacji do roli mamy. Liczne badania wskazują, że istnieje związek pomiędzy poziomem lęku i stresu u kobiety w ciąży, a póżniejszym powodzeniem porodu. Oprócz tokofobii istnieje również ryzyko pojawienia się depresji w ciąży, czy też po porodzie wystąpienie depresji poporodowej. Zdrowie psychiczne kobiet w ciąży, jak również młodych mam jest niezmiernie ważne, tym bardziej, że są one narażone na wiele stresorów.

Tokofobia i poród to pojęcia silnie ze sobą związane. Tokofobie bowiem tłumaczyć możemy jako lęk przed porodem. Słowo tokofobia pochodzi z języka starogreckiego i dosłownie oznacza lęk przed porodem. Tokofobia, a cięcie cesarskie dodatkowo w psychologii ten rodzaj fobii rozumie się jako lęk przed porodem naturalnym, który prowadzi do wyboru cesarskiego cięcia jako metody przyjścia dziecka na świat.

Lęk przed porodem naturalnym ma swoje pewne wytłumaczenie - wiąże się on z realnym bólem i silnie emocjonalnym doświadczeniem. To naturalne, że każda kobieta będąca w ciąży odczuwa strach przed tym jak będzie przebiegał jej poród, jak zniesie ból, czy nie będzie miał on żadnych powikłań i czy dziecko urodzi się zdrowe. Już sam temat ciąży i porodu może być stresujący, ponieważ wiążę się z różnymi dolegliwościami fizycznymi, ale również z tymi na tle psychicznym.

Tokofobia charakteryzuje się lękiem, który może mieć charakter wielopłaszczyznowy. Lęk tokofobii szczególnie występuje u tych kobiet, które przejawiają obawy związane z zagrożeniem i powikłaniami w przebiegu porodu. Kobiety obawiają się najbardziej bólu porodowego, który wywołuje u nich nierzadko paniczny strach i lęk.

Oprócz tego, kobiety często obawiają się również doświadczenia ewentualnego urazu podczas porodu, który może wystąpić w wyniku komplikacji i powikłań. Dodatkowo kobieta na myśl o porodzie naturalnym boi się również tego jak poradzi sobie z wysiłkiem jaki niesie poród - lęk koncentruje się wokół tego, że nie będzie mogła kontrolować siebie i swoich reakcji czy że nie dostanie odpowiedniej opieki i wsparcia od personelu medycznego czy osoby towarzyszącej. W niektórych przypadkach u kobiety występować może również silny lęk o to, że podczas porodu może nawet umrzeć ona czy też dziecko.

Kobiety ciężarne chcąc poradzić sobie z występującym lękiem przed porodem najczęściej starają się samodzielnie poradzić sobie ze swoimi emocjami. Mogą wtedy prosić o pomoc i wsparcie innych kobiet, które już rodziły czy też od razu starają się ustalić z lekarzem zakończenie ciąży poprzez cesarskie cięcie. Dlatego też lęk przed porodem jakim jest tokofobia staje się wskazaniem do cesarskiego cięcia.

Jakie są skutki tokofobii jako lęku przed porodem? Jednym z nich może być właśnie unikanie zajścia w ciążę, niechęć do bycia mamą, czy w skrajnych przypadkach bezdzietność. W szerszej perspektywie tokofobia może przekładać się na spadek liczby ludności w danej populacji.

Rodzaje tokofobii

W temacie jakim jest tokofobia i poród wymienić można 3 główne rodzaje tokofobii. Wśród nich wymieniamy:

tokofobia pierwotna,
tokofobia wtórna,
tokofobia w następstwie depresji.

Wymienione rodzaje tokofobii powstały na gruncie określenia przyczyny panicznego lęku jaki występuje u kobiet w ciąży. Tokofobia pierwotna dotyczy tych kobiet, które nigdy wcześniej nie były jeszcze w ciąży i nie rodziły. Jako główne podłoże tokofobii pierwotnej określa się zaburzenia nerwicowe i ogólnie występujący wysoki poziom neurotyzmu. Kobiety, u których występuje tokofobia pierwotna najczęściej mają wyższą podatność na reagowanie lękiem i występowanie innych równoległych rodzajów zaburzeń lękowych. Tokofobia wtórna z kolei dotyka te kobiety, które mają już za sobą przeżycie porodu, jednak wiążą się z nim traumatyczne doświadczenia porodowe.

Z kolei tokofobia wywołana depresją związana jest z występowaniem już wcześniej u kobiety w ciąży epizodów depresyjnych. Ten rodzaj tokofobii wystąpić może zarówno u kobiet w pierwszej ciąży, jak i w kolejnej. Występować mogą w związku z tym nie tyle lęki przed porodem, ale również lęki przed byciem w ciąży obok których występuje unikanie zajścia w ciążę.

