Depresja maskowana - przyczyny, objawy, leczenie

Jak rozpoznać depresję maskowaną - charakterystyka 

 

Smutek wypisany na twarzy, obniżony nastrój czy brak energii to jedne z głównych objawów z jakimi kojarzy się nam depresja. Wśród objawów klasycznej depresji występuje głównie obniżenie napędu psychoruchowego oraz zaburzenie procesów emocjonalnych w postaci chronicznego smutku, braku odczuwania przyjemności czy niepokoju i lęku. Jednakże występuje również taki rodzaj depresji, której nie widać na pierwszy rzut oka - to depresja maskowana. Co ciekawe  jednoznaczne objawy depresji maskowanej trudno nawet zauważyć osobie, którą ona dotknęła. To właśnie ten element wyróżnia depresję maskowaną na tle innych zaburzeń depresyjnych - choroba ta przyjmuje różne maski depresji, przez co nie łatwo zdiagnozować maskowaną depresję.
 

W depresji maskowanej podstawowe trudności nie dotyczą w ogóle problemów z nastrojem czy emocjami, a codzienne funkcjonowanie jest jak dotychczas. Natomiast to, co charakterystyczne w przypadku depresji maskowanej, to jest to, że zaczynają doskwierać różne dolegliwości bólowe czy inne objawy, które mogą na pierwszy rzut oka przypominać chorobę somatyczną. 

Mówi się, że depresja maskowana to depresja ukryta za uśmiechem, bo nikt nie pomyślałby, że dana osoba może cierpieć na jedno z zaburzeń depresyjnych. Często jedynie oczy w depresji są w stanie zdradzić z czym dana osoba się zmaga, ponieważ spojrzenie osoby chorej jest pozbawione blasku i wewnętrznej siły. Depresja maskowana stanowi wyjątek, ponieważ nie występuje w niej utrata przyjemności czy radości nazywana jako anhedonia, która jest jednym z klasycznych objawów depresji. Depresja maskowana potrafi świetnie przybierać różne maski depresji, przez co jest bardzo podstępnym zaburzeniem. 

 

Początkowo objawy depresji maskowanej są bagatelizowane, ponieważ nie są niczym groźnym - chory odczuwa bóle głowy, bóle brzucha, zmęczenie czy zaburzenia snu. Objawy te mogą wskazywać przecież na chwilowe przemęczenie organizmu czy odpowiedź na stresujący dzień w pracy. Natomiast w rzeczywistości symptomy bólowe wskazują na objawy fizyczne depresji maskowanej. 

Ten rodzaj depresji charakteryzują różne maski depresji, które przykrywają prawdziwy problem. Cechą charakterystyczną w depresji maskowanej jest to, że chory skupia się głównie na symptomach fizycznych oraz szuka ich przyczyn w dolegliwościach somatycznych. W pierwszym momencie szuka pomocy u lekarza pierwszego kontaktu, który również często nie potrafi prawidłowo rozpoznać depresji maskowanej i próbuje znaleźć źródło objawów w obrazie innej choroby. Często dopiero po czasie osoba trafia do psychologa czy psychiatry i dowiaduje się, że nękające ją symptomy to depresja maskowana objawy fizyczne, które mają podłoże psychiczne i mogą być związane z pogorszonym funkcjonowaniem emocjonalnym. 

 

Z niniejszego artykułu dowiesz się jak szybko i prawidłowo rozpoznać depresję maskowaną i w jaki sposób można diagnozować depresję maskowaną? Ponadto poruszone zostaną zagadnienia związane z odpowiedzią na pytanie jakie są przyczyny depresji maskowanej? 


 

Depresja maskowana przyczyny 
 

Zastanawiające wydawać może się, że to ciało choruje w momencie gdy do czynienia mamy z zaburzeniem na tle emocjonalnym. Jednak chociaż zaburzenie dotyczy stricte funkcjonowania  psychicznego to nigdy nie jest tak, że można je oddzielić od ciała i traktować osobno. W przypadku zaburzeń depresyjnych, ale też innych zaburzeń emocjonalnych choruje cały organizm - cały człowiek. Psychosomatyka jako jeden z działów psychologii mówi o tym, że człowieka należy postrzegać całościowo, gdzie psychika i ciało występują ze sobą w nierozerwalnej więzi. Nie sposób się nie zgodzić, że w niektórych przypadkach widać gołym okiem, jak to co dzieje się z ciałem wpływa na nasze samopoczucie fizyczne oraz odwrotnie, gdy to, co przeżywamy psychicznie ma swoje odzwierciedlenie w ciele. 