Przyczyny tokofobii

Przyczyny panicznego lęku przed porodem mają różne źródła. Na pewno zwiększona świadomość kobiet i łatwy dostęp do mediów ma wpływ na postrzeganie porodu przez kobiety. Mogą one o wiele swobodniej dotrzeć do różnych treści czy filmów jakimi dzielą się inne kobiety odnośnie swoich porodów, co może wpływać na zwiększenie strachu przed bólem porodowym i przebiegiem porodu.

Jakie są przyczyny lęku przed porodem u kobiet? Wśród przyczyn tokofobii pierwotnej na pewno wymienia się młody wiek matek, niski poziom wykształcenia oraz niski status socjoekonomiczny. Dodatkowo w przypadku tokofobii pierwotnej jako przyczyny tokofobii wymienia się następujące czynniki psychologiczne:

kryzys psychologiczny przed lub w trakcie w ciąży,
występujące inne problemy ze zdrowiem psychicznym,
osobowość neurotyczna,
niska samoocena,
strach przed bólem oraz niski próg bólu,
patologie seksualne,
brak wsparcia społecznego,
wysoki poziom stresu w życiu codziennym.

Jakie są przyczyny lęku przed porodem? Źródłem lęku przed porodem mogą być również negatywne opinie i doświadczenia innych, które kształtują nasze wyobrażenia i odczucia na temat porodu. To jak dana kobieta będzie odbierać historię innych zależy w dużej mierze od jej indywidualnych predyspozycji. Zaliczymy do nich m. in. siłę organizmu, poziom dojrzałości emocjonalnej, osobowość czy obecną sytuację w jakiej znajduje się ciężarna.

Kobiety, które znajdują się w niepewnej sytuacji finansowej, doświadczyły niechcianej ciąży, a w dodatku mają problemy w relacji z partnerem mogą być zdecydowanie bardziej podatne na wysoki poziom stres i lęku.

Nieco inaczej mogą wyglądać przyczyny tokofobii wtórnej, w której największe znaczenie ma silnie stresowe przeżycie pierwszego/poprzedniego porodu. To właśnie to czego kobieta doświadczyła i jak przeżyła poród wpływa na to, jak podchodzić będzie do kolejnego porodu.

Nierzadko zdarzają się przypadki, gdzie kobieta po pierwszym porodzie deklaruje, że już nie chce mieć kolejnego dziecka ponieważ nie chce spowrotem przez to przechodzić. Ogromne znaczenie mają tutaj traumatyczne doświadczenia porodowe takie jak niemożność poradzenia sobie z silnym bólem, doznanie urazu w wyniku porodu czy komplikacje podczas porodu.

Jako przyczyny tokofobii wtórnej możemy wymienić również przemoc położniczą, która przekłada się na ogromne rozczarowanie związane z porodem. Dodatkowo jeśli opieka szpitalna była niewystarczająca, a kobieta doświadczyła złego traktowania przez położne czy lekarzy pojawia się ogólny brak zaufania do personelu medycznego.

skutki tokofobii

Objawy tokofobii

Jak rozpoznać tokofobię u kobiety ciężarnej? Podstawowym objawem jest przede wszystkim występujący silny i paniczny lęk, który nie sposób opanować. Kobieta na samą myśl o porodzie odczuwa silny strach, a poziom lęku może wzrastać wraz z czasem trwania ciąży i zbliżaniem się rozwiązania.

Wśród myśli jakich doświadcza kobieta cierpiąca na tokofobię może występować lęk przed urodzeniem dziecka chorego czy lęk przed tym, że nie przeżyje porodu ona lub dziecko. Często kobiety odczuwające lęk przed porodem doświadczają irracjonalnych myśli i przekonań i wpadają w błędne koło negatywnego myślenia. Największe obawy dotyczące ciąży i rozwiązania koncentrują się wokół tematu jakim jest ból porodowy.

Silny lęk występujący w tokofobii może objawiać się także zmianami w zachowaniu i irracjonalnymi reakcjami, wśród których wymienić możemy np. ucieczkę ze szpitala czy też nie poddawanie się zaleceniom lekarza i procedurom medycznym.

Jakie są objawy tokofobii. Jakie jeszcze możemy symptomy tego lęku zaobserwować u ciężarnych?

Na pewno przy występowaniu silnego lęku zauważymy takie symptomy jak:

przyspieszone tętno i akcja serca,
trudności w oddychaniu czy hiperwentylacja,
wzrost ciśnienia krwi,
zaburzenia koncentracji i uwagi,
nudności i wymioty,
biegunki lub zaparcia,
problemy z pamięcią,
chwiejność emocjonalna,
zaburzenia snu.