 

W przypadku zaburzenia właśnie takiego jak depresja maskowana przyczyny dotyczą zaburzenia funkcjonowania w sferze emocjonalnej. Osoba chora często nie jest świadoma swoich wewnętrznych konfliktów związanych z emocjami. Jednak to, że nie widzi tego lub też świadomie nie chce przeżywać pewnych emocji, nie powoduje że znikają one w próżni. Dotyczy to głównie emocji określanych mianem negatywnych, które są “niechciane”, a więc zostają wyparte i zepchnięte w głąb psychiki. Bardzo często osoby są lepiej w stanie znieść dolegliwość fizyczną odczuwaną na poziomie ciała niż emocje taką jak niepokój, lęk, złość, gniew, smutek. poczucie winy czy wstyd. 

W przypadku depresji utajonej występuje tzw. somatyzacja przeżyć psychicznych, kiedy to ciało odreagowuje te emocje, których nie sposób było przepracować na poziomie psychicznym. Jak mówi neurobiologia naszego organizmu wraz z każdą emocją czy silnym stanem psychicznym takim jak chociażby stres wiąże się dana zmiana fizjologiczna na poziomie organizmu. Unikanie świadomego przeżywania emocji może powodować również różne zaburzenia w neurofizjologicznym funkcjonowaniu naszego organizmu, przez co ciało zaczyna przekształcać przeżycia psychiczne w objawy fizyczne. 

 

Osoby, które nie potrafią przeżywać smutku, lęku czy złości nie potrafią tym samym również odczuwać prawdziwej, głębokiej przyjemności czy szczęścia.

 

Owo tłumienie emocji może być związane ze stanem nazwanym aleksytymią, rozumianą jako ślepota emocjonalna. Osoby, które w swoim rozwoju psychospołecznym nie miały szansy na nauczenie się pełnego przeżywania i rozumienia emocji, mogą w dorosłym życiu mieć problemy z rozróżnianiem rozmaitych stanów emocjonalnych u samego siebie, jak i u innych osób. Badania nad aleksytymią mówią, że ma ona związek z traumą wczesnodziecięcą oraz występowaniem lękowego stylu przywiązania. 

Depresja maskowana przyczyny tego zaburzenia rozpatrywane są również w kontekście nadmiernego perfekcjonizmu i nie akceptowaniu swoich słabych stron czy wad. Całkowite wyparcie odczuwania negatywnych emocji, które przecież są naturalne dla każdego człowieka może skutkować gromadzeniem się hormonów stresu, co negatywnie odbija się na złym funkcjonowaniu całego organizmu oraz powodować może wiele dolegliwości bólowych czy innych chorób. Nieumiejętność pozwalania sobie na słabość i przeżywania jej, może w konsekwencji przynieść nam dużo szkód.  Bardzo często osoby, które są nadmiernymi perfekcjonistami w dzieciństwie były karane za swoją słabość i porażki przez rodziców. Tym samym nauczyli się tego, że nie można pozwolić sobie na słabsze momenty, a trudne uczucia lepiej wyprzeć ze świadomości. 

 

Depresja maskowana objawy 

Jak więc rozpoznać depresję maskowaną? Przede wszystkim w zaburzeniu jakim jest depresja maskowana objawy fizyczne wysuwają się na pierwszy plan. Przez to, że objawów depresji nie widać od razu mianem depresji maskowanej określa się również stan jakim jest depresja ukryta za uśmiechem. Wśród kryteriów diagnostycznych depresji maskowanej wymienia się występowanie innych symptomów niż w przypadku klasycznej depresji, głównie chodzi o objawy bólowe i dolegliwości psychosomatyczne. 

 

Fizyczne objawy depresji maskowanej (depresji utajonej/depresji ukrytej) możemy podzielić na grupy przedstawiające się jako konkretne maski depresji:
 

• bólowe maski depresji, czyli bóle głowy, również takiej jak migrena czy napięciowe bóle głowy, bóle brzucha, bóle pleców, bóle klatki piersiowej, bóle narządów płciowych, bóle nerwów obwodowych zwane jako neuralgie oraz bóle kończyn,
   

• psychosomatyczne maski depresji, czyli różnego rodzaju objawy przypominające obrazem inną chorobę np. zaburzenia miesiączkowania u kobiet, problemy gastrologiczne takie jak nudności, wymioty, zaparcia, biegunki, zaburzenia apetytu - w tym jadłowstręt lub wzmożony apetyt oraz utrata masy ciała lub wahania wagi, zaburzenia rytmu serca - kołatanie serca, wzrost ciśnienia tętniczego; zawroty głowy, mrowienie czy swędzenie ciała, objawy alergiczne, zaburzenia funkcji seksualnych,
   

• maski psychopatologiczne depresji, czyli objawy wskazujące na zaburzenia lękowe - agorafobia, fobia społeczna, fobie specyficzne, ataki paniki, lęk uogólniony, nerwica,
   

• behawioralne maski depresji, czyli kompulsywne objadanie się czy jedzenie emocjonalne, trudności z koncentracją i zapamiętywaniem, ryzykowne zachowania, uzależnienia behawioralne, np. zakupoholizm, uzależnienie od Internetu, nadużywanie alkoholu czy papierosów,
   

• maski depresji w postaci zaburzenia rytmów biologicznych, czyli zaburzenia snu, w tym bezsenność, wybudzanie się w nocy, senność w ciągu dnia, koszmary senne.
  
   

Depresja maskowana na nerwica 

W wielu przypadkach zdarza się, że obraz kliniczny depresji maskowanej początkowo może wskazywać na zaburzenia lękowe. W przypadku depresji maskowanej często występuje silny lęk w postaci ataków paniki i histerii, któremu towarzyszą takie objawy jak kołatanie serca, ucisk w klatce piersiowej czy duszności, co z kolei często mylone jest z zawałem serca. Osoba chora trafiając do lekarza pierwszego kontaktu czy też lekarza psychiatry przedstawia szereg objawów wskazujących właśnie na objawy nerwicowe, ponieważ często wyniki badań nie wskazują kłopotów z sercem. Z tego właśnie względu depresja maskowana mylona jest z zaburzeniami lękowymi. 

 

Dlatego też prawidłowe rozróżnienie i postawienie  diagnozy depresji maskowanej wymaga konsultacji ze specjalistą i wnikliwego przyjrzenia się wszystkim objawom. Depresja maskowana, a nerwica różnić się będą jednak w swojej istocie. 

Depresja maskowana powoduje, że człowiek z czasem odczuwa coraz większe cierpienie, ponieważ konsekwencją depresji maskowanej jest często wyłączenie z normalnego, codziennego życia społecznego. Depresja maskowana niekiedy powoduje, że chory z powodu silnych dolegliwości bólowych nie może chodzić do pracy czy nawet wychodzić z domu. 

Psychopatologiczne objawy depresji maskowanej często dotyczyć mogą również innych problemów psychicznych. Symptomy depresji maskowanej mogą przypominać zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia odżywiania czy nawet problemy z uzależnieniem. W depresji maskowanej zaburzenia związane z nałogami mogą przejawiać się jako kompulsywne kupowanie nowych ubrań czy rzeczy, nałogowe korzystanie z Internetu, uzależnienie od hazardu czy gier komputerowych. 

 

U nastolatków depresja maskowana jest równie często występującym problemem. Jakie objawy ma depresja maskowana u młodych osób? Może objawiać się przede wszystkim trudnościami na gruncie szkolnym i rówieśniczym, a nawet powodować tzw. bunt nastolatka, który pojawia się w okresie dojrzewania. Problem depresji maskowanej przysparza wtedy trudności, nie tylko wśród młodych ludzi, ale również ich rodziców. 

Depresja maskowana przyczyny rozwoju tego zaburzenia u nastolatków mogą być związane poniekąd z okresem dojrzewania i burzą hormonów. Depresja maskowana objawy fizyczne u nastolatków mogą przejawiać się w postaci bólów głowy, bólów brzucha, a także często problemów dermatologicznych w postaci trądziku czy zmian skórnych. Dodatkowo występować mogą również wahania wagi, często związane ze znacznym skupieniem się na swoim wyglądzie, kiedy młoda osoba chce schudnąć i osiągnąć idealną sylwetkę. Depresja maskowana objawy u nastolatków mogą też dotyczyć przestrzeni behawioralnej, a więc problemów z agresją, kłopotów w nauce czy wczesnego sięgania po różne używki. Przyczyny depresji maskowanej u młodych ludzi często wiążą się z problemami emocjonalnymi, kiedy młody człowiek nie radzi sobie z tym co przeżywa. 