Leczenie tokofobii

Leczenie lęku przed ciążą czy porodem dotyczy szerokiego spektrum działań terapeutycznych. Wśród najczęściej stosowanych oddziaływań leczenia tokofobii wymienia się psychoterapię, szeroko rozumianą edukację oraz niekiedy też farmakoterapię.

W dzisiejszej dobie wiedzy medycznej i łatwości w dostępie do różnego rodzaju specjalistów warto stosować szeroko rozumianą edukację przedporodową, która obejmie zarówno etap ciąży, porodu jak i połogu. Taka edukacja powinna rozszerzać perspektywę kobiety i być nastawiona na zmianę negatywnego myślenia kobiety. Szczególnie ważne by kobiety z lękiem tokofobii edukować na temat zalet dotyczących porodu naturalnego i jego korzyści mających wpływ na zdrowie matki i dziecka.

Obok tego w edukacji przedporodowej bardzo ważne, by kobietę wspierać, okazywać jej szacunek i empatię, szanować intymność i aktywować do działania. Kluczowe jest rzetelne przedstawienie wiedzy dotyczącej porodu naturalnego oraz wykazanie, że cesarskie cięcie wcale nie jest lepszym rozwiązaniem, ponieważ może nieść pewne zagrożenia i powikłania.

W celu przygotowania kobiety do porodu naturalnego dobrym pomysłem jest zapisanie się do szkoły rodzenia. Edukacja w szkole rodzenia pozwala na to, by kobieta nauczyła się odpowiednich technik radzenia sobie z bólem, umiejętności kontroli nad własnym ciałem oraz technik relaksacyjnych i oddechowych. Pierwszym krokiem do zastosowania edukacji przedporodowej powinno być poinformowanie ciężarnej, że ma możliwość skorzystania z opieki położnej w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej już między 21 a 26 tygodniem ciąży. Może to przynieść istotną poprawę samopoczucia przyszłej mamy oraz zmniejszyć lęk przed porodem naturalnym.

leczenie tokofobii

Jakie są zasady leczenia tokofobii? W przypadkach gdy lęk tokofobii jest na tyle silny, że zakłóca normalne codzienne funkcjonowanie kobiety w ciąży warto zgłosić się do specjalisty jakim jest psycholog online, psychoterapeuta czy psychiatra. W pojedynczych przypadkach konieczne może być wdrożenie farmakoterapii.

Jakie są strategie radzenia sobie z lękiem przed ciążą, jeśli nie chcemy stosować środków farmakologicznych? W pozostałych przypadkach leczenie lęku przed ciążą odbywa się poprzez odpowiednią psychoterapię i może przynieść zmniejszenie odczuwanego lęku oraz pomoże poradzić sobie z tokofobią.

Tokofobia, a psychoterapia

Jakie są metody terapii lęku przed ciążą? Przede wszystkim psychoterapia tokofobii powinna uwzględniać wszystkie specyficzne i indywidualne potrzeby pacjentki, która zmaga się z tym zaburzeniem.

Jednym z najlepszych nurtów i odpowiedzią na pytanie jakie są zasady leczenia tokofobii jest psychoterapia poznawczo behawioralna. Pozwala ona poradzić sobie z automatycznymi myślami negatywnymi, które uaktywniają błędne koło lęku i reakcji stresowej. Dodatkowo terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym pozwala kobiecie nauczyć się skutecznych i zdrowych metod redukowania stresu i lęku, a także nauczenia się technik relaksacji czy medytacji.

Równiez skuteczna w leczeniu tokofobii będzie psychoterapia psychodynamiczna, psychoterapia Gestalt czy też psychoterapia integracyjna. Jakie są metody terapii lęku przed ciążą w nurcie psychodynamicznym? Z pewnością praca terapeutyczna będzie skupiała się wokół zrozumienia przyczyn i nieświadomych konfliktów, które są powodem występowania lęku przed porodem czy ciążą.

Tokofobia, a cesarskie cięcie - w psychoterapii możliwa jest również zmiana myślenia na temat porodu naturalnego i traktowania cesarskiego cięcia jako idealnej metody, by uniknąć bólu porodowego. Dzięki terapia kobieta może zacząć patrzeć szerzej na swoją sytuację, zacząć dostrzegam pozytywne aspekty w ciąży. W procesie terapii dodatkowo kobieta ciężarna uzyskuje wiedzę na temat skutków tokofobii uświadamiając sobie, że leczenie tego rodzaju lęku jest niezmierne ważne dla jej zdrowia psychicznego i fizycznego.

Literatura

Gryboś, A., Gryboś, M., Materkowska, M., Rusin, M., Onik, J. (2019). Tokofobia ciężarnych - mit czy rzeczywistość. Wybrane aspekty opieki pielęgniarskiej i położniczej w różnych specjalnościach medycyny (tom 7).

Tokofobia - lęk przed ciążą i porodem