Depresja maskowana leczenie
 

Leczenie depresji maskowanej początkowo bywa bardzo trudne, tak samo jak trudne jest rozpoznanie tego zaburzenia. Depresja maskowana leczenie powinno odbywać się pod okiem doświadczonego specjalisty najlepiej psychiatry, który może zlecić serię badań wykluczających występowanie innych chorób. W leczeniu depresji maskowanej należy wziąć pod uwagę przede wszystkim występowanie konkretnych dolegliwości i zająć się również nimi, tak by osoba chora mogła odczuć ulgę. Psychiatra głównie skupiał się będzie na wdrożeniu odpowiedniego leczenia farmakologicznego, które pozwoli opanować występujące objawy np. napady lęku, zachowania kompulsywne czy fobie. 

 

W przypadku leczenia objawów somatycznych depresji maskowanej  również sprawdzą się leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI ponieważ działają one regulująco na poziom serotoniny w naszym mózgu. Będą one działały również przeciwlękowo, co z kolei redukować będzie napięcie w ciele, a tym samym pozwoli na pozbycie się wielu dolegliwości bólowych. 

Leczenie depresji maskowanej wymaga holistycznego podejścia do człowieka i spojrzenia na wszystkie jego objawy całościowo. Często w przypadku dolegliwości somatycznych trzeba będzie wdrożyć fizjoterapię, odpowiednie treningi fizyczne, które pozwolą poradzić sobie z konkretnym bólem ciała np. masaże, spacery, basen. Szczególnie dotyczy to tych osób, u których zwykle depresja maskowana przybiera postać problemów z kręgosłupem.

Wyleczenie depresji maskowanej jest możliwe jednak wymaga odpowiedniego leczenia, stosowania się do wszystkich zaleceń lekarza oraz niekiedy również sporej dawki cierpliwości i czasu. Depresja maskowana leczenie z kolei jest jedynym skutecznym sposobem na poradzenie sobie z tym zaburzeniem, ponieważ walka z nią sam na sam jest często z góry skazana na porażkę. Oprócz możliwości jakie niesie leczenie farmakologiczne w depresji maskowanej warto mieć na uwadze konieczność rozpoczęcia psychoterapii.

 

Depresja maskowana psychoterapia 
 

W depresji maskowanej skuteczne leczenie to nie tylko środki farmakologiczne, ale również jednoczesne stosowanie psychoterapii, która pomaga przepracować problem całościowo. W psychoterapii depresji maskowanej bardzo ważne jest zmierzenie się z tym czego nie widać gołym okiem, a mianowicie z głównymi przyczynami depresji maskowanej. 

Depresja maskowana przyczyny tego zaburzenia to najczęściej właśnie konflikty emocjonalne i brak umiejętności radzenia sobie z emocjami, dlatego też psychoterapia w depresji maskowanej skupia się głównie w tym obszarze. W przypadku leczenia depresji jedną z najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych rodzajów psychoterapii jest terapia poznawczo-behawioralna, a zwłaszcza w szczególności depresji maskowanej. W depresji maskowanej objawy charakterystyczne dotyczą zniekształconego postrzegania swojej osoby, jak i również dotykających ją objawów.

Dlatego praca terapeutyczna powinna obejmować zarówno sferę poznawczą, ale też emocjonalną. Kolejnym skutecznym nurtem psychoterapii w przypadku depresji utajonej jest psychoterapia psychodynamiczna, która pozwala pracować z tym co jest “głębiej”, a więc z wewnętrznymi, wypartymi emocjami i przeżyciami, które pozostając nieświadome powodują szereg symptomów. Depresja maskowana objawy fizyczne mogą powoli zacząć ustępować w miarę, jak osoba otwiera się na skrywane uczucia i ich przeżywanie. 

Depresja maskowana test czy możemy wykonać test psychologiczny pozwalający na zdiagnozowanie tej choroby? W przypadku zaburzenia jakim jest depresja maskowana test który możemy wykonać to powszechnie znana Skala Becka. Jednakże zawarte w niej pytania odnoszą się w dużej mierze do nastroju, samopoczucia i odczuwanych emocji, dlatego też w tym przypadku nie do końca będzie to rzetelne. Depresja maskowana test, który będzie najbardziej wiarygodny do potwierdzenia jej objawów to wizyta u specjalisty - psychiatry, psychoterapeuty, który pozwoli prawidłowo rozpoznać czy to co nas dotyka świadczy o objawach depresji maskowanej.

Literatura

Greenberger, D., Padesky, Ch. (2018). Umysł ponad nastrojem. Zmień nastrój poprzez zmianę sposobu myślenia. Wydawnictwo UJ, Kraków.

Cierpiałkowska, L. (2021). Psychopatologia. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa. 

Dudek, D., Grabski, B., Jaeschke, R., Siwek, M. (2010). Współwystępowanie zaburzeń depresyjnych i lękowych. Psychiatria 2010;7(5):189-197.